جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دیدگاه‌هاى پوزیتیویستى نقش محورى در تکوین نظریه‌هاى علمى را به مشاهدات حسى و آزمون‌هاى تجربى مى‌دهند. صورت خام این گونه دیدگاه‌ها با اتکا به روش‌هاى استقرایى، نظریه را حاصل مجموعه قوانینى مى‌داند که از طریق احساس‌هاى مکرر حاصل مى‌شوند. بیان‌هاى دقیق‌تر با آن که به نقش فعّال ذهن در تکوین نظریه‌هاى علمى توجه کردند، خصلت علمى نظریه را در بعد آزمون‌پذیر آن قرار دادند، تا از این طریق امکان اثبات یا ابطال تجربى آن باقى بماند. دیدگاه‌هاى فوق در گرو این فرض باطل هستند که مشاهده خالى از نظریه ممکن است و حال آن که هیچ مشاهده‌اى فارغ از گزاره‌هاى غیرتجربى به افق آگاهى و دانش بشرى وارد نمى‌شود. بنابراین، نظریه نه تنها در مرحله تکوین زیر مجموعه داده‌هاى حسى نیست، بلکه حس ناب نیز عارى از نظریه نمى‌باشد.

تمایز پوزیتیویستى علم و فلسفه: تمایز فلسفه سیاسى و علم سیاست، بر اساس تعریف آگوست کنت از معرفت علمى که آن را معرفتى اثباتى و آزمون‌پذیر مى‌داند، تمایزى روش شناختى است. تعریفى پوزیتیویستى و اثباتى از علم خصوصآ نسبت به موضوعات اجتماعى و سیاسى، پدیده‌اى نوظهور است که در مقطعى خاصى از دوران مدرن یعنى قرن نوزدهم بروز مى‌یابد و پس از گذشت یک سده نیز گرفتار تزلزل و تردید مى‌شود.کنت براساس تعریفى که از علم ارائه مى‌دهد، تفاوت علم و فلسفه را مربوط به موضوعات آنان نمى‌داند، بلکه تفاوتى روشى قلمداد مى‌کند. از نظر او، علم و فلسفه به حسب موضوع، مى‌توانند قلمرو مشترکى داشته باشند؛ یعنى همه موضوعاتى که با روش علمى مورد تفحص قرار مى‌گیرند، با روش فلسفى نیز قابل بحث و گفت‌وگو هستند. از نظر او علم و فلسفه علاوه بر تفاوت در روش، به لحاظ تاریخى نیز در تقابل با یکدیگر هستند؛ به این معنا که فلسفه به لحاظ زمانى مقدم بر علم است. ترتیب زمانى فلسفه و علم نسبت به موضوعات مختلفى که محل بحث آنهاست موجب مى‌شود تا امورى که با روش علمى شناخته مى‌شوند، قبل از آن در محدوده موضوعات و مسائل فلسفى قرار گرفته باشند؛ البته این قاعده درباره موضوعات سیاسى نیز جارى خواهد بود؛ بنابراین آنچه اینک در حوزه علم سیاست قرار مى‌گیرد، بیش از آن که به صورت علمى شناخته شود، محل بحث فیلسوفان سیاسى بوده است.

باسمه الحق 1. هویت متعالى مشروعیت: مشروعیت در دو افق حضور به هم مى‌رساند و در هر یک از آن دو حکمى مخصوص به خود دارد. افق نخستین مربوط به حقیقت و یا نفس‌الامر آن است. مشروعیت در این افق به اراده تشریعى خداوند باز مى‌گردد، و هویتى متعالى دارد. افق دیگر مشروعیت مربوط به واقعیت فرهنگى و اجتماعى آن است. مشروعیت در این مقام به ظرف باور، اعتقاد و اراده تاریخى انسان‌ها باز گشت مى‌نماید. اراده تشریعى خداوند ریشه در علم ازلى الهى دارد. و اراده اجتماعى آدمیان ریشه در بخشى از آگاهى دارد که از مسیر معرفت آدمیان عبور کرده و به حوزه فرهنگ اجتماعى انسان‌ها وارد شده است.

مقاله حاضر با تکیه بر آثار آیه‏اللّه‏ مطهرى، به دنبال پاسخ به پرسش از چیستى و هستى جامعه است. در این راستا، ضمن گزارش پاسخ‏هاى اندیشمندان اسلامى به سؤال فوق، استدلال آنها را در تعامل با نظریه آیه‏اللّه‏ مطهرى قرار داده و به نقد و ارزیابى آنها پرداخته و معتقد است گر چه دلیل عقلى مطهرى بر وجود جامعه در معرض اشکال است، ولى استدلال وى درباره امکان تحقق جامعه داراى استحکام لازم است و نیز دلایل نقلى وى از حد ظهور آیات فراتر نمى‏رود و در حکم نص نیست.

علم اجتماعي، همچون هر علمي، از ارکان ثلاثة موضوع، غايت و روش تشکيل شده است. اين مقاله سعي دارد با بررسي مفهوم زمان در انديشة مارتين هايدگر، موضوع علم اجتماعي را بر اساس تفکر هايدگر توضيح دهد. بنابراين، ضمن توضيح مختصري، در خلال مقايسة نظرات هايدگر و ماکس وبر و تبيين جايگاه زمان در انديشة او، نحوة شکل‌گيري و تکوين امر اجتماعي که موضوع علم اجتماعي است، شرح داده شد. علم در نگاه هايدگر، امري تاريخي است که با بنياد و وجود آدمي نسبتي دارد؛ واکاوي اين نسبت ما را به ساحت خيال استعلايي و اگزيستانس خواهد کشاند و مواجهة دازاين با وجود را که امري است که در زمان رخ مي‌دهد، منکشف خواهد کرد. دلالت‌هاي تفکر فلسفي هايدگر، در توضيح چگونگي تکوين امر اجتماعي، بدين‌صورت امتداد خواهد يافت که امر اجتماعي، امري تاريخي و خيال ـ بنياد خواهد بود و با امر اجتماعي مبتني بر تفکر سوبژکتيو بالذات متفاوت است. ازآنجاکه بررسي آراء هايدگر در اين مقاله، از گذر توصيف نظريات وي به تحليل آنها مي‌رسد، روش مورد استفاده، توصيفي ـ تحليلي است.

اين پژوهش، با هدف بررسي ابعاد تعين اجتماعي معرفت در تحليل‌ها و نظريات جامعه‌شناسانه و نهج‌البلاغه و به روش مقايسه‌‌اي، تحليل محتواي کيفي، تفسيري و اسنادي تدوين يافته است. در اين دو رويكرد، يعني نظريه‌هاي جامعه‌شناسي معرفت و نهج‌البلاغه، به مطالعة تفاوت بين تعين ‌اجتماعي‌ معرفت، بر محور مؤلفه‌هاي پنج‌گانة عمق تعين، درجه تعين، سطح تعين، آماج تعين، و عامل مسلط پرداخته است. نتايج اين پژوهش حاكي از اين است که بسياري از نظريه‌هاي جامعه‌شناسي معرفت، راه کاملاً متفاوتي از نهج‌البلاغه را در بسياري از محورهاي پنج‌گانه درپيش‌ گرفته‌اند.

این پژوهش به دنبال پدیدارشناسی سرمایه اجتماعی در بستر تعاملات روزمره کنشگران در شبکه‌های اجتماعی و همچنین متأثر از این میدان، در جامعه است. کنشگر با شرکت در میان ذهنیت جدید شبکه‌های اجتماعی، نوع متفاوتی از روابط اجتماعی نسبت به شیوه سنتی کنش متقابل را تجربه می‌کند. یک شبکۀ بادوام از نظر بوردیو با امکان آشنایی و شناخت متقابل، هر یک از اعضای خود را از پشتیبانی سرمایه ‌جمعی برخوردار می‌کند و آنان را مستحق اعتبار می‌سازد. در بررسی و تحلیل مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی با مصاحبه و تحلیل 25 نمونه نشان داده شد، شناخت متقابل کنشگر در میدان مجازی دچار ابهام و هستی‌شناختی پدیده‌ها از سطح واقع‌گرا به آرمان‌گرا فروکاست می‌شود و اعتماد بر اساس شناخت متقابل به سطح اعتماد بنیادین تغییر می‌یابد و در ابعاد اطمینان و امنیت خلل ایجاد می‌شود. هرچند شبکه روابط گسترده‌تر می‌شود، روابط در کیفیت سست و موقتی هستند. این گستردگی در مواردی که شناخت افراد ضروری نیست (مواردی که جنبۀ ارادی کنش بیش از جنبۀ ارتباطی آن مورد توجه باشد) سرمایه اجتماعی را بهبود می‌بخشد؛ همچنین در عبور از طبقه‌بندی‌های اجتماعی، میدان مجازی را در توزیع سرمایه اجتماعی به عدالت نزدیک‌تر می‌کند. در نتیجۀ این تغییرات در مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی، ما به بازتعریف این مفهوم می‌رسیم.