جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهمترین سلسله های صوفیه، طریقه نقشبندیه است. وجه تمایز این طریقه از دیگر سلسله ها، پایبندی آن به شریعت و اجتناب از هر گونه بدعت است. با اینکه خاستگاه نقشبندیه آسیای مرکزی بود، این طریقه تنها بدانجا محدود نماند و به دیگر نقاط نظیر شبه قاره هند نیز گسترش یافت. چهره شاخص نقشبندیه در هند، احمد سرهندی است. سرهندی با پیشرفت سریعی که در نقشبندیه داشت توانست به یکی از تأثیر گذارترین چهره های صوفیه در هند تبدیل شود. آنچه بیش از همه تصوف سرهندی را متمایز می کند، تعاریف جدید و آرای حیرت آور وی در تصوف است. وی مدعی بود که به علوم و معارفی دست یافته که هیچ یک از مشایخ صوفیه قبل از او بدان دسترسی نداشتند. به واسطه این علوم، سرهندی درمی یابد که آن گونه که صوفیه می گویند طریقت از شریعت برتر نیست. به عقیده وی اگر امکان ترقیات بیشتر برای سالک فراهم باشد و وی بتواند از سکر به صحو و از جمع به تفرقه بعدالجمع درآید خواهد فهمید که این شریعت است که بر طریقت رجحان دارد و طریقت و حقیقت تنها خادمان شریعت اند. سرهندی علاوه بر دیدگاه های صوفیانه، آراء کلامی و سیاسی نیز دارد. وی در مواردی حتی آرایی مستقل از متکلمان و علمای ماقبل خود ارائه می دهد. یکی از شخصیت هایی که سرهندی چندین بار از او نام می برد غزالی است. عزالی نیز خود علاقه مند به آشتی دادن طریقت با شریعت بود و به حق توانست آن را در «احیاء العلوم الدین» محقق سازد. بواسطه برخی قرابت ها میان آرای غزالی و سرهندی، بررسی مقایسه ای دیدگاه های این دو متفکر در باب جایگاه شریعت و طریقت و سیاست خالی از لطف نخواهد بود.

پژوهش پیش‌رو به ثبت و گردآوری داده‌ها پیرامون وضعیت فعلی نزدیک به 76 ساختمان تاریخی خانقاه و آرامگاه‌های متصوفه در ایران می پردازد. هدف از این پژوهش، افزون بر ثبت و جمع‌آوری داده‌های میدانی، گردآوری، موضوع بندی و تحلیل گونه‌ای از هنر خانقاهی ایران و سنجیدن آن با مفاهیم عرفان و تصوف است . همچنین در مواردی که خانقاه همچنان در دست صوفیان است، سعی نگارنده بر آن است که به ثبت و ضبط آداب و رسوم آنان و بررسی سلسله های فعّال در آن بپردازد. گردآوری منسجم سازه‌های تاریخی خانقاه‌ها و تحلیل موضوعی هنر آنها از دیدگاه سنتگرایی دینی در این پژوهش مدّ نظر است، به گونه ای که در پایان قادر به تعریف هنر خانقاهی ایران و موضوع بندی آن خواهیم بود.

با این‌که سال‌های زیادی از نگاشته شدن چنین گفت زرتشت می‌گذرد، تا کنون کسی به این موضوع که چرا نیچه از زرتشت برای بیان مقاصدش استفاده کرده، نپرداخته است. شاید در نگاه اول این بررسی بیهوده به نظر آید چرا که لفظ پیامبر تداعی‌گر واسطه‌گری‌ میان خدا و انسان است که با سخن از موجودات ماورایی و دنیای دیگر همراه می‌باشد اما با بررسی دقیق زرتشت نکاتی به دست می‌آید که نشان می‌دهد انتخاب زرتشت از سوی نیچه بی‌پایه نبوده است. در این پایان‌نامه سعی شده تا دلیل‌های انتخاب زرتشت بررسی شود و نشان داده شده است که توجه زرتشت به زندگی و قبول انسان به‌عنوان موجود انتخاب‌گر و سرنوشت‌ساز در صحنه‌ی هستی و دارای قدرت تشخیص او را در نگاه نیچه ممتاز گردانده است. نیچه برای مبارزه با قوانین زندگی‌گریز مسیحیت حریفی از همان جنس به میدان می‌آورد و کتاب خود را به سبک کتب مقدس به نگارش درآورده و در نهایت در صدر بزرگ‌ترین مبارزان دین مسیحیت قرار می‌گیرد.

مفهوم "انسان" و جایگاه او در جهان هستی همواره دغدغه فکری انسانها در طول تاریخ بوده است و همه اندیشمندان، متکلمین، فلاسفه، عرفا و شعرا، هر یک به نحوی خاص به این موضوع پرداخته اند که معیار و ملاک تعیین رفتار انسانی شایسته چیست. هانس کونگ و سیدحسین نصر از جمله متفکرین دوره معاصر هستند که به منظور ارائه تعریفی از مفهوم "انسان معیار" می توان مطالب سودمندی در میان آثارشان یافت. در این رساله ابتدا تاریخچه بحث درباره مفهوم انسان در دو دین اسلام و مسیحیت، و به خصوص در قلمرو اخلاق مسیحی و تصوف اسلامی، به طور مختصر مرور می گردد. سپس دیدگاه های کونگ و نصر درباره مقوله انسان ذکر می گردد. و در نهایت به منظور مقایسه آراء این دو اندیشمند به بیان شباهتها و تفاوت های نظرات آنها پرداخته می شود. کونگ و نصر هر دو به نقد مدرنیته می پرادزند و بر این باورند که مدرنیته بیشتر از آنکه به پیشرفت انسان کمک کند، موجب گردیده تا انسان جایگاه حقیقی خود در نظام هستی را گُم کند و ارزش وجودی خویش را به فراموشی بسپارد. این دو متفکر هم چنین به وحدت متعالی ادیان اعتقاد دارند، و راه حل ایجاد صلح جهانی را بیان شباهت های ادیان و مکاتب فکری می دانند. با این وجود تفاوت های بسیاری در میان سخنان آنها وجود دارد. برجسته ترین مسئله در زمینه تفاوت آراء آنها این نکته مهم است که کونگ از نقطه نظر اخلاقی به مقوله انسان نگاه می کند، در حالیکه خاستگاه مباحث نصر تصوف است. از این رو هانس کونگ راه رسیدن به کمال را تشبّه به مسیح یعنی اخلاقی زیستن می داند، در صورتی که انسان معیار از دیدگاه سیدحسین نصر انسان کامل است و گام نهادن در طریقت عارفانه شرط لازم برای رسیدن به این هدف در نظر گرفته می شود.

فاقد چکیده

هدف پژوهش احیا و بازخوانی نسخ خطی و قلمی اندیشوران مسلمانی است که تا عصر حاضر به صورت نسخه خطی در کتابخانه ها نگهداری می شود. نسخه ی مورد پژوهش نسخه ی حقایق نام دارد و کتابی است با درون مایه ی دینی اخلاقی و عرفانی. روش پژوهش مقابله ی دو نسخه از این کتاب و استخراج اختلاف نسخ و انتخاب عبارات اصح در متن و ذکر اختلاف در پاورقی، همچنین استخراج تمامی آیات و روایات و اشعار و اعلام یادشده در متن و همچنین گردآوری منابع و مآخذ آیات و روایات است. نتیجه این تحقیق رسیدن به متنی است که هم به لحاظ محتوا و هم ساختار به متن اصلی نزدیک است و هم برای خوانندگان امروزی اثری درخور توجه و کاربردی است.

ونزبرو از اسلام‌شناسان و قرآن‌پژوهان غربی مشهور و برجسته معاصر بوده که چالش برانگیزترین نظریه وی، تدوین قرآن در قرن سوم می‌باشد. این نظریه بازتاب گسترده‌ای در میان دانشمندان داشته و بسیار محل تضارب آراء واقع گردیده است. به‌رغم نقدهای فراوانی که به این نظریه صورت گرفته، ونزبرو همچنان در اسلام‌شناسی و قرآن پژوهی به عنوان دانشمندی مطرح دانسته شده و آراء وی مکرر مورد ارجاع قرار می‌گیرد. در اهمیت وی همین بس که امروزه در غرب بسیار گفته می‌شود اولین قدم در اسلام‌پژوهی و قرآن‌پژوهی، اتخاذ موضع میان آرای ونزبرو و مخالفان وی می‌باشد. ازینرو هدف این پژوهش بر این بوده که دریابد علت این اهمیت -علیرغم نقدهای فراوانی که به او شده- از چه بابی می باشد. بنابراین در این راستا به شیوه تحلیلی-توصیفی روش‌شناسی و رویکرد ونزبرو که بسیار هم متأثر از جریان نقد کتاب مقدس می‌باشد مورد بررسی قرار گرفته است. به واقع آنچه ونزبرو را اینچنین برجسته ساخته، همین روش و رویکرد اوست. او نخستین کسی بود که تحلیل ادبی و به تبع آن نقد منبع و نقد صوری را در مورد قرآن اعمال می‌کند. همچنین نخستین کسی بود که تفاسیر قرآن از صدراسلام تا طبری را مورد بررسی و تحلیل ادبی قرار می‌دهد. همین بررسی منابع و ادبی خواندن آنها بود که او را آغازگر رویکرد تجدیدنظرطلبانه قرار داد. رویکردی که منابع اسلامی و روش‌های بررسی آنها را مورد چالش قرار داده و مسیری جدید در اسلام‌پژوهی به منصه ظهور رسانده است. وارد کردن مفهوم ادبی و ادبیات به اسلام‌پژوهی و منابع اسلامی چشم‌انداز جدیدی بود که ونزبرو را می‌توان آغازگر آن دانست. کلید واژه‌ها: تجدیدنظرطلب، منابع ادبی، نقد ادبی، نقد منبع، تاریخ نجات.

پرسش از ”معنای زندگی“ یکی از مهم ترین مسائلی است که در طول تاریخ همواره مطرح بوده است، اما طرح آن و نحوه ی پاسخ گویی به آن در دوران جدید به صورت جدی تر مورد توجه قرار گرفته است. امروزه ضرورت پرداختن به این پرسش بیش از گذشته احساس می شود؛ چرا که قلمرو بی معنایی روز به روز در حال گسترش و نابودی پیکره های معنا در اطراف ماست. از طرفی دیگر نحوه ی درگیری ما با این پرسش مهم و تلاش هایی که برای پاسخ بدان انجام می دهیم، تعیین کننده ی مسیر اصلی زندگی و سرنوشت ماست؛ که این، ضرورت پرداختن به این موضوع را برجسته تر می سازد . در این نوشتار به بررسی دو تقریر اساسی از پرسش ”معنای زندگی“، یعنی ”هدف زندگی“ و ”ارزش زندگی“، در نگاه مولوی پرداخته شده است. مراد از ”هدف زندگی“، غایتی است که مولانا در زندگی به عنوان مقصد نهایی در نظر می گیرد و مراد از ”ارزش زندگی“، عامل یا عواملی است که به واسطه ی آن ها زندگی ارزش زیستن می یابد؛ و نهایتا ما را به مقصود غایی رهنمون می گرداند. مولوی به غایت مندی هر چیز در عالم معتقد است. برای او تئوری ”زیستن برای زیستن“ بی معنا است. بنابراین او وقتی با چشم آخِربین خود به مسیر زندگی می نگرد، مقصدی می بیند؛ مقصد نهایی مسیر زندگی وی ”عدم“ است. از طرف دیگر در نگاه مولوی آن چه به زندگی ارزش زیستن می بخشد، وسیله یا وسایلی است که ما را در جاده ی زندگی، به مقصد نهایی می رساند. عشق، مصاحبت بزرگان و فطام سه ارزشی هستند که زندگی را سزاوار زیستن می سازند. مولوی کمال عشق را نیست و عدم گردیدن در معشوق، کمال مصاحبت بزرگان را در باختن هستی خود در هستی آنان و کمال فطام را قطع تعلق از تعلقات مرحله ی کنونی وجود، جهت نیل به غایت زندگی(عدم) می داند.

بشنو این نی چون شکایت می کند از جدایی ها حکایت می کند تحقیق حاضر در خصوص بررسی پدیدار شناسانه سمع در سه اثر مولانا، مثنوی، فیه ما فیه و دیوان شمس است .توجه خاص مولانا به سمع و جایگاهی که او برای این حس در میان حواس بشری قائل است ، جلال الدین را به وادی سماع ، این مطلقِ شنیدن که متعالی ترین شکل شنیدن است می کشاند. اَشکال سمع در قالب های وحی و الهام ، این ودیعه های آسمانی در زمین و اوقات عرفانی که بر این نوع شنیدن مترتب است و همچنین سمع و سخن الهی و تنیدگی سمع و صدا و صوت ، از دیگر مباحثی است که به آن پرداخته شده است. هستی با شنیدنِ خطاب کلمه کُن ِالهی آغاز شده است و رابطه دیالکتیکِ گفت و شنود و یا به عبارتی سمع و کلمه الهی نیز اساس این کار قرار گرفته است. هستی با یک کلمه و صدا آغاز شد و با صدا و نفخه حق در شیپور اسرافیل نیز به انجام می رسد. بررسی آثار محققان دین پژوه و مولوی شناس در این باره نیز موید اهمیت سمع و شنیدن از تکوین ازلی تا دنیای کنونی است و ما را در اثبات فرضیه ها یاری می دهد. عالم، سمیعِ نغمات الهی است و حکم حق چنین است که نمی آفریند مگر آنکه قابلیت آن را عطا نموده باشد. چه اگر نغمه ای هست، پس گوشی نیز لازم می آید که صدای او را بشنود. هستی مُسخر آدمی است و مولانا با خطاب آغازین بشنو در نی نامه بر آن است تا با تصویر کردن او که از اصلش جدا مانده است، یادآور شود که هیچگاه نبوده است که عالم بوده باشد و آدم نبوده باشد.

فاقد چکیده