جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این پایان نامه، مطالعه و تحقیق درباره نقش دعا و ذکر در تربیت روان در ابعاد مختلف و بیان دیدگاه های متفاوت است. از آن جا که بررسی نقش تربیتی دعا، احتیاج به تحقیق در مسائل تربیتی دارد، در پرداختن به مسائل تربیتی، ابتدا موضوع تربیت مورد توجّه قرار داده و مقدّمتاً مختصری درباره موضوع تربیت در شاخه روح و روان پرداخته شد، و پس از آن مباحث مختلف و ضروری در مورد تربیت آمده و بحثی غیرزاید و ضروری معرّفی شده و پایه و اساس مباحث بعدی دانسته شده است. بخش های چهارگانه این پایان نامه، گویای این مطلب مهم است. بخش اوّل، درباره فلسفه تربیت یا پرورش روح است که خود از دو فصل تشکیل یافته است. فصل اوّل به روح یا حقیقت انسان پرداخته و در این راستا، لزوم خودشناسی در آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته و ریز موضوعات مربوط به حقیقت و خصوصیات روح، شرح شده است. در ادامه، نگارنده، مراتب و مراحل روح را برمی شمرد و بر این عقیده است که تقسیمات مراحل نفس، به هفت مرتبه محدود نبوده و تربیت نفس به معنای نابودی آن در مراتب پایین تر نیست. در فصل دوم، تربیت و مبانی و هدف های تربیتی عنوان شده و ضمن بررسی مفهوم تربیت، تشابه بین واژه های مترادف آن شرح داده شده است. بحث دیگر این فصل، درباره امکان تربیت روح آدمی است که در این باب به استناد آیات و روایات و نظر حکما و فلاسفه و استدلال به نتایج علمی تربیت تمسّک شده است. مبحث دیگر در این فصل، در باب اقسام تربیت، هدف های تربیتی، و تفاوت دل ها در آیات قرآن است. همچنین ضمن استشهاد به آیات قرآن، مراحل تربیت در گونه های بشری مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم پایان نامه - که بحث اصلی آن به شمار می آید - با عنوان «فلسفه دعا یا پرورش در پرتو نیایش»، ضمن تعریف واژه نیایش و پرستش و همچنین واژه عرفان، آرای مختلف در مورد منشأ پیدایش مذهب، بازگو شده و نگارنده، به تناسب بحث نیایش با فطرت بشر، درباره فطرت، طبیعت و غریزه، خصوصیات فطرت، رابطه فطرت و نیایش، فطرت ادراکی در آیات و روایات، فطرت احساسی یا نیایش در قرآن و روایات، قلم زده و در ادامه نیز نکاتی را در مورد فلسفه دعا تذکّر داده است. در قسمت دیگر این بخش، موانع استجابت دعا را بر شمرده و هفت مورد عمده از این موارد را توضیح داده است. بخش سوم با عنوان «دعا و ذکر» آغاز شده، که در دو فصل مجزّا، درباره هرکدام بحث نموده است. در فصل اوّل، ضمن تعریف لغوی و اصطلاحی دعا، شرایط مقدّماتی تحقّق نیایش از نظر آیات و روایات بیان شده و ضمن بر شمردن شرایط و آداب دعا و تقسیم آن به آداب ظاهری و باطنی، نظر مرحوم علّامه طباطبایی در این باب، آمده است. وی در فصل دوم نیز ضمن تعریف لغوی ذکر، به چهار مرتبه از مراتب ذکر اشاره شده و مرتبه چهارم، از نظر آیات و روایات بررسی شده و در ادامه ، ضمن بیان ثمرات و نتایج اصلی دعا و ذکر و نتایج فرعی هر کدام، این دو را بهترین غذا برای روح می داند. نگارنده در ادامه فصل، به تناسب، غفلت از ذکر و نتایج و آثار و عواقب اعراض از ذکر خدا را توضیح می دهد و ضمن آوردن چند تذکّر مهم به بررسی علّت فضیلت ذکر و دعا می پردازد. نگارنده، در بخش چهارم، نمونه هایی از مضامین دعاها و جنبه های تربیتی آن توضیح می دهد و ضمن بیان اسما و صفات الهی و تقسیم این اسما به حقیقی و مجازی، تفاوت بین صفات جمالی و جلالی را بیان می دارد. در ادامه نیز آثار بیداری یا شناخت حیات برتر را توضیح می دهد و در خاتمه، قسمت هایی از دعای امام سجّادعلیه السلام را که درباره نفس امّاره و شیطان است، شرح و بسط می دهد.

هدف از این پژوهش، تحلیل و بررسی رمز و راز دعا و نیایش است. لذا سعی می شود به سوالاتی از این قبیل پاسخ داده شود که اصولا" خاستگاه نیایش چیست؟ آیا نیایش مختص آدمیان است؟ آداب دعا چیست؟ چه فوائد ( اشراقاتی) بر دعا مترتب است؟ آیا در دعا تقلید از رهبران صاحب ولایت لازم است؟ و آیا طریقی سریعتر از دعا در سیر و سلوک هست یا نه؟ تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته، مشتمل بر چهار بخش است. بخش اول، تحت عنوان" حقیقت نیایش" به مباحثی چون حقیقت انسان و منشاء نیایش می پردازد. دربخش دوم، نیایش در جهان هستی مورد بررسی قرار می گیرد. اشارات نقلی بر نیایش در جهان هستی، براهین عقلی بر نیایش در جهان هستی و شواهد کشفی بر نیایش در جهان هستی مهمترین مباحث این بخش را تشکیل می دهند. بخش سوم، آداب و اشراقات نیایش را مورد بررسی قرار می دهد و دراین راستا به مباحثی چون ادب و آداب دانی در نیایش و اشراقات نیایش اشاره می کند. نهایتا" بخش چهارم، تحت عنوان " همزبانی با عارفان در نیایش" به ضرورت وجود راهبر در نیایش، نیایش عارفان درقرآن و ادعیه یا صحف عرفانی سیر و سلوک می پردازد. براساس یافته های تحقیق، موجودات عالم هستی از حیات، علم و ادراک برخوردار هستند وبه اعمال خویش بصیرت دارند و با توجه به فقر و عشقی که درایاشان است، موجودات به فقر و عشق خویش نیز آگاه هستند و همین دو وصف ذاتی تمام موجودات هستی را به نیایش حضرت حق سوق می دهد. لذا نیایش جمیع موجودات هستی چیزی نیست جز تجلی عشق و پرستش. در مورد انسان نیز با توجه به آیات و روایات استفاده می شود که نیایش جزء لاینفک حقیقت اوست. نیایش یک پدیده روحی و تجلی فطرت احساسی و منتج از گرایش عشق و پرستش است و تنها فرق انسان و غیر انسان در این است که انسان در این عمل مختار است. اگر انسان دل به سخن اولیاء دهد نه تنها مسبح می شود، بلکه سماع تسبیح هم می کند که لذت بخش ترین حالتی است که برای عارفان رخ می دهد. نیایش بدون راهبر و بدون همراهی با صاحبان ولایت، آدمی را به درجات عالی سیر و سلوک نمی رساند، لذا لازمست در نیایش تقلید شود.

فصلهای این رساله عبارتند از: 1- برهان بینی قرون وسطی 2- خداوند و غایت عالم 3- جهان به عنوان یک نظام اخلاقی 4- جهان بینی نوین 5- پیدایش علم جدید 6- تأثیرات علم جدید بر دین 7- تأثیرات علم جدید بر اخلاق 8- تأثیرات علم بر فلسفه

این رساله در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول با عنوان حقیقت نفس انسانی به این موارد اشاره دارد: تاریخچه و اقوال در نفس، بررسی الفاظ مترادف با نفس، ایده عالی و بینش عرفانی در نفس انسانی. در بخش دوم با عنوان تجلیات نفس و ارتباط آن با بدن به انواع و اقسام تعلق، اقوال ارتباط نفس و بدن، بیان صدرالحکما و محقق سبزواری، نفس و بدن در نظر عرفا،عرفان عملی نفس معرفت نفس اشاره شده است. عنوان بخش سوم اسفار و حالات و مقامات عارفین می باشد.

رساله حاضر ترجمه دو فصل " تجربه دین یهودی"" و " تجربه دینی مسیحیت پیشین" از کتاب " تجربیات دینی بشر" اثر نینیان اسمارت می باشد. در این کتاب این مباحث آورده شده است: زندگی عیسی، ماموریت عیسی، رستاخیز مسیح، پولس طرسوسی، الهیات پولس، گنگوسی گری، ساختار کلیسا در قرن دوم، مانوی گرایی،

این رساله شامل فصل های ذیل است: - حجاب و لباب دین اسلام - جایگاه تعقل در معرفت بشر - حذف و اغراق در بلاغت عرب - همزیستی ظاهر باطنی - تناقض نهایی های یک طریقت باطنی - مقدمات بشری تنگنایی دینی - تعقیب مفهوم فلسفه - باطن گرایی گوهرین اسلام - ابعاد اقنومی وحدت

هدف از این پایان نامه بررسی و نقد نظریه پلورالیزم دینی و تبیین تلقی اسلام از پلورالیزم در دین است لذا سعی در پاسخ یابی به سوالاتی چون آیا با پذیرش نظریه تجربه دینی می توان پلورالیزم دینر را نتیجه گرفت ؟ آیا مدل معرفت شناسی کانت می تواند مبنای پذیرش پلورالیزم دینی باشد ؟ آیا براهین تکافو ادله نجات و هدایت عام الهی مقدمات لازم را برای اثبات نظریه پلورالیزم دینی در خود دارد ؟ فلسفه تکثر ادیان از دیدگاه اسلام چیست ؟ نظریه وحدت حقه ادیان در تکثر واقعی ادیان ( پلورالیزم در دین ) چگونه تبیین می گردد ؟ آیا نظریه پلورالیزم دینی با خاستگاهها و مبانی خاص خود قابل تسری به نظریه پلورالیزم در دین است ؟ را دارد . براساس فرضیه تحقیق مبنای تجربه دینی در توجیه و تبیین پلورالیزم دینی ناتمام است تجربه دینی محور اصلی و اولیه قبول ادیان است نظریه تفکیک بین دجربه و تجربه آنچنان که هست نمی تواند مبنای پذیرش پلورالیزم دینی باشد مبنای معرفت شناسی کانت در توجیه و تبیین پلورالیزم دینی ناتمام است . براهین اکافو ادله و هدایت عام الهی و نجات مقدمات لازم را برای اثبات و استنساخ نظریه پلورالیزم دینی را در خود دارد حمل اسلام بر مابقی ادیان و بالعکس از نوع حمل حقیقیه و رقیقیه است با استفاده از مبانی فلسفی تشکیک تکثر ادیان در وحدت حقیقی دین تفسیر پذیر است نسخ در اسلام به معنی تکامل می باشد در نظریه پلورالیزم در دین وحدت حقیقی دین در کثرت واقعی ادیان تفسیر و توجیه می گردد با استفاده از مبانی فلسفی و مستدلات نقلی نظریه پلورالیزم در دین از دیدگاه اسلام قابل قبول است خاتمیت ، جامعیت و اکملیت دین اسلام با نظریه پلورالیزم در دین منافات ندارد نظریه پلورالیزم دینی خاستگاه های مسیحی دارد و قابل تسری به حوزه معرفت شناسی اسلام نیست برخی تبعات یا لوازم پذیرش نظریه پلورالیزم دینی با مبانی مورد قبول در مباحث دین پژوهی منافات دارد تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته مشتمل بر سه بخش است بخش اول شامل دو فصل است که به بررسی مباحثی مقدماتی و مبنایی می پردازد اهمیت این پخش از آن جهت است که پس از تعیین حدود و ثغور و مرزبندیهای بحث به ذکر مبانی و اصولی می پردازد که در ادامه مباحث و بخشهای بعدی مورد استفاده مبنایی قرار می گیرد بخش دوم شامل تبیین بررسی و نقد نظریه پلورالیزم دینی است که ابتداء در فصل سوم پیش زمینه های بحث و سپس در فصل چهارم به بررسی و تبیین مبانی و ادله نظریه پلورالیزم دینی از دیدگاه جان هیک می پردازد و در فصل پنجم همین بخش به نقد و ارزیابی نظریه پلورالیزم دینی از دیدگاه هیک پرداخته است در بخش سوم تبیین نظریه پلورالیزم در دین از دیدگاه اسلام را بررسی می کند بر اساس یافته های تحقیق در نظریه پلورالیزم دینی ، تکثر ادیان معلول تکثر تجارب دینی انسان و به تبع آن تکثر تصورات و پدیدارهای مختلف از خدا و در نهایت تکثر در حقایق و باورهای دینی است در حایکه در نظریه مختار پلورالیزم در دین ، تکثر ادیان معلول و نتیجه تجلی و ظهور وحدت حقه دینی برای انسان است . در نظریه پلورالیزم دینی علاوه بر اینکه اقسام چندگانه ای از پلورالیزم مورد توجه قرار گرفته است اما ارتباط بین دو نوع اصلی آن ، یعنی پلورالیزم نجات و رستگاری ، و پلورالیزم حقایق دینی از وضوح و تبیین کاملی برخوردار نیست ، در حالیکه در نظریه پلورالیزم در دین ، ارتباط و تلازم بین این دو نوع پلورالیزم مشخص و بین است براین اساس ، پلورالیزم نجات و رستگاری لازمه اصالت تعدد ادیان و پلورالیزم حقایق دینی تلقی شده است نظریه پلورالیزم دینی اساسا" و ماهیتا" مسیحی م آبانه است به این دلیل که خاستگاهها ، ریشه ها ، علل و عوامل بروز و ظهور این نظریه بر مبانی و مبادی معرفت شناسی مسیحیت استوار است در حالیکه نگرش اسلامی درباره پلورالیزم ، واکنش و عکس العمل سلسله ای از حوادث تارخی و معرفتی نیست بلکه ماهیت شخص به خود را دارا است نظریه تجبه دینی که همسو با ساختار معرفت شناسی کانت و نظریه دیدن وینگشتاین ارائه شده است نه اثبات کننده پلورالیزم در حقایق دینی است و نه پلورالیزم در نجات و رستگاری ادله ای چون هدایت عام الهی برهان تکافو و نقش برخی اصول مسیحیت که مورد استناد هیک در اثبات پلورالیزم قرار گرفته است مقدمات و مقومات لازم برای اثبات نتیجه مورد نظر را ندارد و از این حیث اثبات نظریه مورد ادعاء را ندارد.