جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گردآوری حدیث، فرآیندی است که هم شیعه و هم اهل سنت، در راه آن تلاش کرده اند و محصول آن، فراهم آمدن کتبی شد که بعداً مجموعه های دست اول هر دو فرقه، محسوب شده اند که از این میان می توان به صحیح بخاری در میان مواریث حدیثی اهل سنت و کتاب کافی در میان دستاوردهای حدیثی شیعه اشاره کرد؛ هر چند این دو اثر نامدار نیز به رغم تلاش و دغدغه های گردآورندگانشان، از نارسایی هایی در امان نمانده اند. ما در این پژوهش تلاش کرده ایم، پس از بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران حیات نویسندگان این دو کتاب، به معرفی آثار آنان نیز بپردازیم تا هم با شرایط و محیطی که آن دو در آنها زندگی کرده و کتب خود را تألیف نموده اند، آشنا شویم و هم توجه و عکس العمل دیگران را نسبت به این دو اثر یاد شده به خوانندگان ارجمند نشان دهیم و ویژگی های مشترک دو نویسنده و کتابهایشان را در کنار یادآوری نقاط قوت و ضعف هر یک بررسی کنیم. هدف ما از دنبال کردن مباحث این پایان نامه، اثبات جنبه ی سودمندی این دو کتاب و نیز بررسی کاستی های احتمالی آن دو است تا کاربران محترم که از این دو اثر سود می جویند، از جنبه های مثبت آن برخوردار شده، با دوری از مطلق انگاری، از نارسایی های هر یک بر کنار بمانند.

«شیعه جعفری»، لقبی است که با خواندن زندگی نامه امام صادقو یا برنامه هایی که در پیوند با سالگرد زادن یا درگذشت آن بزرگوار دیده یا شنیده می شود، بسامد فراوان دارد.این نوشته کوتاه دامان در پی آن است تا با بازخوانی تاریخ پرفراز و نشیب فراگیری و پراکندگی حدیث میان مسلمانان دو سده نخست تاریخ اسلام، نشان دهد لقب یادشده ـ گرچه همواره در نوشته های نویسندگان دهه های نزدیک به امروز ما، با چاشنی خوش بینی و مثبت انگاری بازتاب یافته است ـ در بستری از ریشخند و دست اندازی شیعیان و آلوده به رنگ سرزنش و نکوهش به کار می رفته است و سرنوشتی چون دیگر واژه هایی داشته است که نخست ناخوشایند بوده اند و اندک اندک نمودی نو و شناسنامه ای دلپذیر یافتند.

در پاره ای نوشته های تاریخی سده دوم اسلامی و پس از آن، حدیثی از زبان نافع، راوی و برده عبداله بن عمر، از عمر بن خطاب، دومین خلیفه تاریخ صدر اسلام گزارش شده است که شگفت می نماید؛ حدیثی که مهدی موعود را افزون بر دو ویژگی دیگرش، از تبار این خلیفه و از خاندان او خوانده و مایه بدفهمی ها و تلاش های نافرجامی برای یافتن مصداق مهدی در دو سده نخست تاریخ مسلمانان شده است.این نوشتار، افزون بر بررسی سندی و متنی این حدیث، نشان خواهد داد این سخن، درست و از زبان عمر بن خطاب است، اما نه آن که وی در مقام نقل قول مستقیم نباشد و درباره آینده یکی از فرزندان خود، چیزی گفته باشد، بلکه حدیث عمر -نه آن که موقوف باشد- مرفوع و گزارش سخنی از پیامبر بزرگ اسلام درباره برخی ویژگی های مهدی موعود است.

تدّبر در آیات قرآن کریم و تلاش برای دست‌یابی به تجزیه و تحلیل و درکی درست از آن، همواره نخستین گام فرا راه دانشمندانی بوده است که شناختن و شناساندن دین اسلام را در عرصه‌های اصول و فروغ آن، وجهه همّت خود قرار می‌داده‌اند.این بهره‌وری- امّا- از دشواریهای و پیچیدگیهای ویژه خود، برکنار نبوده و نیست و درنگ در آیات قرآن کریم که اصیل‌ترین دلیل در میان ادلّه اربعه اجتهاد به شمار می‌رود، مستلزم برخورداری از آگاهیهای متنوّعی از درون و بیرون از این کتاب گران‌سنگ آسمانی است. این مقاله کوتاه، با اشاره به یکی از مصداقهای این پیچیدگی برون رفت از آن،در صدد تا بر نقش آگاهیهای بیرون از قرآن کریم دربرداشت پذیرفتنی‌تر از پیام آیات و سور، تأکیدی دو چندان داشته باشد.

چکیده فارسی:ابوحنیفه، نعمان بن ثابت، نزد کسانی از دانشمندان سال های زندگی خود، زانوی شاگردی بر زمین زده بود. از او -در این مسیر- سخنی گزارش کرده اند که دربردارنده کارگشایی ویژه برای دو سال از سال های دانش اندوزی و نیز ستایش بلند و کارآمدی برجسته یکی از آموزگارانش است: «لو لا السنتان لهلک النعمان.»گروهی از نویسندگان امامی مذهب، پس از رخ نمایی از این گفته در نوشته ای سده سیزدهمی، اشاره آن را به سوی امام صادق (ع) و شاگردی دو ساله ابوحنیفه نزد آن بزرگوار دانسته اند. در این نوشتار، با یادآوری بهانه های گریز ابوحنیفه از امام صادق (ع) و زمینه های گرایش او به زیدبن علی (ع) نشان داده می شود که این سخن به زید اشاره دارد و هموست که در این جمله بحث برانگیز مورد ستایش قرار گرفته است، زیرا -در یک کلام- ابوحنیفه خویشتن را در جهان دانشورزی، حبیب زید و وامدارش و رقیب امام صادق (ع) و هم قطارش می دیده است.

لطفا برای مشاهده چکیده فارسی و عربی به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.