جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیق حاضر شامل دو بخش است: در بخش اول، زندگی بانو مجتهده امین و آثار او بررسی شده است؛ در بخش دوم، از تفسیر و مفسرین سخن رفته و تفسیر مخزن العرفان معرفی شده است. برخی از موضوعات این بخش به این قرار است: مدخلی بر تفسیر و مفسرین، ترتیب سور در تفسیر مخزن العرفان و تحلیلی بر آن، شواهدی از شأن نزول، مضامین تفسیر مخزن العرفان نظیر معاد، جبر و اختیار، نبوت و اعجاز، قلب، ذکر، آیات الاحکام، علوم قرآنی.

عصر صادقین(ع) یکی از پرهیاهوترین ادوار تاریخ اسلام بود. این زمان از یک سو دوران به وجود آمدن کشمکش های سیاسی در مرکز جامعه اسلامی و از دیگر سو دوران راه یافتن علوم و فلسفة ایرانی، هندی و یونانی به درون جامعة مسلمانان بود. همچنین در این زمان ترجمة علوم گوناگون از زبان های مختلف به زبان عربی از رونق خاصی برخوردار بود. در این عصر صادقین(ع) با تشکیل کلاس های درس، سهم بسیار مهمی در آموزش تعالیم اسلام داشتند و نیز مانع انحراف اصول و معارف اسلامی از مسیر راستین بودند. ایشان از توجیهات غلط و وارونة دستورات دین که به وسیلة خلفای وقت و علمای وابسته صورت می گرفت جلوگیری می کردند. همچنین این دو امام به نقد و بررسی مکاتب خارجی که برای خدشه وارد ساختن به اسلام وارد جامعة مسلمانان شده بود پرداختند. صادقین(ع) مناظرات گوناگونی با فقها و متکلمان عامه داشتند و در این مناظرات برای بیان دیدگاه های مکتب تشیع از روش هایی استفاده می کردند که هر یک از آنها شیوه ای بکر و بی بدیل در مواجهه با افراد و گروه های مختلف است. همچنین این دو امام، اهتمام ویژه ای نسبت به تربیت شاگردان داشتند و در این راه کوشش های فراوانی کردند. شاگردان این دو امام در سراسر جامعة اسلامی منتشر شدند و با استفاده از شیوه هایی که از اساتید خویش آموخته بودند تعالیم اسلام راستین را آموزش می دادند. شاگردان مکتب جعفری منحصر به شیعیان نبودند بلکه پیروان مکتب خلفا نیز از این حوزة درسی استفاده های فراوانی کردند تا جایی که ابوحنیفه که که دو سال شاگرد امام صادق(ع) بود و این دوره را پایة علوم و دانش خود معرفی می کند و می گوید: «اگر آن دو سال نبود نعمان از بین رفته بود.» نتیجة اقدامات صادقین(ع) تجدید حیات قرآن و سنت و استوار شدن پایه های مکتب تشیع بود. این دو امام، انقلابی در فکر و اندیشة اسلامی به وجود آوردند و باعث توجه مردم به اسلام واقعی و درک حقایقی شدند که تا آن زمان از نظرها پنهان مانده بود.

همانطور که می دانیم یکی از منابع منوّر هدایت بشری کتاب ارزشمند«نهج البلاغه» است و آنطور که شایسته است، از زوایای مختلف، به نکات پند آموز و عبرت آمیز آن پرداخته نشده و هر آنچه در این مورد توسط اندیشمندان و محقّقان محترم در بستر زمان مورد تفحّص و تحلیل واقع شده است به قطره ای از دریای ژرف می ماند. این کتاب در عین اینکه با تمام اعصار سنخیت داشت و مورد لزوم همه دوران ها است، از لحاظ کمی و کیفی باز هم جای تدبر و تحقیق در آن باقی است و لذا اینجانب علیرغم اینکه خود را نسبت به هویدا ساختن کورسؤیی از انوار مشعشع این فروغ بی بدیل ناتوان می بینم، اما انگیزة این خدمت ناچیز مرا بر آن داشت که به موضوع«امثال در نهج البلاغه» بپردازم. در بخش اول از فصل اول این رساله سعی شده است پس از بررسی واژه های«مثل» و«تمثیل» از نظر لغوی و جایگاه آن در ادبیات و بیان«ویژگیهای مثل»، «اقسام مثل»، «غرض از ضرب المثل» به گفتاری در روش صحیح«ترجمه ضرب المثلها به زبانهای دیگر» پرداخته شود و در بخش دوم و سوم، موضوع«امثال در قرآن و نهج البلاغه» به طور کلی مورد بحث قرار گرفته است. فصل دوم و سوم این رساله، بطور مشخص، راجع به امثال موجود در نهج البلاغه است که در فصل دوم، برخی از«امثال قرآنی نهج البلاغه» شرح و تفصیل داده شده است و در فصل سوم«امثال سائره و غیر قرآنی نهج البلاغه» طبق موارد و جایگاهی که حضرات علی(ع) آن امثال را بکار برده اند، فصل بندی شده و برخی از آن امثال در هر بخش مفصلاً مورد بررسی قرار گرفته است.

موعظه و اندرز از روش های تربیتی قرآنی است که خداوند جهت رستگاری انسانها بدان سفارش نموده است. این روش همواره مورد استفادة پیامبران و اولیاء الهی بوده و آنها در طول تاریخ برای تربیت انسانها از آن بهره گرفته اند. حضرت علی(ع) نیز با تأسی از قرآن و سنت نبوی از روش موعظه و اندرز در هدایت و تربیت مردم به خوبی بهره می گرفتند و این امر در خطبه ها و نامه و بویژه کلمات قصار ایشان که قسمتهایی از آن در قالب نهج البلاغه به دست ما رسیده، کاملاً مشهود است. این پژوهش پس از طرح اهمیت و ضرورت موعظه به بررسی ابعاد و مقوله های مختلف موعظه از دیدگاه حضرت علی(ع) در نهج البلاغه پرداخته که در هر عصر و زمانی قابل استفاده است البته به دلیل گستردگی مقوله موعظه در سخنان امام که می توان گفت سراسر نهج البلاغه مملو از آن است ما تنها به مواعظ اخلاقی آن پرداخته ایم. مواعظ آن بزرگوار در این حوزه، پیرامون ذکر و یاد خدا، تقوی، دعوت به تفکر، زهد و دنیا پرستی، توکل و پرهیز از هوی پرستی، یاد مرگ و پرهیز از آرزوهای دراز، صبر و استقامت و عبرت از سرگذشت پیشینیان می باشد. نویسنده در این پایان نامه تلاش دارد با ارائه نمونه هایی از این مواعظ بیان دارد که در نیل ارتقای سطح تربیتی و فرهنگی انسانها لازم است از آموزه های علوی به عنوان سرچشمة زلال اسلام ناب و الگوی تمام عیار استفاده شود.

در این تحقیق مبهمات و مجملات قرآن کریم در دو بخش با این عنوان ها بررسی شده است: بخش اول، پیشینه تحقیق، علل ابهام، بررسی آیات مبهم(55 آیه)؛ بخش دوم، اسباب اجمال، تبیین آیات با قرآن کریم، بررسی آیات مجمل

این پایان نامه مشتمل بر چهارده فصل با این موضوعات است: فصل اول، وراثت، تربیت، محیط: دیدگاه اسلامی در باره ی وراثت و تربیت، محیط از نظر لغوی، اقسام محیط؛ فصل دوم، کلیاتی درباره ی تربیت: واژه ی تربیت از نظر لغوی، موضوع تربیت، عوامل مؤثر در تربیت، ویژگی های نظام تربیتی اسلام، خصوصیات تربیت الهی، اهداف تربیتی در اسلام، اسلام و تربیت پذیری انسان؛ فصل سوم، تأثیر وراثت، تربیت و محیط در یکدیگر: غلبه ی تربیت بر وراثت، نظریات درباره ی سهم وراثت و تربیت و محیط، محیط زندگی و تأثیرات آن؛ فصل چهارم، محیط قبل از ولادت: آفرینش انسان در قرآن، تأثیر و اهمیت محیط قبل از تولّد، تأثیر حالات مادر در جنین؛ فصل پنجم، تأثیر خانواده در تربیت: خانواده از نظر متفکران اسلامی، علّت بنیادی بودن نقش خانواده، انواع محیط خانوادگی؛ فصل ششم، تأثیر رفاقت و معاشرت در تربیت: دوست یابی از دیدگاه قرآن؛ فصل هفتم، تأثیر مدرسه و معلّم در تربیت؛ فصل هشتم، تأثیر مذهب در تربیت: روش های تربیتی دین و مذهب؛ فصل نهم، نقش وسائل ارتباط جمعی در تربیت: اثر تمثیلات تعلیمی و مذهبی، نمایش داستان های قرآن برای کوچک ترین و بزرگ تران؛ فصل دهم، نقش اقتصاد در ساختار تربیتی جوامع: مفاسد اجتماعی، مسئله ی فقر و تنگدستی، عوامل تعدیل ثروت اقتصادی، جرم های اقتصادی اجتماعی؛ فصل یازدهم، نقش حکومت در ساختار تربیتی جوامع: شکل حکومت اسلامی، اوصاف رهبر شایسته؛ فصل دوازدهم، تأثیر جامعه بر تربیت: تأثیر امر به معروف و نهی از منکر در تربیت، آیات مربوط به امر به معروف و نهی از منکر، روایات مربوط به امر به معروف و نهی از منکر؛ فصل سیزدهم، نقش فرهنگ و آداب و رسوم در تربیت: تأثیر عوامل فرهنگی در رشد و تربیت، نقش عظیم پیامبران در سازندگی تاریخ، نقش هجرت، فرهنگ اسلامی؛ فصل چهاردهم، تأثیر اراده بر تربیت: آزادی انسان، عامل اراده، انسان مسئول.

مختومقلی فراغی شاعر و عارف قرن دوازدهم وسیزدهم هجری قمری از مشهورترین شاعران ترکمن است . وی در اشعارش بیشتر تحت تاثیر آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر اسلام (ص) بوده و اغلب اشعار اودر توحید و صفات باریتعالی و نبوت و معاد و برخی نیزدرباره ائمه (ع) و همچنین مسائل اجتماعی، تربیتی واخلاقی سروده شده اند. در این پایان نامه آیات واحادیثی که در اشعار این شاعر مورد استفاده قرار گرفته،شناسائی و ذکر شده است.

این تحقیق از یک مقدمه و سه فصل با این موضوعات تشکیل یافته است: مقدمه، روش شناسی و شناخت: طرح موضوع و ضرورت تحقیق، اهداف و روش تحقیق، برنامه ریزی تحقیق، بررسی پیشینه ی موضوع تحقیق؛ فصل اول، علم کلام: معرفی علم کلام، موضوع علم کلام، وجه تسمیه ی علم کلام، آغاز علم کلام، علم کلام و علوم نقلی، مذاهب و فرق کلامی، علم کلام نزد شیعه، اشاعره و معتزله؛ فصل دوم: معتزله: پیدایش معتزله، معتزله در ایران، القاب معتزله، علت نامگذاری مکتب، فرق معتزله (واصلیه، هذیلیه، نظامیه، خابطیه)، بزرگان معتزله (واصل بن عطا، ابوحنیفه نعمان بن ثابت کوفی، ابوالهذیل علاف) پیشوایان و دانشمندان معتزله (ابوسهل بشر بن معتمر، معمر بن عباد سلمی، شمامه بن اثرس، ابومعن نمیری، ابوبکر عبدالرحمن بن کیسان اصم، ابوموسی عیسی بن صبیح مزدار، ابوجعفر محمد بن عبدالله اسکافی)؛ فصل سوم، بررسی و نقد مبانی اعتقادی معتزله از دیدگاه تفسیر قرآن کریم: اصل توحید، اصل عدل، اصل وعده و وعید یا بیم و نوید، اصل منزلت بین المنزلتین، اصل امر به معروف و نهی از منکر، اخذ اصل توحید و عدل از امام علی(ع)، مقایسه ی اصول معتزله با اصول شیعه، معتزله و اشاعره.

یکی از مفاهیم مهم قرآن کریم، بحث از نور و تقابل آن با ظلمت است. وجود چنین مفهومی از دیرباز دربسیاری از ادیان و آئین ها ، ما را به جایگاه مهم آن رهنمون می سازد. این واژه در آیات متعددی از قرآن کریم و در معانی مختلفی چون خداوند، کتب آسمانی و عنایات الهی برای بندگان به کار رفته است. علاوه بر این در قرآن کریم از مفهوم حقیقی ونیز مجازی این واژه سخن به میان آمده است. به نظر می رسد ارتباط تنگاتنگی میان مفاهیم حقیقی و مجازی این دو واژه وجود داشته باشد. این ارتباط در پایان جهان و خاموش شدن نور فیزیکی و اشراق جهان به درخششی الهی و معنوی نمود پیدا می کند. نور در روایات نیز در همان مفاهیم قرآن کریم به کار رفته است؛ علاوه بر آنکه استعمال این واژه در مفاهیم دیگری نیز به چشم می خورد که در همان مفاهیم اصلی قابل انطباق است.