جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان این نوشتار ، معراج و بررسی آرای شیعه و سنی و شبهات می باشد . قالَ عَلیُّ بنُ موسَی الرِّضا ( ع) : «مَن کَذَبَ بِالمِعراجِ فَقَد کَذَبَ رَسوُلَ اللهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم » . امام رضا ( ع) می فرمایند : هر کسی که معراج را دروغ بپندارد ، گویی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم را تکذیب کرده است . معراج در اصطلاح به معنای فرا بردن حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلّم به آسمان هاست . معراج گرچه از ضروریات دین است امّا به این لفظ در قرآن نیامده ، بلکه به لفظ اسراء سیر دادن شبانه آمده است . سفری الهی و سیری ملکوتی است که از مکه آغاز می شود و به انگیزه ارائة آیات الهی و نمودن شگفتی های هستی با مرکبی بهشتی ( براق و رفرف) در زمانی کوتاه به سوی مقصدی اعلی ، بیت المقدس ، پیش می رود و با دستاوردهای عظیم سامان می یابد . در این پایان نامه اصل معراج و روحانی – جسمانی بودن آن و شبهات مطرح شده درباره معراج مورد بررسی قرار گرفته است . این نوشته در چهار بخش گردآوری شده است که عبارتند از : بخش اول : آشنایی با معراج پیامبر بخش دوم : ابعادی پیرامون مسأله معراج بخش سوم : آراء و دیدگاه ها درباره معراج بخش چهارم : شبهات مطرح شده درباره معراج کلید واژه هایی مانند معراج ، عروج ، عَرَجَ ، اسراءِ ، براق ، رفرف در این نوشتار آمده است . در مجموع چنین به دست می آید که معراج از معجزات علمی و عملی حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلّم است که در سایه عبودیت حاصل شده است . معراج جسمانی و روحانی بوده است نه فقط روحانی و در بیداری اتفاق افتاده است نه در خواب . انسان عادی هم می تواند با تقوا پیشه کردن و به کار بردن دستورات آن حضرت ، پا جای پیامبرش بگذارد تا شاید بتواند به مقدار خیلی کم مقام والای آن حضرت را درک نماید .

یکی از مسائل مهم در باب اصول این بحث عدل الهی است برای عدل چهار معنی ذکر گردیده است و مقصود از عدل نهادن هرچیزی است بجای خود، در مقابل عدالت بحث ظلم و بدی است که به منزله شرور قلمداد می گردد عمده ترین مسئله ای که این دو یعنی عدل الهی وشرور را به یکدیگر مرتبط می گرداند این است که با وجود عدالت خداوند چرا شر در جهان هستی وجود دارد به عبارت دیگر خداوندی که خالق آسمان و زمین است نمی توانست نظامی را ایجاد نماید که هیچ گونه شروری در آن وجود نداشته باشد به بیان دیگر کوری، کری، زلزله، سیل و ... همه بدی تلقی می شوند. اصلاً چرا اینها وجود دارند چرا دانشمندن و محققان برای آنها نظرات گوناگون را ارائه نموده اند عده ای شر را امر عدمی پنداشته و عده دیگر آن را امر وجود می دانند و دسته دیگر دست به توجهات دیگری زده اند آنچه در پیش رو دارید اقوال و نظرات گوناگون در خصوص این مسئله است. این نوشته ها در دو بخش تنظیم شده است که بخش اول آن در ارتباط با عدل الهی است و بخش دوم آن به مسئله شرور اختصاص دارد و ارتباط عدل الهی با مسأله شرور است که حاوی اقوال و نظرات گوناگون در خصوص این مسئله می باشد و در پایان خاتمه و نتیجه بحث می باشد.

کسی نامد از آن جهان که پرسم از وی احوال مسافرین دنیا چون شد حضرت علی ( ع) می فرماید: «ایها الناس، کل امری لاق ما یسر منه فی فراره. العجل مساق النفس و الهرب منه موافاته. کم اطردط الایام ابحثها ان مکنون هدالامر، فابی الله الا اخفئاه. هیهات! علم مخزون!» ای مردم هر کس از مرگ بگریزد، به هنگام فرار آن را خواهد دید اجل سرآمد زندگی و فرار از مرگ رسیدن به آن است، چه روزگارانی که در پی راز نهفته اش بودم اما خواست خداوند جز پنهان ماندن آن نبود، هیهات! که این علمی پنهان است! در زندگی و جهان ما فقط یک حقیقت قابل تأمل وجود دارد و آن هم مرگ است. با تمام اختلافاتی که در میان مردم جهان هست و با همه اختلاف مسیرها و روش هایی که دارند از هر کجا و هر نقطه شروع کنند بالاخره در یک جا به هم می رسند آن نقطه مرگ و پایان این زندگی است. آیا انسان پس از مرگ یکباره وارد عالم قیامت می شود و کارش یکسره می گردد و یا انسان در فاصله مرگ و قیامت یک عالمی خاص را طی می کند و هنگامی که قیامت به پا شد وارد عالم قیامت می گردد؟ مطابق آنچه از قرآن کریم و اخبار و روایات متواتر و غیر قابل انکاری که از رسول خدا و ائمه اطهار سیده است استفاده می شود هیچ کس بلافاصله پس از مرگ وارد عالم قیامت کبری نمی شود زیرا قیامت کبری مقارن است با یک سلسله انقلاب ها و دگرگونی های کلی در همه موجودات زمینی و آسمانی که سراغ داریم یعنی کوه ها، دریاها، ماه و خورشید، ستارگان، کهکشان ها. هنگام قیامت کبری هیچ چیز در وضع موجود باقی نمی ماند بعلاوه در قیامت کبری اولین و آخرین جمع می شوند و ما می بینیم که هنوز نظام جهان برقرار است و شاید میلیون ها و بلکه میلیاردها سال دیگر نیز برقرار باشد و میلیاردها و میلیاردها انسان دیگر بعد از این بیایند. زندگی پس از مرگ پیش از وقوع رستاخیز در اصطلاح قرآن و دین همان زندگی برزخی است. برزخ در لغت عرب به معنی حایل و فاصله است این بخش از زندگی حد فاصل دنیوی و اخروی است. اگر چه منظور از قبر در اکثر موارد همان برزخ است ولی با این همه ارتباط خاصی بین قبر خاکی و قبر برزخی یعنی بین روح انسان در برزخ و بین بدن مادی او در قبر خاکی وجود دارد. آنچه از ظاهر قبر نمایان است بیش از یک محوطه کم طول و عرض نیست که فقط به اندازه قد و قامت یک انسان ایستاده از سطح زمین به داخل قبر فرو می برند و سقف آن عبارت از یک سنگ خواهد بود آن هم برای آنکه موقع ریختن خاک به داخل قبر خاک داخل نشود. دلایل قرآن بر وجود عالم برزخ وجود دارد و حدود 15 آیه دلالت بر وجود عالم برزخ دارد. اولین حادثه ای که بعد از مرگ انجام می گیرد سئوال و فشاری است که در قبر واقع می گردد. از جمله چیزهایی که بایستی به آن اعتقاد داشت « سئوال منکر و نکیر فی القبر حق» است. قشار قبر همگانی است و فشار قبر در بدن اصلی است و فشار قبر ثواب و عتاب آن مال جمیع مسلمانان است و کم اتفاق می افتد کسی فشار قبر نداشته باشد. سئوال ملائکه برای همه کس حتمی است کسی باقی نمی ماند در شرق و غرب و دریا و خشکی که از سئوال ملائکه « منکر و نکیر» در امان باشد. خداوند دو نوع مجازات دارد، مجازات های تربیتی و مجازات های پاکسازی و استیصال. برهوت مانند وادی السلام جایگاه ارواح پس از مرگ است با این تفاوت که جایگاه ارواح مؤمنین وادی السلام و جایگاه ارواح کفار، مشرکین و منافین در برهوت است. کلید واژه: برزخ.

عنوان این تحقیق پایانی ، آداب دعا و ادعیه قرآنی می باشد . شناخت برخی از آداب و شرایط دعا و آثار آن که آثار روانی و اجتماعی و تربیتی می باشد و بررسی ادعیه قرآنی است . ابتدا برای اینکه با خود دعا آشنا شویم به طور فشرده به تعریف دعا از نظر لغوی و اصطلاحی و بررسی جایگاه آن در قرآن و روایات پرداختیم که دعا در لغت ( خواندن ) و در اصطلاح ، روی آوردن به خدا و درخواست از او با حالت تضرع و خشوع است . و قرآن هم آن را مایه اعتنا قائل شدن انسان نزد خداوند می داند و روایات آن را کلید رحمت و مغز عبادت معرفی کرده است . دعا را نزد دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان بررسی کردیم و فهمیدیم که اولیای الهی هیچ چیز را جز دعا خوش نداشتند و به خود دعا بیشتر توجه می کردند . آثار دعا را بررسی کردیم و با توجه به سخنان روان شناسان ، دانستیم که دعا گذشته از آرامش روانی که ایجاد می کند ، در درمان بیماری های روحی و جسمی نیز موثر بوده است . و باعث خودسازی در فرد و ایجاد پیوند عمیق روحی در اجتماع می شود و در تعلیم و تربیت راه گشای انسان است . چرا که دعا یک امر فطری است و ثابت کردیم که دعا جزئی از قضا و قدر و مؤثر در آن است . با شناختی که از جایگاه و آثار دعا پیدا کردیم مشتاقانه تر به آداب دعا پرداختیم که شرایط دعای واقعی(اجابت ) عبارت است از ( اخلاص ، شناخت پروردگار ، حسن ظن به خدا و همراهی دعا با عمل و . . . ) آداب دعا را در سه مرحله ( قبل ، حال ، بعد از دعا ) بررسی کردیم که از جمله آداب قبل دعا ( توبه ، تادیه مظالم ، تغذیه حلال ، طهارت ظاهری ، انقطاع از دیگران ) و آداب حال دعا ( انتخاب زمان و مکان مناسب ، نیایش در پنهانی ، اقرار به گناهان ، خضوع و خشوع ، اصرار در دعا ، ستایش و ثنای خدا و صلوات بر پیامبر و گریه ) چگونگی اجابت را شرح دادیم این که دعا بی اجابت نمی ماند و اگر در دنیا به اجابت نرسد بهتر از آن در آخرت به ما داده می شود . فهمیدیم که گناه و ظلم ( به خود و خدا و دیگران ) مانع اجابت می شود و درخواست نیز باید به مصلحت فرد باشد و در آخر اشخاصی را که دعای آنها به اجابت نزدیک است و کسانی را که دعایشان به اجابت نمی رسد ، را برشمردیم . به ساختار ادعیه قرآنی پرداختیم و این که در دعاهای قرآن به همه جوانب زندگی انسان اعم از مادی و معنوی توجه شده است و تعدادی از آن ها را مورد بررسی قرار دادیم و براساس نوع درخواست دسته بندی کردیم . که از جمله ی درخواست ها ، هدایت به راه راست است .

مرگ آغاز زندگی دوباره و متفاوتی است، شروعی که چگونگیش بستگی به اعمال و کردار ما در این دنیا دارد. شاید در عصر حاضر که به نحوی از خدا و بهتر بگویم از خود واقعی و درونی بیگانه شده اند و دائما به دنبال چیزی غیر از خدا، یعنی ارزای خواهش های نفسانی و شهوات هستند پرداختن به مسئله مرگ و حیات برزخی و قیامت به گونه ای لازم و ضروری به نظر برسد. مردمی که آنقدر از هدف آفرینش فاصله می گیرند گویی بقا را در این دنیا می بینند و فراموش کرده اند که روزی دنیا تمام می شود و زندگی جاوید ما بعد از مرگ آغاز می شود. خدا را شاکرم که به من توفیق گردآوری این مطالب را داد تا اول از همه تذکری باشد برای خود من بعد برای آنانی که این پایان نامه را مطالعه می فرمایند. مباحثی که در این پایان نامه بحث شده: دلایل بقای روح تا بدین وسیله ادامه ی زندگی آن و قیامت صغری ثابت شود و سپس ماهیت مرگ و سکرات موت و ملاقات ملک الموت با مختصر مورد بررسی قرار گرفته است و بعد از آن ورود به عالم برزخ و آغاز زندگی برزخی، چگونگی آن، آیات و روایاتی که درباره زندگی برزخی وجود دارد آورده شده است. وسعت عالم برزخ و آثار ما تقدم و ما تأخر از موضوعات دیگری است که بحث شده است. در بخش سوم پایان قیامت صغری و تحولات پایانی آن و دمیده شدن صور اول و دوم، ورود تمام موجودات به عالم برزخ آورده شده است. در صور اول تمام موجودات از بین می روند مگر آنکه خداوند بخواهد. در صور دوم که آغاز زنده شدن و تحول عظیم است در زمین تغییرات اساسی بوجود می آید ( زمین منبسط می شود) و به شکل دیگری با شرایط جدیدی در می آید، کوه ها متلاشی می شود، دریاها شکافته می شوند و شرایط برای زنده شدن دوباره ی مردگان مساعد می شود و ستارگان متلاشی می شوند، نور خود را از دست می دهند و حادثه عظیم که برپایی قیامت کبری است رخ می دهد.

بنام خداوند حکیم که هیچ فعل عبث و بیهوده ندارد پس انسان هم بیهوده و بی هدف آفریده نشده است. پس بر ما است که بدانیم با چه هدفی آفرده شده ایم؟ و در قبال این هدف چه وظیفه ای بر عهده ماست؟ لذا برای رسیدن به جواب این دو سؤال ابتدا باید در باب معرفت پیش رویم یعنی یک شناخت اجمالی از راز و رمز های وجودیمان چه بعد جسمانی و چه بعد روحی مان پیدا کنیم چرا که شناختن نظم شگرفی که در العاد وجودی ما حاکم است ما را به این نکته سوق می دهد که این نظم باید ناظمی داشته باشد و با پی بردن به وجود ناظم این مطلب در ذهن انسان تداعی می شود که این ناظم حکیم چرا این همه موجودات را آن هم با این پیچیدگی ها آفریده است و سر این مطلب در آن است که انسان را به سمت پیدا کردن جواب برای مهمترین سؤالات زندگیش هدایت می کند و مهم تر این که پی بردن به وجود خالق بزرگ و دانا انسان را به کرنش در مقابلش وادار می کند. لذا برای رسیدن به سؤالاتی که در ابتدا مطرح کردیم بادید یک فرد مسلمان و از دریچه جهان بینی توحیدی اسلامی نگاه می کنیم پس منابعی هم که یک فرد مسلمان برای یافتن چرائی های زندگیش در اختیار دارد قرآن و سنت است که با نگاه کردن به آیات الهی می فهمیم که خداوند خودش هدف از خلقت را عبادت بیان کرده است همچنین در احادیثی که از معصومین ( ع) به دست ما رسیده است اهدافی چون کسب معرفت، فهمیدن عظمت خداوند، گرفتن پیمان فطرت و مواردی اینچنین بیان شده است که بطور کلی باتوجه به تفاسیر موجود و سخنان ائمه اطهار ( ع) همه این مواردی که بیان شد به هم مربوط می شوند و می توان چنین گفت که انسان با فهم عظمت خداوند و پیدا کردن معرفت نسبت به حق تعالی از عبادت غیر او بی نیاز می شود و تنها سر تعظیم در مقابل خداوند فرود می آورد و به عبادت و اطاعت خداوند مشغول می شود که اثر این عبادت این است که انسان یک موجود الهی می شود و در نتیجه مشمول رحمت و فضل خداوند می گردد که رحمت خداوند بالاترین و برترینش قرب الهی و رضوان ُ الله است. و به راستی خداوند برای پیمودن این راه وسایل لازم را در اختیار انسان قرار داده است من جمله دادن اختیار به انسان که خودش راه سعادت یا شقاوت را ببیند و بعد انتخاب کند و دیگر اینکه رسولانی برای هدایت و راهنمایی انسان فرستاده است. پس انسان باید در وهله اول اسلام آورد و بعد با ایمان و باور قلبی به اطاعت و عبادت خداوند بپردازد آنهم با نیت خیر و خوب و با بالاترین درجه اخلاص به عبادت که در واقع نهایت حقارت و کوچکی انسان در برابر نهایت بزرگی و عظمت خداوند است بپردازد تا مورد قبول خداوند واقع شود و در این راه پیامبران هم آمده اند که اولا انسان ها را با خداشناسی آشنا و به قرب الهی سوق دهند و در جامعه عدل و قسط را برپا کنند پس برای اینکه ما به کمال لایق و شایسته ای که فراتر از مادیات است و خداوند بر ایمان در نظر گرفته است برسیم نخست باید وظیفه شناس باشیم و بعد به وظیفه ی خودمان خوب عمل کنیم که این کار که به ظاهر بسیار بصورت کلی به نظر می آید در واقع همان تهذیب و تزکیه نفس است که با پیمودن این راه می توانیم از الگو هایی که خداوند در قرآن بیان کرده است و همچنین از بیانات ائمه اطهار(ع) معلوم می شود استفاده کنیم تا پیمودن راه بر ایمان سهل الوصول تر شود.

قضاء همان علم به نسبت ضروری بین علت و معلول می باشد و « قدر» نیز عبارت است علم به نسبت امکانیه به سبب ناقص، یعنی علیت به حد ضروری و تمامیت نرسید. 1-اهداف علمی : سخن از قضا و قدر باعث بالا رفتن سطح معرفت نسبت به توحید افعالی، عدل الهی و قدرت باری تعالی می گردد و در نتیجه گامی در جهت افزایش سعادت و کمالات نفسانی و تکامل بعد عقلانی و معرفتی انسان است، که او را به سوی صحت عقیده و سلامت در عمل راهنمایی می کند. 2-اهداف عملی : از آنجا که انسان آگاهی می یابد به این که همه حوادث جهان براساس قضا و قدر و تدبیر حکیمانه الهی پدید می آید، در نتیجه تحمل سختی ها و دشواری های زندگی آسان می گردد و خود را نمی بازد و به خوشی ها و شادی های زندگی سرمیت و مغرور نمی شود و مبتلا به دلدادگی به لذات دنیا و غفلت از خدا نمی گردد، و سرانجام آمادگی لازم برای کسب ملکات فاضله ای چون صبر ، شکر، توکل ، رضا ، تسلیم و ... را پیدا می کند. دراین تحقیق، دیدگاه قرآن و تفاسیر و روایات در مورد قضا و قدر، مرحله بداء و اثبات اختیار تبیین گردیده است. همچنین پس از ابطال جبر و تفویض به اثبات اختیار از دیدگاه عقل و نقل پرداخته شده است. در فصل سوم از بخش اول قضا و قدر علمی و عینی، اقسام قضای الهی و فواید اعتقاد به قضا و قدر عنوان شده است. در بخش سوم در مورد این که آیا انسان قادر است سرنوشت خود را تغییر دهد مفصلا بحث شده، و در پایان مسئله استخاره و بعضی از شبهات پرداخته شده است. نوع منابعی که در این پایان نامه استفاده شده است عبارتند از : کتب تفسیری، کلامی، فلسفی، فرهنگی اصلاحات که بعضی از آن ها عربی و بعضی فارسی هستند. روش انجام تحقیق به این صورت است که در قسمت کلید واژه ها بحث قضا و قدر به حالت توصیفی مورد بررسی قرار گرفته و در بخش های دیگر از طریق کتب کلامی و فلسفی و تفسیری به روش تحلیلی این مبحث تبیین گردیده است. نتایج تحقیق : 1- اعتقاد به « قضاو قدر » ناشی از اعتقاد به اصل علیت عمومی در جهل است. 2-«قدر» تنها در مورد مادیات معنا پیدا می کند ، به خلاف « قضاء» که شامل مجردات نیز می شود. 3-مرحله « تقدیر» ، قبل از مرحله « قضاء» و دارای مراتب تدریجی است و شامل مقدمات بعید و متوسط و قریب می شود و با تغییر یعضی از اسباب و شرایط، تغییر می یابد ولی مرحله « قضاء» دفعی و مربوط به فراهم شدن همه اسباب و شرایط و نیز حتمی و غیر قابل تغییر است. 4-«قضاء» هیچ وقت تغییر نمی کند، برخلاف«قدر » ، همانطور که نسبت « قضاء» به لوح محفوظ و « قدر» به لوح و اثبات، اقتضای این مطلی را می کند.

انسان همواره در درون خود پرسش گر این سؤال است که من کیستم؟ و از کجا آمده ام؟ بی تردید یکی از دغدغه های انسان در طول تاریخ اندیشه او حقیقت، مراتب وجودی وی، چگونگی خلقت او می باشد و از سویی انسان امروز گرچه در علوم مختلف گام های بلندی برداشته است ولی متأسفانه در توجه به حقیقت خود نه تنها موفق نبوده بلکه بسیاری از دارایی های خود را از دست داده و از سوی دیگر جهان مدرن با مشکلاتی که پیش روی گذاشته بستر مناسبی برای غفلت انسان از خویشتن حقیقی خویش را فراهم ساخته است. پژوهش حاضر، تلاش مجدد برای پاسخ گویی به سؤال مذبور است که با وجود قدمتی به تاریخ انسان اندیشمند حضوری تازه و تولدی نو با پیدایش نسل های جدید بشر می یابد. هدف اساسی در انجام این تحقیق، ارائه جواب های مناسب برای سؤال ها از منبع فیاض عقل و نقل بود. ما در بررسی های عقلی به نظر فلاسفه، متکلمان و عرفا مراجعه کرده و در بررسی های نقلی به کتاب وحی و روایات معصومین ( ع) استناد شده است. این تحقیق دارای : کلیات: که شامل: مقدمه و ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق و تعریف واژه های کلیدی و پیشینه تحقیق است. فصل اول: خردورزی، عوامل و موانع، انگیزه های سؤال از فلسفه خلقت و این که در چه مواقعی برای انسان سؤال از فلسفه خلقت مطرح می شود، بیان می کند. فصل دوم: حقیقت انسان و آفرینش، وجود و استقلال روح و تفاوت های جسم و روح و دلایلی بر وجود روح و روح مجرد و روح افلاطونی در فلسفه ملاصدرا بررسی و بیان شده است. فصل سوم: هدف مندی در افعال خداوند را بررس کرده و غایت داری در هستی و هدف داری از دیدگاه قرآن و حکما بیان شده است. و در فصل چهارم: فلسفه آفرینش را بررسی کرده و فلسفه پوچی و علل گرایش به آن و راز آفرینش از دیدگاه عرفان فلسفه و کلام و فلسفه و هدف و جهان از دیدگاه قرآن بیان شده است.

بخش اول تحقیق که شامل چهار فصل می شود ، ابتدا با ضرورت شناخت معروف و منکر شروع شده، سپس معنای منکر که از نظر لغوی و اصطلاحی مورد بررسی قرار گرفته و بعد جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در قرآن، سنت، مکتب انبیاء و سخنان بزرگان دین و همچنین از دیدگاه عقل بررسی شده است. فصل چهارم با اهمیت امر به معروف و نهی از منکر شروع می شود. بخش دوم به سه فصل شامل آثار، پیامدها و بهانه های تارکان امر به معروف و نهی از منکر اختصاص یافته و برقراری عدالت اجتماعی، سازندگی اجتماعی، استواری نظام اسلامی) از نظر سیاسی ( جلو گیری از تهاجم فرهنگی، همگانی شدن امر به معروف و نهی از منکر، امنیت، قدرتمندی مؤمنان و...) از لحاظ اقتصادی ( بهبود وضع اقتصادی فرد و اجتماع،فقر زدائی فردی و اجتماعی، ترویج فرهنگ قناعت، افزایش بیت المال مسلمین، پاکیزگی کسب و کار حلال بودن کسب و کار و...) از نظر معنوی ( نجات از قهر خدا، بهره مند بودن از الطاف خداوند، شرکت در همه ثوابها، خشنودی خداوند، فلاح و رستگاری، رهایی از دورزخ و....) و در نهایت از لحاظ فردی ( در پی داشتن سلامتی دین ودنیا و نصرت الهی) پرداخته است. همچنین در این فصل از انقلاب اسلامی ایران به عنوان یکی از ثمرات مهم و نتایج باارزش اصل مسلم امر به معروف و نهی از منکر در جنبه های سیاسی و حکومتی آن یاد شده است. فصل دوم با پیامدهای ترک امر به معروف و نهی از منکر شروع می شود . این پیامدها به دو بخش فردی و اجتماعی تقسیم می شود که این دو نیز هر کدام دارای پیامدهای فرهنگی ، اقتصادی، سیاسی، تربیتی و... می باشندکه ذیلأ فقط به ذکر برخی از مهمترین پیامدهای آن بسنده خواهیم کرد. پیامدهای فردی ترک امر به معروف و نهی از منکر ( تضعیف ایمان، شرک در گناه، محرومیت از سعادت و حیاط راستین، غضب الهی، سکوت در برابر گناه و...) پیامدهای اجتماعی( شیوع مفاسد اجتماعی و تبدیل منکر به معروف، عقوبت الهی ، غفلت از دشمن، تفرقه و...) پیامدهای اقتصادی( ربا، احتکار کم فروشی، رشوه دادن و رشوه گرفتن و...) پیامدهای سیاسی( پذیرفتن طا غوتها و رهبری نا اهلان،پذیرفتن عوامل بیگانه، مداهنه و سازش و...) پیامدهای تربیتی و خانوادگی( بی توجهی به فرزندان ، بی توجهی به همسر، مهریه های زیاد، توقع نا بجا از همسر و...) فصل سوم به توجیهات و بهانهجویی های تارکان امر به معروف و نهی از منکر در جامعه و علل و عوامل بی تفاوتی و بی اعتنایی به مسئولیتهای اجتماعی این گروه به دو فرضیه الهی اختصاص یافته است . ترس از ضررهای مالی و جانی، ضعف غیرت دینی، انحراف فکری، بی اثر پنداشتن امر و نهی، خودسازی، روحیه سازشکاری ، حفظ آبروی خود ( اعتراض نکردن در مقابل منکرات توسط برخی افراد جهت حفظ شخصیت) طمعکاری( سکوت در برابر منکرات به طمع مال و هدیه) قلمداد کردن امر به معروف و نهی از منکر به عنوان خلاف آزادی همه اینها مواردی است که به عنوان تو جیهات افراد بهانه جو و بی تفاوت در جهت ترک امر به معروف و نهی از منکر مورد استفاده قرار می گیرد. در بخش پایانی تحقیق ابتدا نتایج حاصل از تحقیق آورده شده و سپس پیشنهادهایی ارائه گردیده که امید است در جهت اصلاح جامعه و ایجاد زمینه جهت ظهور حضرت بقیه الله الاعظم – امام زمان(ع) روحی و ارواح العالمین له الفداء مورد استفاده و بهره برداری قرار گیرد.

در پژوهش حاضر با عنوان خدا در آئینه فطرت، مباحثی پیرامون خداشناسی مطرح شده و بیان گردیده که اولین و مهمترین اصل از اصول عقاید، توحید و شناخت خداوند است و پس از آن راههای خداشناسی از قبیل راه دل و احساس فطری و ... ، راه عقل و استدلال مطرح گریده و پس از آن به برخی از اثرات اعتقاد به مبدأ از قبیل رهبری غرایز، پرورش فضایل اخلاقی و گسترش عدالت اجتماعی اشاره شده است و در بخش دوم به تعاریف فطرت و مشخصه های اصلی آن از قبیل ذاتی و سرشتی بودن فطرت و همگانی بودن آن پرداخته شده است و در ادامه همچنین عوامل تقویت وتضعیف فطرت نیز بیان گردیده و در بخش سوم گرایشهای فطری از قبیل حقیقت جوئی، گرایش به زیبایی، گرایشهای اخلاق، عشق و پرستش و گرایش به خلق و ابداع توضیح داده شده است و در بخش چهارم به آیات و روایاتی که پیرامون خداجویی فطری است اشاره گردیده و فطرت به عنوان منشأ حرکت و تکاپو به سوی کمال شناخته شده و راه دل و احساس فطری بهترین راه جهت خدایابی فطری مطرح گردیده است.