جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیق حاضر به مطالعه و بررسی صفت اخلاقی « تواضع از دیدگاه قرآن کریم و روایات » پرداخته و برای رسیدن به این هدف مهم اهداف ذیل را مطرح نموده است : 1-بررسی مفهوم تواضع 2- بررسی اهمیت تواضع 3- آشنایی با انواع تواضع 4- آشنایی با شرایط تواضع 5- بررسی نشانه ها وآثارتواضع 6- تحلیل و بررسی موانع تواضع. با توجّه به ماهیت موضوع ، اهداف تحقیق و امکانات موجود ، از میان روشهای پژوهش از روش توصیفی تحلیلی برای انجام تحقیق استفاده گردیده است . پس از مطالعه سابقه موضوع در کتب مرتبط با آن از جمله قرآن کریم ، کتب معتبر حدیثی و تألیفات اخلاقی و جمع آوری اطلاعات از طریق فیش برداری و تجزیه و تحلیل آنها با استفاده از دیدگاه صاحبنظران ، مفسران و اسلام شناسان ، نتایج زیر حاصل گردید : تواضع مصدر با تفاعل از ریشه « وَضَعَ » است که یک صفت وخلق درونی به معنای شکسته نفسی ، افتادگی و فروتنی ، کوچک کردن خود در برابر خدا ، پیامبر (ص) و مؤمنان و پرهیز از جاه طلبی و برتری جوئی است . تواضع و فروتنی جایگاه و اهمیت خاصی در اخلاق اسلامی دارد که چنین به دست می آید که فروتنی یک واقعیت روحی بوده در پرتو ایمان در فرد مومن به وجود می آید یعنی اوج گیری ایمانی او را وامی دارد که همچون قطره بارانی در برابر پهنه موجودات از خود خجل شده، خویش را از همه کوچکتر و بی مقدارتر تلقی کرده در نتیجه با همه ابعاد وجودیش به خضوع و فروتنی بپردازد . تواضع دارای انواعی از جمله ، تواضع در برابر خدا ، تواضع در برابر پیامبران و انبیاء و اولیاء الهی و تواضع در برابر خلق و مردم است . تواضع دارای نشانه هاومصادیقی همچون ، سبقت در اسلام ، عدم پذیرش اظهار ذلت دیگران ، نشستن در پایین مجلس ، پرهیز از خودنمایی ، تواضع در پوشیدن ، تواضع در خانه ، تواضع در نشستن ، تواضع در سوار شدن بر مرکب ، اجابت دعوت ، تواضع در عیادت ، تواضع در مصاحفه ، تواضع در فعالیتهای اجتماعی ، تواضع با محرومان ، تواضع نسبت به کودکان و تواضع با آشنایان قدیمی است . همچنین تواضع دارای آثاری به مانند ، محبّت ، احترام ، شرف و بزرگواری ، حفظ شرف ، سربلندی ، گسترش و نشر فضائل اخلاقی، توان اطاعت خداوند و عدم خستگی از طاعت الهی ، کلید فیرونیکی و دلشاد کردن مومن می باشد . تواضع دارای شرایطی از جمله اینکه از روی نقص نباشد ، از روی ترس نباشد و برای خدا باشد ، است . تواضع دارای موانعی چون تکبّر ، عصبیّت ، عجب ، فخر و مباهات ، ذلت و خواری ، خودپنداری و غرور می باشد . مهمترین مشکلی که این تحقیق در روند اجرائی و عملیاتی خود با آن رو به رو بود ، تکراری بودن مطالب در منابع مختلف و تحلیلی نبودن آنها بود و به همین لحاظ پیشنهاد می گردد ، محققین در پژوهشهای آتی ، یکی از جنبه های موضوع و یا اهداف پژوهش را انتخاب نموده و به صورت تحلیلی و عمیق بررسی نمایند تا این مشکل مرتفع گردد .

این پژوهش با عنوان " تبشیر و انذار در قرآن کریم " در صدد آن است تا با مراجعه به آیات الهی و منابع معتبر اسلامی و همچنین برخی دیگر از منابع تربیتی _ اخلاقی به بررسی این شیوه ی اخلاقی تربیتی بپردازد . محقق برای رسیدن به هدف کلی ، بررسی معنا و مفهوم تبشیر و انذار ، آداب تبشیر و انذار ، اقسام بشارت و انذار و عمده ترین ویژگی های مبشرین و منذرین را به عنوان اهداف جزئی خود انتخاب و دنبال نموده است . با توجه به ماهیت ، اهداف تحقیق و امکانات موجود ، روش تحقیق توصیفی _ تحلیلی برای موضوع انتخاب شده است . پس از تجزیه و تحلیل مطالب ، نتایج ذیل حاصل گردید : 1- تبشیردر قرآن : به معنای شاد کردن و بشیر به معنای آورنده ی خبر شادی بخش است و تبشیر عبارتست از یک روش تربیتی ایجادی که با آگاهی دادن از نتایج و ثمرات کارهای خوب به متربی ، شوق و انگیزه ی او را برای انجام عمل نیک زیاد می کند انذار در قرآن کریم : خبر همراه با خوف و ترس است و در اصطلاح یک روش تربیتی اصلاحی است که با آگاهی و خبر از پیش آمدها و نتایج سوئی که بر عمل متربی ، مترتب خواهد شد ، سعی در کاهش انگیزه و بازداشتن افراد از اعمال بد دارد . 2- مهمترین آداب و خصوصیات روش انذار و تبشیر عبارتند از تقدیم تبشیر بر انذار ، تناسب تبشیر و انذار با نوع عمل و نیاز افراد ، موقعیت محیطی و اجتماعی و رشد فرد ، مطابقت عمل و گفتار مبشر و منذر ، اعتقاد عمیق مبشر و منذر به بشارت ها و انذارها ، شروع انذار و تبشیر از اطرافیان و نزدیکان ، توجه به سن ، عواطف و احساسات متربی ، رعایت میزان فهم و درک مخاطب ، همراه بوده تبشیر وانذار . 3- بشارت و انذارها در قرآن کریم یبا دنیوی هستند و یا اخروی و هر یک از آن ها یا به امور مادی تعلق دارند و یا به امور معنوی . بشارت دنیوی مانند : برخورداری از نعمت های طبیعی ( باران ، آب ، خاک دشت های سبز ) . بشارت اخروی مادی مانند : بهشت هایی که در زیر درختان آن نهرها جاری است ، میوه ها و گوشنت های بهشتی و ... . بشارت های اخروی معنوی مانند : قرب الی الله ، رضایت خداوند ، اطمینان و آرامش یافتن نزد پروردگار ، ملاقات و گفتگو با خداوند . انذار های دنیوی مانند : بلاهای طبیعی ( زلزله ، سیل ، طوفان ) مصیبت ها ، فتنه و ... و از انذارهای اخروی مادی : لباس های چسبنده و سوزان ، جایگاه تنگ و شعله های آتش را می توان نام برد . خواری دوزخیان ، آتشی که قلب و جان انسان را می سوزاند و سرزنش توسط بهشتیان نیز از جمله انذارهای اخروی معنوی می باشند . 4- مهمترین ویژگی های مبشرین و منذرین عبارتند از : ایمان ، آگاهی ، صبر و استقامت ، خوش اخلاقی ، محبت و دلسوزی ، شرح صدر ، تواضع و فروتنی ، شجاعت ، گذشت ، اخلاص و مطابقت گفتار و عمل . از جمله محدودیت های این پژوهش ، محدودیت زمانی بود و پیشنهاد می گردد افراد علاقمند در تحقیقات جدید آثار این روش ها و یا آداب آن ها را به طور جداگانه بررسی نمایند .

این تحقیق بر آن است تا با مراجعه به آیات نورانی قرآن کریم و دیگر منابع معتبر اسلامی « تزکیه نفس از دیدگاه قرآن و حدیث» را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد . در ابتدا ضمن بیان روشنی از ابعاد مختلف مساله با استناد به آیات و روایات ، ضرورت این تحقیق اثبات گردیده و برای رسیدن به هدف های تحقیق اهداف ویژه زیر طراحی شده است : بررسی معنای لغوی و اصطلاحی تزکیه ونفس ، عوامل موثر در تزکیه ، مراحل تزکیه نفس و ثمرات پر بار تزکیه نفس . برای رسیدن به اهداف مذکور سوالات زیر طرح شده است : - معنا و مفهوم لغوی و اصطلاحی تزکیه نفس چیست ؟ - عوامل موثر درمحقق شدن تزکیه نفس کدامند ؟ - مراحل تزکیه نفس کدامند ؟ - ثمرات تزکیه نفس کدامند ؟ با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات موجود روش تحقیق توصیفی – تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده است . پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها نتایج ذیل بدست آمده : تزکیه نفس هموار کردن راه جهت رشد و تعالی انسان و هموارکردن زمینه برای پاسخگویی و استجابت دعای طلب هدایت « اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ »:1( ما را به راه راست هدایت فرما)از جانب پروردگار است که هدف از آفرینش انسان رشد و تعالی وی در راه عبودیت و بندگی برای نائل شدن به سرزمین نجات و رستگاری است که آن هم در سایه تزکیه نفس میسر خواهد شد . لازم است تا مورد بررسی قرار گیرد . علم و شناخت در تزکیه نفس گام اول است با شناخت عوامل موثر د ر تزکیه و آشنایی با مراحل تزکیه و پیمودن هریک از آنها برای رسیدن به ثمرات گهربار و ارزشمند تزکیه ، عملا رشد و تعالی انسان را به بار می دهد . مهمترین عوامل در تزکیه عبارتند از : نماز ، زکات ، روزه ،حج ، ذکر ، تفکر و تعقل ، یاد مرگ و کوتاهی آرزو ، محاسبه نفس ، خدمت و تواضع ، شناخت راههای ورود شیطان ، شناخت امراض قلب و سلامت قلب ، امر به معروف و نهی از منکر می باشند که سالک راه تزکیه با طی مراحل این عوامل را به کار می بندد. - مراحل تزکیه نفس عبارتند از : 1- تخلیه نفس از عیوبی همچون ؛ شرک ، ریا ، کفر ، نفاق ، حسد ، غرور ، کبر ، عجب ، بخل و شح نفس ، خشم ، پیروی از هوی و آرزوی دراز 2- تخلیه نفس و زینت آن با فضایلی همچون ؛ توحید و عبودیت ، اخلاص ، شکر ، زهد ، توکل ، توبه ، خوف و رجا ، تقوی ، صبر می باشند تا پس از تلاشی شیرین و میوه های پربار آن گوارای وجودش گردند . - ثمرات ومیوه های تزکیه عبارتند از : 1- کمال 2- قرب الهی 3- کنترل رفتار ؛ که شامل کنترل زبان و رعایت ادب در ارتباطات می باشد . - محقق در انجام این پژوهش با محدودیت هایی نظیر عدم دسترسی به کتاب های جامع در این زمینه وکمبود منابع پژوهشی روبرو بوده است . - پیشنهاد می گردد که در این زمینه تحقیقاتی جزئی تر با اهدافی جزئی تر مانند بررسی جداگانه عوامل ، مراحل و ثمرات تزکیه نفس صورت پذیرد .

این پژوهش برآن است تا با مراجعه به آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام) به بررسی آثار تعدادی از گناهانی که تأثیر بیشتری در زندگی دنیوی انسان ها دارند، بپردازد. پژوهش حاضر برای رسیدن به هدف کلی خود، اهداف ویژه ای شامل : بررسی معنا و مفهوم گناه و بررسی آثار مادی و معنوی گناه را به عنوان اهداف جزئی طرح و انتخاب نموده است. با توجه به ماهیت، اهداف و امکانات تحقیق، روش تحقیق توصیفی – تحلیلی، برای موضوع انتخاب و پس از تجزیه و تحلیل مطالب در فصل چهارم، نتایج ذیل حاصل شد : گناه یعنی نافرمانی وسرپیچی از قانون، چه قانون طبیعی و اجتماعی باشد و چه قانون الهی و دینی و تخلف از آن موجب عقوبت است. آثار و نتایج حاصل ازگناهان هم در زندگی دنیوی و هم در زندگی اخروی نمود و تجلی پیدا می کند و با توجه به ماهیت متفاوت زندگی دنیوی و اخروی، آثار و نتایج گناه نیز در دنیا و آخرت متفاوت خواهد بود و نوع آثار دنیوی بسیار خفیف تر و سبک تر است. اثر گناه در دنیا به صورت گرفتاری های مادی و معنوی نمایان می شود؛ که اثر مادی آن، گاه به شکل نزول بلا آشکار می شود که این نزول بلا، در پاره ای از مواقع به دنبال سنت های املاء واستدراج ظاهر می شود و گاهی نیزدر سایه ی گناهان جمعی و فردی بروز کرده و جمعیت گناهکار را به مجازات می رساند. کردار ناشایست فرد در زندگی همیشه بر خود او تنهایی مؤثر نیست، بلکه گاهی گریبان دیگران را نیز خواهد گرفت. آثار زیانبار گناه، چشم و گوش و دل و قلب را یکسره از تحرک و نشاط می اندازد و درنتیجه ی آن، قدرت شناخت سلب می شود ؛ دل از حقایق نا توان می گردد ؛ زبان از بیان واقعیت ها باز می ماند ؛ گوش از شنیدن درستی ها عاجز می شود و انسان دچار حالت خطرناکی می گردد و سر انجام با توجه به این که هر عملی عکس العملی دارد ، هر گناهی هم دارای اثری متناسب با آن گناه است. محقق در این پروژه با محدودیت هایی چون، تکراری بودن مطالب مطرح شده در این باره در کتب مختلف و نداشتن زمان کافی برای بررسی بیشتر مطالب و عدم وجود کتاب هایی که به بحث و بررسی عمیق در مورد آثار معنوی گناهان پرداخته باشد ، روبرو بوده است. درانتها پیشنهاد می گردد پژوهشگران، آثار معنوی گناه را به صورت جداگانه و تحلیلی مورد مطالعه قرار دهند.

موضوع این پژوهش اصول مدیریت از دیدگاه قرآن و روایات می باشد . این پژوهش در صدد است تا با تحقیق و تفکر در کتب مربوطه به اهداف ذیل دست یابد معنا و مفهوم مدیریت از دیدگاه اسلام ، اهمیت و ضرورت مدیریت از دیدگاه اسلام ، ارکان مدیریت ، اصول و مبانی مدیریت در اسلام . با توجه به امکانات و یافته های تحقیق روش توصیفی - تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده شده و محقق در این پژوهش به نتایج ذیل دست یافته است . مدیریت علم و هنر برنامه ریزی ، متشکل و هماهنگ کردن ، رهبری و کنترل فعالیت های مختلف به منظور نیل به هدفی مشخص و تدبیر امور در عرصه های مختلف است . مدیریت در هر جامعه ای ضرورتی اجتناب ناپذیر است که عدم آن باعث می شود شیرازه ی امور از هم بپاشد و جامعه در رسیدن به اهداف خود ناکام بماند . ارکان مدیریت عواملی هستند که مدیر با بکارگیری صحیح فنون مدیریت در استفاده از این عوامل برای رسیدن به اهداف خویش و مجموعه اش تلاش می کند و جامعه را در نیل به این اهداف یاری می نماید که از جمله مهمترین این عوامل می توان به برنامه ریزی ، سازماندهی ، تصمیم گیری ، انگیزش ، رهبری ، کنترل ، مبانی و اصول مدیریت اشاره نمود . اصول مدیریت ، اصولی هستند که مدیر جامعه همواره در صدد است که با اعمال آنها در زندگی شخصی خود و نهادینه کردن آنها با شخصیت فردی و اجتماعی خویش گامی مؤثر در جهت رسیدن به اهداف و رهنمون کردن جامعه به سمت موفقیت بردارد . این اصول از جمله عوامل موفقیت یک مدیر است که اگر در وجود شخصی به عنوان مدیر جامعه یافت شود حتماً قافله اش را به سر منزل مقصود خواهد رساند . که مهمترین اصول به شرح ذیل است : تقوا ، عدالت ، نظم و انضباط در امور، توکل بر خداوند ، آینده نگری ، شرح صدر ، قدرت ، عدم احتجاب ، مشورت در امور . در ضمن در طول این تحقیق ، منابع فراوانی با همین عنوان یافت شد که هیچ کدام به طور کامل به معرفی موضوع نپرداخته و مفاهیم و محتوای بیشتر این کتب یکسان و مشابه بوده و منابع استفاده شده در این کتب و ارجاعات آنها اکثراً مشترک و برگرفته از کتب خاصی بوده است . در پایان پیشنهاد می شود با توجه به ضرورت و اهمیت چنین موضوعی در هر جامعه ، مخصوصاَ جامعه ی اسلامی و همچنین منابع و آموزه های دینی فراوانی که در این زمینه موجود است این اصول و ارکان مهم را در کتب مختلف و با دیدگاه های مختلف تدوین نموده و در اختیار مدیران و مسئولان قرار گیرد .