جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اصولیان را می بایست مؤثرترین اندیشمندانی دانست که به تعریف قرآن، این واژه مهم در تاریخ فرهنگ اسلامی، دست زده‌اند. آنان افزون بر آنکه جزو نخستین عالمانی بوده‌اند که به این کار مبادرت ورزیدند، بارها دست به تغییر مؤلفه‌ها زده و معرفی جدیدی از آن ارائه کردند. ‌چنان­که در سده پنجم و ششم، مؤلفه‌های «نقل» و «کتابت» را بر هر مؤلفه دیگری در تعریف قرآن مقدم داشتند. با وجود مؤلفه‌های رقیب از جمله «اعجاز»، طبیعتاً هم‌سخن بودن اصولیان در این انتخاب، تصادفی نبوده بلکه برخاسته از گفتمان علمی و شرایط فرهنگی- اجتماعی حاکم بر دوران آنان بوده است. ارائه پاسخ‌هایی درخور به چرایی استفاده از مؤلفه‌های «نقل» و «کتابت» در تعاریف اصولیان سده‌های پنجم و ششم با روش تاریخ انگاره، مهم‌ترین بایسته این پژوهش است. تحقیق و تتبع دراین‌باره، نشان می‌دهد رواج مباحث پیرامونی قرائات و تواتر، توجه به نقش تاریخی نقل و کتابت در صیانت قرآن، نیز وجود انتقادات متعدد پیرامون مؤلفه اعجاز در این دوران، مهم‌ترین دلایل انتخاب‌ مؤلفه‌های «نقل» و «کتابت» از سوی اصولیان برای تعریف قرآن در سده‌های پنجم و ششم بوده‌ است.

اصطلاح «قرآن» در علم اصول، مفهوم همواره ثابتی نداشته بلکه در طول تاریخ ­­این علم، تعاریفی متفاوت و مؤلفه‌هایی مختلف به خود دیده است. باآنکه در سده‌های پنجم و ششم هجری، مؤلفه‌های ­­«منقول متواتر» و «مکتوب در مصاحف» برای معرفی قرآن بر هر مؤلفه دیگری ازجمله «اعجاز»، ترجیح داده می‌شد اما در سده هفتم، مفهومی جدید از قرآن در علم اصول، ارائه و مؤلفه اعجاز، جایگزین مؤلفه‌های پیشین در تعاریف شده است. تبیین چرایی جایگزینی مؤلفه اعجاز در تعاریف اصولی سده‌های هفتم و هشتم به‌جای مؤلفه‌های «منقول متواتر» و «مکتوب در مصاحف» با استفاده از روش تاریخ انگاره، مهم‌ترین مسأله پژوهش پیش رو بوده است. تحقیق دراین‌باره نشان‌گر آن است که گفتمان علمی سده‌های هفتم و هشتم پیرامون مبحث اعجاز، نیز وجود انتقادات متعدد پیرامون مؤلفه‌های منقول و مکتوب در این دوران، مهم‌ترین دلایل انتخاب‌ مؤلفه‌ اعجاز برای تعریف قرآن در این دو سده‌ بوده‌ است.

ورود اسرائیلیات به منابع اسلامی پدیده‌ای ناخوشانید و تلخ بود که کم و بیش تمامی حوزه‌های معارفی اسلام را در برگرفت.از جمله حوزه-های معرفتی اسلام که اسرائیلیات در آن ورود کرد و سبب پدید آمدن جعلیاتی شد، حوزه مهدویت است. در این مطالعه به دنبال یافتن پاسخ این سوالات هستیم: راویان یهودی و مسیحی مسلمان شده چه آرمان‌های سیاسی را با نقل روایات مرتبط با مهدویت دنبال می-کردند؟ پیوند سیاسیون اموی با راویان اسرائیلیات سبب پدید آمدن چه مجعولاتی در حوزه مهدویت و همسو با اهداف این سیاستمداران، شده است؟ مهم‌ترین گونه‌های این مجعولات کدامند؟ جهت پاسخ به این سؤالات از روش تحلیلی- توصیفی استفاده شده است. نتیجه حاصل، وجود دو جنبه سیاسی تحریفات و جعلیات راویان و منابع اسرائیلی را نشان می‌دهد. جنبه نخست عبارت است از پیوند راویان اسرائیلی و یا راویان مسلمان متأثر از اسرائیلیات با سیاستمداران هم عصرشان و تلاش برای ساخت منقولات آخرالزمانی در جهت منافع این سیاستمداران. جنبه دوم نیز عبارت است از تلاش راویان اسرائیلی در برتری دادن سیاسی یهود و مسیحیت با نقل منقولاتی آخرالزمانی در جهت ارائه نقش پررنگ مفاهیم، اماکن و نمادهای اسرائیلی. گونه‌های فراوانی از جعل و تحریف روایات مهدوی را در ذیل این دو جنبه می‌توان ردیابی نمود.

شیخ عباسعلی کیوان قزوینی(1317-1240 ش) مولف سه دوره تفسیر است. تفسیر کیوان برایند و بازتاب سه محور و گرایش مهم زندگی اوست: 1- اصلاح رویکردها در فهم قرآن با هدف ساماندهی به مشکلات مردم جهان، با راهبرد تقریب مذاهب و ادیان توحیدی 2- سلوک عرفانی برای تهذیب اخلاق و شناخت عرفانی قرآن همراه بازاندیشی در میراث و سنت صوفیان و عارفان 3- مراوده با مردم و تعیم آسان معارف قرآنی به آنان به دور از هرگونه تعصب مذهبی. از مهم ترین ویژگی های روش تفسیری می توان به تبیین قرآن با مدلول لفظی قرآن با درنظر گرفتن همهم وجوه معنایی لغات، شقوق گوناگون صرفی و نحوی، جایگاه کلمات و تناسب و پیوند آنها با یکدیگر وبی اعتمادی به برخی روایات به علت احتمال جعلی بودن یا خاص و محدود بودن مخاطب و مفهوم آنها اشاره کرد. از این رو، گاهی آرای فقهی، تفسیری و علوم قرآنی او جدید و شگفت می نماید.

عنوان این پایان نامه درباره «توصیه های پیامبران که در قرآن کریم آمده، از منظر تفاسیر معاصر (بررسی تطبیقی)» می باشد. تا جایی که به ذکر آیات قرآنی‌ای پرداختیم که در آن به نصایح انبیا اشاره شده است، به ویژه جهت روایی پیامبران علیهم السلام که الگویی برای بشریت در امانت‌داری و نصیحت بوده اند. با استخراج آیات متعددی که به تبیین احکام مختلف اعتقادی، اخلاقی و اقتصادی برای جلوگیری از تکرار می‌پردازد، روش تحقیق چهار تفسیر در این زمینه انتخاب کردیم که دو تفسیر از شیعه و دو تفسیر از اهل سنت است. اولین تفسیر، تفسیر المیزان علامه طباطبایی است و تفسیر دوم تفسیر الأمثل از علامه فقیه ناصر مکارم شیرازی است، که هر دو تفسیر از جمله تفسیرهای معاصر هستند. از میان اهل سنت اولین تفسیری که انتخاب کردیم التحریر والتنویر از شیخ محمد طاهر بن عاشور است. و تفسیر دوم از سید قطب ابراهیم الشاذلی، با نام فی ظلال القرآن است. و از برخی کتب زبانی و اعتقادی و اخلاقی و منابع دیگر نیز استفاده کردیم. در نتیجه مقایسه بین مشترک و چنگال

روش تفسیری قرآن به وسیله قرآن یکی از مهم‌ترین روش‌های تفسیر قرآن به شمار می‌رود و اولّین کسی که از این روش استفاده کرد پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) بود و بعد از او ائمّه اطهار علیهم السلام و برخی از صحابه و بیشتر مفسران بودند. تفسیر قرآن به قرآن، تبیین آیات قرآن به وسیله دیگر آیات قرآن و بیان مقصود آن‌هاست. که این آیات قرآن به عنوان منبع تفسیر آیات دیگر می‌باشد. از مهم‌ترین تفسرهایی که از این روش تفسیری استفاده کرده‌اند عبارتند از: تفسیر المیزان علّامه طباطبائی، الفرقان دکتر صادقی تهرانی، و أضواء البیان فی إیضاح القرآن از شنقیطی، وتفسیر القرآنی للقرآن از عبدالکریم خطیب. از این رو رویکرد توصیفی-تحلیلی، مطالعه‌ای و متون کتابخانه‌ای را شیوه کار خود قرار دادیم. مهمترین نتایج این پژوهش چنین است: علامه طباطبایی در تفسیر (60) آیه (در سوره انفال (17) و در سوره توبه (43) آیه) از روش تفسیر قرآن به قرآن در جزء دهم بهره برده است. دکتر صادقی تهرانی در تفسیر (103) آیه (در آیات سوره انفال (25) و در سوره توبه (78) آیه) از روش تفسیر قرآن به قرآن در جزء دهم بهره بردند. شنقیطی از روش تفسیر قرآن به قرآن در جزء دهم در تفسیر (23) آیه (در سوره انفال (7) آیه، و در سوره توبه (16) آیه) استفاده کرده است. خطیب از روش تفسیر قرآن به قرآن در جزء دهم تفسیر ( 60 ) آیه ( در سوره انفال ( 21 ) آیه ، ودر سوره توبه ( 39 ) آیه )

این تحقیق یکی از بخشهای تفسیری را که همان تفسیر قرآن است روشن می کند و بی شک این نوع تفسیر یکی از بهترین رویکردها در تفسیر قرآن است. با اشاره به مفسران چهارگانه، علامه طباطبایی و تفسیر او (المیزان فی تفسیر القرآن)، محمد صادق الطهرانی و تفسیر او (الفرقان فی تفسیر القرآن) و از اهل سنت شنقیتی و تفسیر او (ادواء البیان) و خطیب شافعی و تفسیر او (تفسیر قرآنی قرآن) هدف از این پژوهش تفسیر داستان های قرآنی و عبرت گیری از آنهاست. من داستان حضرت یوسف (علیه السلام) را انتخاب کردم، زیرا در آن نکات بسیاری از جمله اخلاقی، اجتماعی، تربیتی و غیره مورد نیاز مردم است و یکی از بهترین داستان های قرآنی است. از این رو یکی از داستان های مهم قرآن است که در صورت تحقیق و بررسی دقیق می توان از آن درس ها و خطبه های بسیاری از جمله صبر بر امتحان گرفت و از ابتدای سوره متوجه قرب پدر به پسر خردسالش به حدی می رسد که چشم بر پدرش قطع می کند و این نشان دهنده استحکام و انسجام رابطه بین جوان و پدر و دانش اوست.پدر با فرزندانش است و امکان برادران بزرگترش به او حسادت می کنند، بنابراین یوسف توصیه می کند که رؤیا را به آنها نگویید و از این طریق استنباط می کنیم که صحبت از نعمت او به خاطر علاقه جایز است و از درس ها نیز وجود استقامت در صبر است. که در آن شکایت و تشویش نیست، بلکه با توکل بر خدا و استعانت از او، زن و چگونگی نجات معجزه آسا از سوی خداوند متعال، به برکت توسل به خداوند و استعانت از او. مهمترین نتایج پیام به شرح زیر است با ردیابی آیاتی که مفسران در سوره یوسف در تفسیر قرآن به کار بردند، اعداد بین مفسران شیعه و مفسران سنی یکسان نبود و پس از آن آیات بر اساس موضوع تقسیم شد و شامل آن شد. آیات توضیحی و نظرات مفسر، که در آن سید طباطبایی از تفسیر آیات سیزده گانه، الصادقی الطهرانی در تفسیر آیات بیست و ششم، شنقیتی از دوازده آیه و خطیب نوزده آیه سوره یوسف از آیه شریفه بهره برده است. تفسیر قرآن توسط قرآن

در موضوع ولایت تکوینی احکام دین و اصول اعتقادی شرع و اخلاق الهی را فقط باید از طریق امامان معصوم (علیهم السلام) دریافت کرد و هیچ کس غیر آن بزرگواران ، حق دخل و تصرف در دین را ندارد؛ما در این رساله به دنبال تبیین ولایت تکوینی از طریق بیانات علامه طباطبایی در تفسیر المیزان و مقایسه بیانات ایشان با دو تفسیر از اهل سنت یکی به نام روح المعانی که یکی از جامعترین تفاسیر اهل تسنن می باشد و دیگری تفسیر روح البیان که مفسر آن صبغه عرفانی دارد به تبیین مقامات فاخره و بی بدیل ائمه معصوم ( علیهم السلام) می پردازد؛ مقاماتی که خود فرموده اند: «و لا یطمع فی ادراکه طامع ».

امام مهدی(علیه‌السلام) ومهدویت یکی از بارزترین مسائل جهانی است که همه ادیان بر حسب اختلاف در مصادیق و ویژگی‌های وقوع، به آن معتقدند. این عقیده در میان مسلمانان با ظهور مردی انقلابی از خاندان رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و از فرزندان فاطمه(سلام الله علیها) تجلی می یابد و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به روشنی از ناگزیر بودن ظهور او در صحنه زندگی برای زدودن ظلم و ستم و بازگرداندن عدالت و سنت پیامبر بشارت داد. در این پایان‌نامه به بررسی این موضوع از طریق آیات قرآن کریم و روایات در تفسیر المیزان، المنار و المراغی می پردازیم. این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی به اشکالاتی که در تفسیر المنار و المراغی مطرح شده است، پاسخ می دهد. و از مهم‌ترین نتایج این است که احادیث درباره مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) صحیح و صریح و متواتر است و آن‌چه رشید رضا و مراغی از اشکالات و سؤالات ذکر کرده‌اند، قابل دفاع نیست. اصول اعتقادی مانند دلالت توحید و غایت خلقت و نبوت و امامت و عصمت انبیا(علیه‌السلام) که با آرای علامه طباطبایی در تفسیر المیزان تطابق دارد ولی با تفسیر المنار و مراغی سازگار نیست. زیرا دو مفسر قائل به عصمت مطلق انبیا و حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) نیستند و این دلیل بر اختلاف در تحلیل متون روایات مهدویت بین تفسیر المیزان، المنار و المراغی است.

از آنجا که خداوند متعال داناترین فرد به منظور و مراد خویش است؛ تفسیر قرآن به قرآن بدون تردید از اولین و بهترین روشهای تفسیر قرآن و فهم معانی آیات آن است. تفسیر قرآن به قرآن توضیح آیات قرآن به وسیله آیات دیگر و بیان مقصود آنهاست. این روش به ویژه در قرن اخیر مورد توجه گسترده مفسران قرار گرفته است. مهمترین تفاسیری که از این روش استفاده کرده اند عبارتند از: المیزان فی تفسیر القرآن علامه طباطبائی، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه دکتر محمد صادقی تهرانی، تفسیر القرآنی للقرآن عبدالکریم خطیب و تفسیر اضواء البیان فی إیضاح القرآن بالقرآن شنقیطی. و در این نوشتار رویکرد توصیفی- تحلیلی، مطالعاتی و متون کتابخانه ای را اتخاذ خواهیم کرد. مهمترین یافته‌های آن عبارتند از: برای تفسیر هجده آیه مشترک بین چهار تفسیر مذکور که به روش قرآن به قرآن تفسیر شدهاند، طباطبائی از صد و هشتاد و نه آیه و صادقی تهرانی از صد و شصت و نه آیه و خطیب از چهل و سه آیه و شنقیطی از صد و چهل و یک آیه استفاده کردهاند. با بررسیهایی که انجام شد مشخص شد که میزان استفاده و پایبندی طباطبائی و صادقی تهرانی یعنی دو مفسر شیعی نسبت به پایبندی خطیب و شنقیطی یعنی دو مفسر اهل سنت بیشتر است.