جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهشی است درباره شناخت ذات خداوند از دو منظر معرفت شناسی و وجودشناسی با توجه به آیات و روایات. مباحث این رساله در دو بخش تنظیم شده است: در بخش نخست که مشتمل بر مباحث معرفت شناسی ذات حق تعالی است، به شبهاتی که به انکار شناخت خداوند می انجامد، پاسخ داده شده و راه های شناخت خداوند اعم از: حسّی و تجربی، و عقلی و فلسفی با توجه به آیات قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم به مباحث وجودشناسی ذات حق پرداخته شده و از میان ادلّه ای که برای اثبات وجود خداوند اقامه شده، به متقن ترین آنها توجه شده و سایر ادلّه به نقد کشیده شده است. نگارنده در این بخش تلاش نموده که تصویر صحیحی از ذات حق با ادلّه قوی ارائه نماید و از جمله به اثبات نزاهت ذات و وجود حق تعالی از ماهیت بپردازد.

مباحث این رساله کوشش مختصری است در باره بخشی از آنچه که در فلسفه اسلامی تحت عنوان الهیات بالمعنی الاخص خوانده می شود ، که در زمینه شناخت ذات حق تعالی می باشد. این مباحث در دو بخش تدوین شده است . بخش اول مشتمل بر مباحث معرفت شناسی ذات حق تعالی است . در این قسمت سعی شده است به مباحث و شبهاتی که در انکار شناخت خدا می انجامند، پرداخته و پاسخ آنها نیز از فلسفه اسلامی آورده شود . ریشه بسیاری از آن شبهات از فلسفه غرب نشات گرفته است ، و در این رساله تلاش شده است ابتدا ریشه و مبادی فلسفی این شبهات روشن شود و پس از تبیین موضع اختلاف ، با مبانی فلسفه اسلامی پاسخی متناسب به آنها داده شود. خصوصا از آثار گرانقدر علامه طباطبایی و استاد شهید مطهری ، بهره فراوان برده شده است .

این نوشتار مشتمل بر یک پیشگفتار و هشت گفتار است. پیشگفتار ضمن اشاره ای اجمالی به اهمیت و شرافت خداشناسی و طریق تحصیل آن، چند نکته را در خصوص مطالب این رساله متذکر می شود. در گفتار اول نقش پیشوایان معصوم(ع) در تحصیل شناخت مورد بررسی قرار گرفته است. پس از آن فواید و آثار خداشناسی و ویژگیهای عارفان از دیدگاه دعاها در قالب گفتار دوم بیان شده است. برای پاسخ به این سوال که خداشناسی چه ضرورتی دارد؟ گفتار سوم گشوده شده است و ضمن اشاره به ادل ة کلامی مسأله، بر روی حس حقیقت جویی و فطری بودن خداجویی تأکید شده است و به همین مناسب بحث فطرت طرح و در ضمن آن اشاره ای به بحث یقین شده است. در پایان گفتار سوم، شناخت خدا به عنوان هدف خلقت معرفی شده است. گفتار چهارم معنای معرفت و تفاوت آن با علم را مطرح کرده است و گفتار پنجم در پی پاسخی مناسب به این سؤال اساسی است که آیا اصولا شناخت خدا امری ممکن است؟ پس از بحث امکان شناخت خدا، این سوال مطرح است که آیا معرفت امری اختیاری است و انسان می تواند آن را تحصیل کند؟ برای پاسخ به این سؤال گفتار ششم منعقد شده است. گفتار هفتم آغاز خداشناسی است که بحث اثبات وجود خدا را از سه دیدگاه قرآن، فلسفه و دعاها مطرح می کند. و بالاخره گفتار هشتم مهمترین ویژگی خداوند یعنی یگانگی او را از سه دیدگاه قرآن، حکمت ودعاها مورد بررسی قرار می دهد و بیست تعبیر مختلف از دعاها را در بیان جنبه های توحید بر می شمرد.

این رساله به این مباحث پرداخته است: کرامت و مفهوم آن و کرامت انسانی، موضع قرآن و سنت در باب حیات انسان، بررسی مساله فرمان به جنگ با کفار و کشتن ایشان، کرامت انسان در پذیرش حق، آزادی انسان ها از سوی شریتع، حق شرف و آبرو و موضع قرآن و سنت درباره آن

موضوع این تحقیق در راستای بررسی ارتباط ساحت عاطفی و ارادی انسان با ایمان دینی است. علی رغم اهمیت ساحات عاطفی و ارادی انسان در شکل گیری باورها و جهت گیری اعمال انسان درزندگی، توجه کمتری به تبیین مکانیزم این تأثیر در میان ما صورت گرفته است و حال آن که توجه به فضایل اخلاقی در سنت اخلاقی دینی ما نقش مهمی داشته است. در این تحقیق ضمن اشاره به دیدگاههای چند متفکر غربی در این خصوص، دیدگاه یکی از مهم ترین فیلسوفان غرب در این زمینه (ویلیام جیمز) با تفصیل بیشتری محل بحث واقع شده است و طی آن چگونگی تأثیراحساسات، عواطف و اراده بر ایمان آوری، حالات دینی، باورهای دینی و نیز ربط و نسبت تجارب دینی و نیز عرفانی با عناصر فوق الذکر بررسی شده است. بررسی تعدادی از آیات قرآن وتحلیل آنها از این جهت بخش دیگر کار است که از مجموعة این آیات عناصر عاطفی و ارادی موجود در تحقق، تقویت و یا تضعیف ایمان محل بحث واقع شده است.

امام فخررازی در شرح بر منطق الاشارات و التنبیهات تألیف الشیخ الرئیس ابن سینا بعد از شمردن فضایل اهل علم، افضل علوم را علم به مجردات از مواد، می داند، سپس متن را کتابی با حجم و کم و علم بسیار ک مطالب آن به طور منظم و مؤجز بیان شده است، معرفی می کند و می فرماید که بر آن شدم تا فواید این کتاب را به طور آشکارتر برای طالبین علم منطق به اثبات رسانم و از آن رو شرح بر آن نگاشتم. شرح ایشان طبق متن منقسم به ده نهج و هر نهجی مشتمل بر فصولی است که نهج اول در تعریف منطق و فکر و بیان غرض منطق، انقسام لفظ به مفرد و مرکب و انقسام لفظ به کلی و جزئی و انقسام کلی به ذاتی و عرضی و انقسام عرضی به لازم و مفارق و سپس احکام ذاتی مقوم، عرضی لازم غیر مقوم و عرضی غیر لازم و مقول فی جواب ماهو؟ و اصناف آن می باشد. در نهج دوم: کلیات خمس، حد و رسم و اقسام آن و انحاء خطا بیان می گردد. نهج سوم: از ترکیب خبری و انقسام آن به حملیه و شرطیه و انقسام شرطیه به متصله و منفصله حقیقیه، مانعةالجمع و مانعةالخلو وانقسام قضایای حملیه به جزئیه، طبیعیه، مهمله و محصوره و همچنین وحدات هشتگانه که صدق قضایا بر آن مبتنی است، بحث می شود. در نهج چهارم: مواد و جهات قاضایا، انقسام قضیه به مطلقه و موجهه، اقسام موجهه، چگونگی حکم در قضایای موجبة کلیه از جهت عقد الوضع و عقد الحمل، مقایسة قضایای دارای جهت با یکدیگر و لزوام آنها از جهت وجوب، امتناع و امکان مورد بحث قرار می گیرد. در نهج پنجم: تناقض قضایا و عکس آنها تعریف و اثبات می شود. نهج ششم: در بیان مواد قیاس و اقسام قضایا (مسلمات، مظنونات، مشبهات به غیر و مخیلات) و اقسام قیاس از جهت ماده (برهان، خطابه، جدل، مغالطه و شعر) می باشد/

آخوند ملا علی نوری که از حکمای سده دوازدهم و سیزدهم هجری قمری و شاگرد آقا محمد بید آبادی بوده است، توانست با قریب هفتاد سال تدریس فلسفه و تربیت شاگردان بسیار و نگارش شرح و تحشیه بر کتابهای ملاصدرا، حکمت متعالیه را به جریان غالب فلسفی در ایران تبدیل کند . یکی از آثار او تفسیر مبسوط سوره توحید است که در زمره تفاسیر فلسفی و عرفانی قرار دارد؛ هر چند به شیوه رایج کتب تفسیری نگاشته نشده است . دریغا که این تفسیر ناتمام ماند و آخوند نوری تنها توانست مقدماتی در باب توحید و مراتب آن برای طالبان حکمت و معارف قرآن به یادگار گذارد . این رساله به دو بخش مجزا تقسیم گردیده است. در بخش اول، مقدماتی در باب علم تفسیر و زندگانی ملا علی نوری و معرفی نسخه های خطی کتاب و شیوه تصحیح آنها آمده و در بخش دوم نیز متن تفسیر سوره اخلاص آخوند نوری به همراه حواشی مولف بر تفسیر خویش قرار داده شده است

در این پژوهش تلاش شده تا دیدگاه فیلسوفان مشائی در باره ذات، صفات و افعال خداوند تبیین گردد. در آغاز تاریخچه مختصری از فلسفه مشا و سیر تاریخی آن بیان گردیده است، از لحاظ تاریخی فیلسوفان مشائی در سه دوره متفاوت از هم تلاش نموده اند تا آفریدگار و نظام هستی را تبیین عقلانی نمایند، که عبارت است از : ‎1-دوره یونان‎2-دوره یونانی م آبی‎3-دوره اسلامی. در اینجا تنها در باره دوره اول و سوم تلاش و تحقیق شده است. مهمترین فیلسوفان مشائی که در این پژوهش مورد ارزیابی و تحقیق قرار گرفته اند عبارت اند از : ارسطو، کندی، فارابی، ابن سینا، خواجه نصیرالدین طوسی و ابن رشد

پژوهش حاضر طی دو بخش ذات و صفات ذات الهی را براساس آرای فخرالدین رازی مورد بحث و بررسی قرار دادده است و در بخش نخست مباحثی نظیر: امکان شناخت ذات الهی، وجود و ماهیت واجب تعالی، روش ها و براهین اثبات وجود خدا، و در بخش دوم مباحث عمومی صفات، کیفیت اتصاف ذات به صفات و صفات ثبوتیه ذاتیه حق تعالی مورد بررسی قرار گرفته است.