جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

"این رساله کم‌حجم، به یکی از مهم‌ترین و در عین حال غامض‌ترین مباحث فلسفه دین، یعنی رابطه بین علم و دین می‌پردازد. چنانکه از نام رساله معلوم است، نویسنده معتقد است که برخی انسان‌ها در چند دهه آخر قرن ۲۰ به علت سرخوردگی از مادیات و بدبینی به ادیان سنتی سراغ معنویت و دین فردی را گرفتند، که البته به اعتقاد نویسنده در ابتدا می‌کوشد وضعیت علم و دین را در قرون هفدهم و هجدهم بررسی نماید. قرن هفدهم که توأم با انقلاب علمی است مهم‌ترین محصولش مکانیک نیوتنی بود و این انقلاب عظیم دو اثر مهم به جای گذاشت: ۱. ترویج تفکر تجربی توسط بیکن و گالیه ۲. تبلیغ جهان‌بینی مکانیکی توسط گالیه، دکارت و نیوتن وی در ادامه مباحثی را در باب رویکرد متفاوت اندیشمندان و دانشمندان علوم نوین در ارتباط با دین مطرح می‌کند، نویسنده معتقد است که جدایی علم و دین در قرون وسطی و ابتدای رنسانس مطرح نبود، چون بسیاری از این دانشمندان خود علمای دینی بودند. این استغنا ابتدا بادلیسم و جریان روشنگری فرانسوی و ماتریالیسم در اذهان دانشمندان ایجاد شد. نویسنده ظهور هیوم را منجر به تضعیف مابعد‌الطبیعه می‌داند و اثرات مخرب انديشه وی را بر می‌شمرد. انتهای قرن نوزدهم زمانی است که علوم به پایان کار خود رسیده‌اند و به زودی جای دین را خواهند گرفت. این مسئله که تا اوایل قرن ۲۰ ادامه داشت در نیمه این قرن و اندیشه‌های امیل دورکهایم اشاره می‌کند و در ارتباط با اندیشه قرن بیستمی به زیگموند فروید و نگاه وی مقوله دین و اندیشه‌های پوزیتیویستم‌های منطقی اشاره می‌کند. وی هفت دلیل عمده را در این‌باره بر می‌شمرد: ۱. روشن‌شدن نقایص و آثار منفی علم سکولار ۲. تزلزل تحویل‌گرایی در تمام شقوق آن ٣. محدودیت‌های علمی و نظری علم 4. روشن‌شدن آثار مفید دین در عرصه‌های فردی اجتماع 5. ناتوانی علم در پاسخ‌گفتن به پرسش‌های اساسی و بنیادین بشری؛ 6. ابتنای علم جدید بر مفروضات مابعد‌الطبیعی، که در دو سه قرن گذشته شدید نسبت به آن‌ها بی‌مهری شده بود. ۷. روشن‌شدن این مسئله که تغایر و تعارض علم و دین اصولاً مبنای صحیح و محصلی ندارد. نویسنده در ادامه می‌کوشد قرائنی بر اثبات ادعای خویش یعنی بازگشت معنویت ارائه نماید. وی افزایش فروش کتب دینی، افزایش آمار شرکت در مراسم دینی، افزایش درصد علما و دانشجویان رشته‌های دینی، نگاه دیگر گون جوامع دانشگاهی به مقوله دین، گرایش به دین‌های فردی، افزایش تعداد فیلسوفان خدا‌باور و مسائلی از این دست را قرائنی بر اثبات این مدعا که این قرن نوعی رجوع به معنویت داشته، می‌داند. نویسنده در پایان به برخی از فعالیت‌های انجمن‌های علمی تحقیق در باب دین و افزایش رویکرد آنان به مسائل دینی اشاره می‌نماید. "

علم دینى یک علم جهت‏‌دار است و روى کاربردهاى علم اثر مى‌‏گذارد و از تخریب‌هایى که علم سکولار موجود به بار آورده است و مى‌‏آورد، جلوگیرى مى‏‌کند.

وحدت یعنی وحدت بینش و این امر بدین معنا نیست که تمام دروس حوزه به دانشگاه و تمام دروس دانشگاه به حوزه برود. وحدت یعنی هدف هر دو طیف از فراگرفتن علوم، تعالی خود و جامعه برای خدا باشد و این امر مستلزم مبادله فکری دو طرفه‌است.

از قدیم مساله دو بعدی بودن انسان، یعنی واجد جسم و روح بودن او، مورد مناقشه بوده است. در عصر جدید که فلسفه تجربه گرائی حاکم گردید، بیشتر این نظر رایج شد که اصالت با ماده است و روح و حیات ناشی از فعل و انفعالات ماده هستند. در دهه های اخیر تعداد رو به افزایشی از محققان معتقدند که ذهن (شعور یا روح) مادی است ، اما علم امروز نمی تواند مساله شعور انسانی را توضیح دهد، و این به دلیل پیچیدگی ذهن است. اما علم آینده آن را توضیح خواهد داد. بعضی دیگر، مثلاً پوپر، علیرغم اعتقاد به مادی بودن شعور، آن را به دلیل اینکه یک سیستم پیچیده است ، هیچوقت قابل توضیح برحسب فعالیتهای مغز نمی دانند. اما ، از نظرعده ای از سرآمدان علم معاصر شعور مادی نیست و آنها آن را هیچوقت قابل توضیح به وسیلۀ علم تجربی نمی دانند. از گروه اخیر ، عده ای شعور را افاضۀ خاص خداوند تلقی می کنند. متاسفانه اظهارات جالب بعضی از سرآمدان علم معاصر در مورد شعور، در دهه های اخیر، کمتر به محیط ما منتقل شده است. در این مقاله سعی می شود تا مروری بر برخی از تحولات اخیر و رویکردهای مختلف نسبت به مسئله شعور و روح از منظر حکمای اسلامی و عالمان معاصر غربی صورت گیرد.