جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کرامت انسان و ارزش‌های انسانی از موضوعات محوری قرآن کریم است؛ برخی از عالمان دینی، قائل به کرامت ذاتی انسانند و او را موجودی برتر از سایر مخلوقات می­دانند و مطلق بودنِ فعلِ کرامت در آیه 70 سوره اسراء را دلیل بر ادّعای خود می­دانند. برخی دیگر، قائل به کرامت اکتسابی­ هستند و قابلیت‌های بالقوه انسان ازجمله تقوا، ایمان و اعمال مثبت انسان را دلیل بر کرامت او می­دانند. اما ادّعای موافقان کرامت ذاتی در ظاهر با چالش‌هایی مانند ارتداد، جهاد ابتدایی، نجاست مشرکین و دوگانگی اوصاف انسان روبروست. رفع این چالش‌ها با هدف درک اعتبار و موقعیت انسان نسبت به سایر مخلوقات است. پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی تحلیلی از نوع کتابخانه ­ای و با اتکاء به آیات قرآن، نخست به این نتیجه دست یافته که قرآن کریم بین آزادی اندیشه و انکار دین از روی عناد، تفکیک قائل است؛ دوم: دستورات قرآن کریم در بحث جهاد، غالباً جنبه دفاعی داشته و به قیودی نظیر ایجاد فتنه، ظلم و تعدّی و... مقید شده است؛ سوم: نجس دانستن مشرکین در آیه «إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ» هرگز به معنای نجاست ظاهری نیست؛ چراکه انسانِ مشرک با شرک خود، دچار یک نوع آلودگی روحی و نجاست باطنی است. چهارم: اوصاف مذمّت آمیز، ناظر به برخی انسان‌هاست که فطرت الهی خود را نادیده انگاشته‌اند؛ لذا این چالش‌ها جنبه‌های عارضی وجودِ انسان است و نمی­تواند کرامت ذاتی انسان را مخدوش نماید.

دیرزمانی است که شبهه­ محدودیت رسالت پیامبر اکرم(ص) به مکان یا زمانی خاص از سوی برخی از متفکران طرح گردیده است؛ این در حالی است که اکثریت قریب به‌اتفاق دانشمندان علوم اسلامی بر جهانی بودن دین اسلام و عدم اختصاص آن به جغرافیا و جامعه‌ای محدود اتفاق‌نظر دارند. جرج طرابیشی، اندیشمند مسیحی سوری از جمله متأخرانی است که نظریه عدم جهان‌شمولی رسالت پیامبر اسلام(ص) را در بخشی از کتاب «من اسلام القرآن الی اسلام الحدیث» منتشر نموده است. وی با استناد به برخی آیات قرآن و شواهد تاریخی، رسالت پیامبر اسلام(ص) را محدود به جغرافیای جزیرة‌العرب و منحصر به عرب‌زبانان این منطقه می­داند. کانون توجه طرابیشی ظهور آیاتی از قرآن کریم است که ­­طبق ادعای وی، دعوت پیامبر اسلام(ص) را محدود به شهر مکه و سرزمین­های پیرامون آن، و نیز مختص عرب‌زبانان معرفی می­نماید. او با ترجیح معنای غیرمشهور از واژه «امّی» و نیز با ارائه برخی شواهد تاریخی سعی در تقویت دیدگاه خود دارد. در این مقاله پس از تبیین ادله طرابیشی به ارزیابی و نقد آن پرداخته شده است. به عقیده نگارنده عدم جامع‌نگری آیات قرآن و فهم ناقص و نادرست از مفاد و مدلول­ های آیات ارائه شده، عدم بررسی همه روایات وارده در این موضوع و اکتفا به یک روایت خاص، نادیده انگاری شواهد تاریخی و تمسک به موارد خاص و مشکوک، و تأویل و تحلیل­ های غیردقیق، مهم‌ترین اشکالات طرابیشی در اقامه ادله­ی نظریه عدم جهان‌شمولی اسلام است.

هدف: مسئلۀ اصلی این تحقیق، استخراج و بررسی و نقد آرا و شبهات حدیثی منتقدان حدیث شیعه در ایران معاصر است. روش: روش تحقیق، اسنادی- تحلیلی است. با مراجعه به آثار و کتب موجود منتقدان حدیث شیعه، آرای حدیثی این جریان به دست آمد و با رجوع به منابع اصیل و احادیث کتب معتبر بررسی و نقد شد. یافته‌ها: منتقدان حدیث شیعه، جریانی‌اند که با شعار بازگشت به قرآن، مبارزه با خرافات و کم‌رنگ کردن نقش سنّت و روایات در هندسۀ مسائل دینی در ایران شکل گرفتند. این گروه از سویی بر اساس مبانی فکری خاص خود، بسیاری از عقاید و اعمال رایج شیعیان را شرک دانسته و از جهتی دیگر، نظر متفاوتی با سایر علمای شیعه در مورد مؤلفّان کتب روایی داشتند. همچنین با استفادۀ خاص خود از معیارهای مشهور نقد محتوایی حدیث، جوامع روایی شیعه را نقد کرده‌اند. نتیجه‌گیری: با مراجعه به کتب معتبر رجالی، مشخص شد که دیدگاه منتقدان حدیث شیعه دربارۀ مؤلفان کتب حدیثی شیعه، بی‌اساس و فاقد پشتوانۀ علمی است. در نقد روایات کتب حدیث شیعه نیز این گروه، از طرفی قواعد فقه‌الحدیثی برای فهم صحیح محتوای روایات به کار نگرفته‌اند و از سویی، در انتساب حدیثی به ضعف، معیار تشخیص حدیث صحیح و ضعیف را بین متقدّمان و متأخران در نظر نگرفته‌ا‌ند.

یکی از مباحث هرمنوتیک به معنای عام، کاوش در مسائل روان شناختی و تاثیر مفسر در فهم متون است. گذشته از اختلافاتی که هرمنوتیسین های سنتی و مدرن و همچنین هرمنوتیسین های فلسفی به عنوان شاخه ای از هرمنوتیک مدرن در بایستگی یا ناشایستگی تاثیر باورهای مفسر در فهم متن دارند، حال چه این اختلاف حقیقی یا صوری باشد، به اجمال فهمیده می شود که باورهای کلامی مفسر در فهم متن دخالت دارند. در ترجمه هایی که مترجمان مورد نظر در این نوشتار ارائه داده اند، تفاوت دیدگاه های کلامی و در برابر، تفاوت افزوده های توضیحی منطبق با باورهای کلامی ایشان متبلور است. در هرمنوتیک فلسفی است که ذهنیت و داوری مفسر، شرط حصول فهم است و در هر دریافتی، ناگزیر پیش دانسته های مفسر دخالت دارد، ازاین رو امکان برداشت های مختلف از متن به وجود می آید. ترجمه نیز تفسیری موجز است که باید تا حد امکان با متن اصلی انطباق داشته باشد. مساله قابل تامل در اینجا این نکته است که قرآن «نذیرا للبشر» و «ذکری للعالمین» است، نه شیعی و نه سنی و نه وهابی. در صورتی که همه مذاهب و فرق اعتقادی اسلام بخواهند قرآن را بر پایه پیش فرض ها و باورهای کلامی خود ترجمه نمایند، اختلاف جدی در ترجمه ها پدید آمده، نقض غرض شده و اهداف ترجمه در آنها تحقق نخواهد یافت؛ زیرا توضیح و تفصیل متن، شان تفسیر است، نه ترجمه که در آن، بازتولید نزدیک ترین معنا در عین حفظ سبک منظور نظر است.

ارزیابی روایات تفسیری به جهت تعیین دلالت و حجیت، به‌طور معمول از طریق روش استنادی پیمایش می‌شود. اما روش پی گرفته شده در این مقاله، ارزیابی و تحلیل آرای مفسران در استفاده از این روایات و بررسی کارکرد آنها مبتنی بر گونه‌شناسی روایات تفسیری در محدوده نورالثقلین، به روش میدانی است. به‌نظر می‌رسد این روش توانایی بیشتری در کشف واقعیت موجود روایات و کیفیت مشکل‌گشایی آنان در فهم داشته باشد. در این راستا دیدگاه‌ها در حوزه کارکرد عرضه شده است. محل اختلاف آرای اندیشمندان تفسیر اثری، در روایاتی است که به‌طور مستقیم به بیان مراد آیه پرداخته‌اند. به جهت تحلیل دقیق موضع اختلاف، «ارشادی یا غیر ارشادی بودن روایات»، «تبیین موضوعِ محوری آیه و روایت» و «میزان پوشش روایت نسبت به آیه»، موضوع بررسی قرار گرفته‌اند. با بررسی آماری روایات پیش‌گفته و گونه‌شناسی آن و ارزیابی هر دیدگاه بر اساس نتایج گونه‌شناسی، دیدگاه علامه طباطبایی برگزیده شده است.

نزدیک به یک قرن است که مسئلة تقریب مذاهب به یکی از محورهای گفت‌وگو در بین مصلحان، متفکران و نیز متعصبان مذاهب گوناگون اسلامی تبدیل شده است. بسیاری از متفکران و مصلحان مسلمان از سر دلسوزی و خردمندی، و البته عده‌ای نیز از سر مصالح سیاسی، شعار تقریب را سر داده‌اند، از آن سوی، مخالفِت مخالفانِ تقریب نیز از سر اعتقاد و شور دینی است، گرچه گروهی اندک نیز از روی مصالح سیاسی بر طبل تفرقه می‌کوبند. می‌توان این اندیشه‌ها و آثار ناظر به تقریب را در چند جریانِ کلی‌تر دسته‌بندی کرد. این کار می‌تواند ما را در شناخت رویکردی که تقریب را ماندگار و پایدار می‌سازد یاری کند. این مقاله پس از گزارش اجمالى آثار نوشته‌شده دربارۀ تقریب و دسته‏بندى آنها، به جریان‏شناسى تقریب مى‏پردازد. برای این منظور نخست از ملاک یک جریان تقریبى سخن رفته است و آنگاه پنج جریان بدین ترتیب معرفى شده‌اند: 1. مخالفان تقریب، 2. وحدت سیاسى اجتماعى، 3. تأکید بر مشترکات و معذور دانستن یکدیگر در موارد اختلافى، 4. تفسیر خاص از مسئله امامت، و 5. تأکید بر مشترکات و بازنگرى موارد اختلافى. در هر جریان، مهم‏ترین آثار نوشته شده و شخصیت‏هاى آن از میان شیعه و اهل سنت معرفی شده است.

بدون تردید بحث حجاب یکی از مهمترین مباحث در حوزه مطالعات فرهنگ دینی تاریخی می باشد که از دیرباز معرکه آرا و نظرات اندیشمندان بوده است. اگرچه در باره آن مباحث بسیاری عنوان شده است اما پرداختن به منشا آن چگونگی برخورد با آن از سوی پیامبر و ائمه کمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است. چرا که با اندکی تامل در احادیث و روایات این سوال اساسی به ذهن خطور می کند که در رهگذر اندیشه دینی از منظر سیره آیا حجاب یک امر شرعی و یا عرفی و یا سیاسی می باشد؟ و دیگر اینکه در حوزه اجرا آیا امری شخصی است طوریکه ملتزم به آن بعهده اشخاص نهاده شده و یا امری حکومتی است و حکومت می تواند در اجرای آن در جامعه بطور مستقیم وارد عمل شود و دخالت کند؟ قبل از هر پاسخی این نکته شایان ذکر است که در تحقیقات انجام شده در باره پوشش زنان عرب در دوره های اولیه اسلام و قبل از آن ، تن پوش آنان از تنوع چندانی برخوردار نبوده است و برای پوشاندن بدن خود از لباسهای قومی و محلی بسیار ساده و متناسب با آب و هوای جزیره العرب با دوخت و دوزهایابتدایی استفاده می کرده اند. از سوی دیگر در سیره قولی و فعلی معصومین علیهم السلام دستورات خاصی برای پوشش خصوصا پوشاندن برخی از اعضای بدن برای انجام بعضی از مناسک عبادی همانند نماز و حج صادر شده است. اما این دستورات مانع از ان نبوده است که در زمان حیات ایشان زن در کنار مرد و دوشادوش او در فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی حضور فعال نداشته باشد. مضافا اینکه بنا بر گزارشهای تاریخی زنان در میادین نبرد و یا در اجتماعات و همچنین در انجام داد و ستد حضوری گسترده داشته اند.

پژوهش حاضر با عنوان تحلیل و بررسی روایات نحوه ی حاکمیت امام زمان علیه السلام می باشد. که در آن به چگونگی شکل گیری و آغاز حکومت مهدوی پرداخته شده است.هدف از انجام این پژوهش رسیدن به پاسخی متقن در مورد اقدامات حضرت ولی عصر علیه السلام پس از ظهور و نوع برخورد ایشان با مشکلات موجود در آن عصرمی باشد.منابع استفاده شده در این پایان نامه کتب روائی دست اول شیعه و اهل سنت می باشد.در مورد نحوه ی به حکومت رسیدن حضرت ولی عصر علیه السلام دو نظر عمده وجود دارد که در مورد هر یک نقدهائی نیز وارد می باشد.نظر اول، حاکمیت ایشان از طریق جنگ و کشتار بی حد و حصر می باشد تا جائی که خون در زمین جاری شده و رنگ آب رودخانه ها (مثلاً رود فرات) تغییر می کند.نظر دوم، حاکمیت ایشان را بدون هیچ گونه جنگ و خون ریزی بیان می کند به نحوی که این حکومت به آرامی و حتی ریخته نشدن مقدار کمی خون (به اندازه حجامت) تشکیل می شود.در این میان یک دیدگاه اعتدالی نیز وجود دارد و ما در این پژوهش آن را پیشنهاد می‌کنیم؛ این دیدگاه و چنین است.حکومت مهدوی برای رسیدن به اهدافی والا تشکیل می‌شود که مهم‌ترین آن برقراری دین مقدس اسلام و فرهنگ ناب اسلامی در سراسر جهان است.امام زمان علیه‌السلام برای پیشبرد این هدف بزرگ ابتدا به فراخوان عمومی پرداخته و پس از اتمام حجت، ناگزیر باید اخلال گران و ستمگران را نابود کنند، ایشان این مهم را به بهترین نحو و در کمترین زمان ممکن انجام می‌دهند و علاوه بر نابودی ظلم و بیداد از چهره جهان، با انتقام از ظالمان و مفسدان، باعث شادی محرومان و مظلومان می‌شوند.در واقع امام زمان علیه السلام ابتدا از روش فرهنگی و بیان خطبه، در برخورد با جهانیان استفاده می‌کنند و همگان را به سوی خدا و دین اسلام دعوت می‌کنند و با معرفی خود به عنوان بقیهالله و جانشین همه پیغمبران، حجت را بر مردم تمام می‌کنند. پس از آن دوستان و یاران، در کنار حضرت و در رکاب ایشان قرار می‌گیرند و دشمنان و مستکبران رو به روی امام صف می‌کشند و حضرت نیز در مرحله بعد وارد عملیات نظامی شده و ظلم و بی‌عدالتی را در مدت زمان هشت ماه از بین می‌بردند و جهان پر از عدل و داد می‌نمایند.حضرت بقیه الله الاعظم علیه‌السلام علاوه بر استفاده از نیروهای نظامی قدرتمند، از امدادهای غیبی نیز در این مسیر بهره می‌جویند که از جمله این امدادهای الهی رعب و ترس است که به عنوان سلاح امام و در دل دشمنان کارگر می‌شود و علاوه بر آن این فرشتگان الهی هستند که بخشی از سپاهیان امام را تشکیل می‌دهند.البته بعضی کرامات و معجزات نیز مانند بر روی آب راه رفتن در سپاه امام دیده می‌شود که به همراه موارد بالا عواملی هستند که باعث تسخیر قسمتی از کشورهای جهان بدون نزاع و جنگ می‌شوند.

صفات و ویژگی های قرآن کریم، همواره بستر مناسبی جهت اندیشه ورزی و تضارب آراء میان اندیشمندان و مفسران اسلامی بوده است. یکی از این ویژگی ها، جامعیت قرآن است که جزو باورهای بنیادین مسلمانان و از مبانی مهم فهم و تفسیر قرآن به شمار می آید. به تبع جامعیت قرآن، مساله مهم دیگری که مطرح است کیفیت جامعیت قرآن می باشد، بدان جهت که صرف اثبات جامعیت قرآن بدون تبیین کیفیت آن ممکن است در عالم واقع، ذهن افرادی را نسبت به اصل جامعیت قرآن مشوش سازد و یا کسانی را در مورد صفات و ویژگی های قرآن به شک و تردید وا دارد. در این مقاله سعی بر آن است ضمن تبیین مفهوم جامعیت قرآن و نظریه های ارائه شده پیرامون آن، به کیفیت جامعیت قرآن از دیدگاه اندیشمندان و مفسران اسلامی به عنوان راهکاری اساسی در دفاع و شبهه زدایی از اصل جامعیت قرآن پرداخته شود.