جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسي معناشناختي واژگان و عبارات قرآن، يكي از راه هاي جديد مطالعات قرآني است. هدف نگارندگان در مقاله حاضر، بررسي اين مسئله است كه چرا خداوند در قرآن براي نصب امام از واژه جعل بهره جسته و از واژگاني كه در حوزه معنايي آن هستند، مانند «اجتباء، اصطفاء، اختيار، فعل، صنع، خلق، وضع» استفاده نكرده است؟ براي وصول به اين هدف، كليه آيات مربوط به «جعل» و 6 آيه مربوط به «جعل امامت» مورد بررسي قرار گرفت و روشن گرديد كه واژه «جعل» در قرآن، هم به خداوند و هم به انسان نسبت داده شده است، ولي عبارت «جعل امامت» فقط به خداوند نسبت داده شده كه بيانگر اراده و امر اوست. همچنين از طريق تحليل سياق و استخراج مفاهيم جانشين و همنشين «جعل»، ويژگي ها و مولفه هاي معنايي «جعل امامت» مشخص شد و با استفاده از اصل معناشناسي شناختي «اصالت تعبيرهاي قرآني»، روشن گرديد كه هيچ يك از واژه هاي نام برده نمي توانند جانشين واژه «جعل» محسوب شده و رساننده سطوح و لايه هاي معنايي آن باشند.

محمد عابد جابری فیلسوف معروف مراکشی در کتاب خود «مدخل الی القرآن الکریم» که بخش هایی از آن موضوع پایان نامه اینجانب است به این مطالب پرداخته شده است . 1- مراد از تعریف قرآن کریم چیست؟ اصلاً آیا قرآن کریم نیاز به تعریف دارد ؟ تعاریف گوناگونی برای قرآن کریم بیان شده که جابری در مقدمه نمونه هایی از آنها را آورده است و کوشیده تا وجود افتراق هر یک از آنها را مشخص کند .2- جابری در بخش اول این کتاب به مسائل مربوط به محیط ظهور و تاریخ قرآن کریم به مثابه وحی الهی و دعوت نبوی پرداخته است .به نظر او ادیان سه گانه و کتاب های آنها تورات و انجیل و قرآن کریم واحدند .33- بحث در باب نبی أمی و مفهوم امی بودن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پرداخته است . البته این موضوعی است که در دوره معاصر بسیار به آن پرداخته شده و رأی او نیز با نظر متداول در میان خاورشناسان هم خوانی دارد . به نظر وی أمی در عربی پیش از اسلام کاربرد نداشته و وام واژه ای یهودی است . 4- در این بخش از کتاب پدیده وحی و مفهوم آن مورد بررسی قرار می گیرد . به نظر وی مفهوم وحی در سیاق قرآنی آن در زبان و فرهنگ عرب آن زمان ناشناخته بوده است ،حتی عرب ها در آن زمان تصوری از مفهوم نبوت نداشته اند و این مفاهیم با اسلام پدید آمدند . 5- بخش دوم کتاب به موضوع تکوین و تدوین قرآن کریم اختصاص یافته است . به نظر جابری سیر تکوین قرآن شامل سه مرحله بوده استمرحله قرآن/ ترتیل و اعجاز ، ذکر و قصص ، کتاب عقیده ،شریعت و اخلاق . کلید واژه ها : محمد عابد الجابری ، تفسیر ، قرآن کریم

حافظ رجب برسی یکی از عرفای شیعی مذهب است که درباب مقامات عالی و معنوی و فضائل امام علی (ع) دارای نظریات بلندی است. بعضی از علمای هم زمان و پس از وی او را به غالی بودن متّهم نموده‌اند. برخی هم مانند، امام خمینی و حسن زاده آملی و امینی به دفاع از وی برخاسته و رفع تهمت از جنابش نموده‌اند. مسئله اصلی نوشتار حاضر، بررسی مفهوم غلوّ و غالی‌گری در نظریات ولایی برسی، در باره امیرالمؤمنین به‌ویژه در حوزه تأویلات قرآنی وی است. لذا به‌منظور روشن شدن این‌که، آیا نظریات ولائی این عارف در مورد آن حضرت غلوّ آمیز است یا خیر و اگر غلوّ آمیز است آیا این غلوّ، غلوّ الحادی است یا غیر الحادی و اگر غلوّ آمیز نیست چرا برخی نسبت غلوّ و غالی گری به ایشان داده‌اند؛ به بررسی برخی از مهم‌ترین دیدگاه‌های ایشان در کلیّه آثار وی پرداخته شده است. ای‍ن ب‍ررس‍ی با ریشه‌یابی مفهوم غلوّ و ابعاد آن در کلام شیعی به ان‍ج‍ام رسیده است و از آن جائی که بیشترین نظریات ولائی این اندیشمند در کتاب م‍ش‍ارق الاان‍وار ال‍ی‍ق‍ین آمده بیشتر این کتاب مورد توجّه قرار گرفته است. نتی‍ج‍ه ای‍ن تحقیق، رفع تهمت غلوّ در بعد الحادی و غیر الحادی در اندیشه‌ها و تأویلات قرآنی وی است اگر چه همانطور که علامه مجلسی فرموده مطالبی در اندیشه‌های این اندیشمند یافت می‌شود که ایشان در بیان آن‌ها متفرّد است تفصیل مطالب را در مقاله باید جست.

هدف نگارنده در رساله حاضر، بررسی معناشناسی تاریخی، توصیفی و شناختی دو واژه «امام» و «ولیّ» است که مفسران در معانی آن‌ها اختلاف نظر دارند، تلاش حاضر جهتاستنباط مراد خداوند از معنای حقیقی و مولفه‌های معنایی این دو واژه است. بدین جهت تمامی آیات مشتمل بر این دو واژه مورد بررسی قرار گرفت؛ یافته‌های این پژوهش عبارت‌اند از این که «امام» و «ولیّ» در کاربرد وحیانی بر محور هم‌نشینی با مفاهیم جعل، هدایت، دعوت، نصیر،شفیع و......و بر محور جانشینی با مفاهیم خلیفه، آیه، کلمه، محب، جارو..... در یک حوزه معنایی قرارگرفته‌اند.کشف مولفه‌های معنایی این دو واژه سبب آشکار شدن معارف نهفته در باطن این آیات گردید و مشخص شد این دو واژه دارای سطوح و لایه‌های معنایی ویژه‌ای هستند که هیچ‌یک از واژه‌های هم معنای آن‌ها نمی‌توانند رساننده مفهوم آن‌ها باشند، بلکه همگی از معانی نو ظهور و توسعه‌ها و شعاع‌های معنایی آن‌ها به حساب می‌آیند.

از نخستین آثاری که در بحث و دفاع از اسلوب قرآن و سبک ادبی آن نگاشته شده است، کتاب مجاز القرآن ابوعبیده و معانی القرآن فراء و تاویل مشکل القرآن ابن قتیبه در سده اول و اوایل سده چهارم است که هر یک به گونه ای توجه خواننده را به نظم و موسیقی و یا کنایات و استعارت و... معطوف ساخته اند. دست کم از قرن دوم، ویژگی های ساختار زبان قرآنی، با تعبیر گوناگون و از جمله تحت عنوان نظم، توصیف می شده است. در سده های بعد دیدگاه ها و نظریات برتر و تازه تری درباره سجع و فواصل قرآن و تاثیر استفاده از کنایات و استعارات و... مطرح شد. اشخاصی مانند عبدالقاهر جرجانی در سده پنجم و ششم از جمله این افراد بودند. در دوره معاصر سید قطب،‌ زغلول، محمد عبده، طالقانی و بازرگان و... نیز نظریات جدیدی در زمینه تشخیص و نمایش از طریق خیال، برانگیختن و تجسم دادن، ارایه داده اند و هر یک به گونه ای به ارتباط تنگاتنگ آواها با معانی کلمات و عبارات اشاره کرده اند. این مقاله تلفیق این نظریات و دیدگاه ها و به طور کلی موسیقی ظاهری و درونی ناشی از ارتباط آوا و معنا را در بردارد.

قرآن کریم منشوری آسمانی است که سرشار از جلو ههایی زیبا، جذاب و پویاست؛ یکی از این جلوه ها، صحنه ها و تصویرهای هنری شگرف و نفیس آن است که هر یک به روشنی، پرده از جمال خالق همه زیبایی ها بر می دارد. این مصحف شریف با به کارگیری یک رشته الفاظ و تعابیر ظاهراً ساده، گاه صحنه هایی باشکوه و تصاویری زیبا ارائه می دهد که می تواند ضمن برانگیختن احساسات و عواطف آدمی، عقل و اندیشه وی را نیز به تکاپو وا دارد؛ این الفاظ و تعابیر چنان زنده و تأثیرگذار است که انسان به جای آنکه خود را در مقام خواننده الفاظ بیابد؛ خود را بیننده تابلوها و صحنه هایی زنده و سرشار از حرکت و پویایی می یابد. آن چه سبب پیدایش این تصاویر هنری در قرآن کریم شده است از یک سو کار رفت برخی فنون بلاغی از جمله: استعاره، کنایه تشخیص و تجسیم (مجسم سازی) است و از سویی دیگر حاصل ترکیب عناصری همچون تقابل صحنه ها، محاوره و گفت و گو و غیره. این پژوهش بر آن است تا ضمن بررسی مفهوم تصاویر هنری و مصادر آن، به تحلیل زیبایی شناختی این تصاویر در سوره فصلت بپردازد.

متون دینی، متون ادبی ویژه ای هستند و برای تاثیر بر مخاطب، از اسلوب خاص و ساختار زبانی شعر گونه بهره می گیرند. قرآن کریم به مثابه یک متن ادبی، در شیوه بیان سازوکارهای زبان ادبی را به کار بسته است. یکی از این سازوکارها تصویر هنری است که مقاله حاضر به مولفه های آن در قرآن می پردازد. تصویر هنری یعنی ایجاد هماهنگی و تناسب میان اندیشه و سبک یا زبان و احساس، تصویر موجب تبیین یک مفهوم ذهن یا انتزاعی برای مخاطب می گردد. تصویر یکی از مهم ترین روابط در واژگان متن است.

حقیقت انسان به لحاظ ادراک و آگاهی دریایی عمیق و ژرف است که انسان بالقوه توانایی دستیابی به دیگر سطوح آگاهی و ادراک را دارد و چگونگی بازتاب و بحث در آن از جایگاه گسترده و وسیعی در میان تعابیر و مفاهیم گوناگون قرآنی، و به ویژه در زمینه ادبیات عرفان اسلامی برخوردار است. در برخی از شواهدی از آثار ادیبان و سالکان، واژگانی چون: «سبع هشتم» دیده می شود که تاکنون چگونگی معنای اصطلاحی و مفهومی آن محل بحث و اختلاف بوده است. ازطرف دیگر، بررسی این مدخل، به عنوان یک اصطلاح عرفانی و ادبی مورد توجه و تحقیق فرهنگ نامه های اصطلاحی و عرفانی نبوده است. هدف از این تحقیق، آن است که با مطالعه نمونه موردی در معنای لغوی، و به ویژه اصطلاحی و مفهومی مدخل «سبع هشتم» اثبات و تحلیل چگونگی جایگاه آن در زمینه ادبیات عرفانی، بتواند به نوعی اهمیت توجه و ذکر این مدخل را در فرهنگ نامه ها و لغت نامه ها، به ویژه در زمینه اصطلاحات عرفانی معاصر متذکر شود.

قرآن کریم معجزه‌ی آخرین پیامبر الهی است که دامنه‌ی اعجاز آن از هزار و چهارصد سال پیش تا اکنون امتداد یافته ‌است و ادامه خواهد یافت؛ کتابی که در میان مردمی نازل شد که به فصاحت و بلاغت شهره بودند، قرآن کریم نازل شد، درخشید و یکتا شد، تا آن‌جا که در طی این دوران، هیچ کس نتوانسته‌است اعجاز آن را خدشه‌دار کند و در آن تردیدی به وجود آورد. کتاب «بلاغه الکلمه فی التعبیر القرآنی» در راستای تبیین گوشه‌ای از اعجاز بلاغی قرآن کریم تألیف شده‌است و به بیان نمونه‌هایی از تناسب ساختار و لفظ واژگان قرآن کریم با مفاهیم و معانی می‌پردازد. در ترجمه‌ی این کتاب سعی بر این بوده‌است که ضمن رعایت اصل امانتداری در معادل‌گزینی، سخن نویسنده در چهارچوب‌ها و قالب‌های زبان فارسی قرار بگیرد تا مقصود نویسنده به راحتی توسط مخاطب فارسی زبان درک شود و سبک ترجمه در این پایان‌نامه، ترجمه‌ی ارتباطی است.