جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جبر و اختیار از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین مباحث فلسفه نظری تاریخ است. اهمیت و حساسیت این مسأله از بعد دینی و کلامی به این دلیل است که با مسائل اراده، استطاعت، قدرت، علم خداوند به افعال بندگان، مخصوصاً خلق افعال و قضا و قدر و طلب و اراده، پیوندی تنگاتنگ دارد. سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این که آیا از دیدگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه انسان مختار است یا مجبور و آیا این مختار بودن منافاتی با اراده الهی دارد؟ بر این اساس، یافته¬های پژوهش حاکی از آن است که امام علی(ع) در نهج البلاغه به تصادف و جبر تاریخی اعتقادی ندارد و معتقد به رابطه علت و معلول در حوادث و رویدادهای تاریخ است. به طوری که انسان در بینش فلسفی امام علی(ع) یک قربانی بی‌اراده در مقابل خدای تاریخ نیست، بلکه خود، خود تاریخ و سازنده آن است و می‌تواند در پهنای قضا و قدر الهی، به راه خیر و سعادت رهنمون شود. در نگاه امام(ع) اراده انسان‌ها در طول اراده و سنت‌های الهی است و جبری بر تاریخ مسلط نیست. بر این اساس، مختار بودن، یکی از ویژگی‌های مهم انسان از نظر نهج البلاغه است. روش تحقیق پژوهش حاضر در مقام گردآوری کتابخانه‌ای- اسنادی و در مقام داوری توصیفی- تحلیلی می¬باشد.

بحث دربارۀ ‌خاندان‌های رجالی و روایی از نکات مهم در حوزۀ علم رجال است؛ بیوتاتی که همواره در نشر و انتقال احادیث و مبانی دینی بیشترین تأثیر را داشتند. به همین سبب، در طول تاریخ علم رجال برخی از محققان آن چون نجاشی، بخشی از فعالیت خود را به بررسی آنان اختصاص دادند. در میان این دانشمندان رجالی، سید بحرالعلوم با بررسی مهم‌ترین این ‌خاندان‌ها در قسمتی از کتاب رجالی‌اش، به گونه‌ای به اهمیت بحث اشاره کرده و سعی در ایجاد نسبت این بیوتات با علم رجال دارد. با توجه به اهمیت بحث بیوتات و ‌خاندان‌های رجالی، نگارندگان این مقاله ضمن ارائۀ تعریف لغوی از بیت و روش تراجم بیوتات و ‌خاندان‌ها، روش سید بحرالعلوم در بیوتات‌نویسی را بررسی کرده و با مطالعۀ ‌خاندان‌های روایی موجود در الرجال آن بزرگوار، سعی در روشن شدن نسبت و ارتباط این بیوتات با علم رجال دارد. به عبارت دیگر، به دنبال این است تا مشخص شود علامه بحرالعلوم در این بخش از کار رجالی‌اش، چه تعداد ارتباط رجالی را شکل داده است.

یکی از روایاتی که دربارۀ سبب نزول سُوَر فلق و ناس وارد شده، روایت لبید بن اعصم یهودی درخصوص سِحر و جادو شدن پیامبر گرامی اسلام است. در روایات چنین آمده که شخصی به نام لبید بن اعصم با دمیدن در یازده گِره، پیامبر2 را سِحر نمود و ایشان به خاطر این سحر بیمار گردید. آنگاه خداوند دو سورۀ فلق و ناس را برای شفای پیامبر2 بر ایشان نازل فرمود. در نوشتار پیش ‌رو که به روش توصیفی‌تحلیلی انجام گرفته، تلاش شده است تا «سند و متن» این روایت در منابع شیعه و سنی تحلیل و ارزیابی گردد. بررسی‌های نشان می‌دهد که این روایت به طرق مختلف در منابع روایی و تفسیری فریقین نقل شده و همۀ آن‌ها از ضعف سندی برخوردار است. همچنین محتوای این روایات به دلیل اختلافات موجود در متن آن‌ها، تعارض با قرآن، شأن و عصمت پیامبر2 و حقایق تاریخی، دارای تشویش و اضطراب بوده و غیرقابل اعتماد است.

علم حدیث از دیر زمان از اهمیت و توجه ویژه‌ای در میان مسلمانان برخوردار بوده و از آنجا که وجود احادیث جعلی در بین احادیث معصومین، باعث مشکلات اساسی در اعتماد یا عدم اعتماد مردم به کل احادیث شده است، شناسایی احادیث وضعی، دارای فضیلت بسیار است. سیوطی از جمله اشخاصی است که برای رفع این مشکل به جمع احادیث موضوع پرداخته است. این رساله که با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته؛ دستاوردهای آن دست‌یابی به معیارهای سیوطی در جعلی بودن احادیث در کتاب الللئالی المصنوعه است، این مشکلات بخشی مربوط به سند از قبیل: ساختگی بودن اصل سند، اعتراف راوی به وضع حدیث، مشکلات مربوط به شخص راوی و... می‌باشد، بخشی دیگر مربوط به متن حدیث از قبیل: مخالفت با عقل، عدم مطابقت با تاریخ، مخالفت با آیات قرآن و ... می‌باشد. ایشان نیز مانند علمای قبل از خود بیشتر به سند حدیث توجه داشته و احادیث موجود در این کتاب را به دلیل فقدان سند مناسب، رد کرده و به موضوع بودن آن معتقد است.

این پروژه که با عنوان «رابطه‏ی گناه و نزول بلایا از دیدگاه قرآن و روایات» مورد بررسی قرار گرفته، در پی آن است با روش توصیفی- تحلیلی با تکیه بر منابع اسنادی- کتابخانه‏ای به این سوال پاسخ دهد که از دیدگاه قرآن و روایات بین ارتکاب گناه و نزول بلا چه رابطه‏ای وجود دارد؟ بر همین اساس نگارنده پس از مفهوم شناسی دوواژه‏ی «گناه و بلا»، گناهانی که سبب نزول بلای خاص می‏شود را بیان کرده است؛ بدین‏صورت که ابتدا بلایا را به دو بخش بلایای فردی و اجتماعی تقسیم و ذیل هر بلا، انواع گناهانی که سبب بروز آن بلا می‏شود را آورده است؛ به عنوان نمونه در مورد بلای فردی بیماری، گناهانی چون انحرافات جنسی (زنا، لواط، خودارضائی)، موسیقی، حسد، شراب‏خواری و... به عنوان مواردی که در پیدایش این بلا نقش مهمی دارند، بیان گردیده است. در پایان به راه‌های رهایی از گناهان پرداخته و از مواردی چون یاد مرگ، پرهیز از هم‏نشین بد، محیط خانواده، خداترسى، ایمان به معاد، آگاهی از کرامت انسانی، یاد خدا و... به عنوان راه‏های رهایی از گناهان نام برده است. با مطالعه این بحث و با نگاه عمیق، درمی‏یابید که گناهان در نزول بلا نقش بسزائی دارند.

ورود به حوزه‌ی تفسیر قرآن کریم ، نیازمند به دانش‌های مقدّماتی نظری ، مهارت‌ها و توانایی-هایی عملی و درونی است.توانمند شدن مفسّر به دانش‌ها و توانش‌های تفسیری ، از ضروریات مورد توافق دانشیان این رشته است.از جمله رسیدن به درک و فهمی درست از آموزه‌های قرآن‌کریم و مسّ داده‌های وحیانی‌آن درگروطهارت نفسِ مفسّر قرآن است. در این نوشتار که به شیوه‌ی توصیفی _تحلیلی به انجام خواهد رسید،پژوهنده در صدد پاسخگویی به این پرسش اساسی است که طهارت نفس و کوشیدن در راه کسب آن ، چه تأثیری را در فرایند فهم قرآن خواهد داشت.مهم ترین یافته در این پژوهش آن است که رابطه-ی طهارت نفس و درک معانی قرآن ، یک رابطه‌ی تزایدی است که هرچه کیفیت طهارت بهبود یابد ، درک بهتری از متن قرآن حاصل خواهد شد.

زیارت جامعه کبیره از جمله ذخایر بی بدیل روائی است که از اهل بیت ( ع ) به دست ما رسیده است.آیات اعتقادی فراوانی در این زیارت شریفه موج میزند که بارز ترین آن امامت است در این پژوهش آیات اعتقادی که با متن زیارت جامعه کبیره هماهنگ است بارز می شود.روش پایان نامه توصیفی - تحلیلی است .در این پژوهش پس از توضبح مفاهیم کلیدی ، با عرضا آیات اعتقادی مانند آیات توحید ، نبوت ، امامت و معاد بر این زیارت صورت می گیرد و با متن زیارت شریفه تطبیق داده می شود.

بر اساس روایات، معرفت و عمل یک حقیقت واحده و مبنای حیات انسانی و ایمانی شمرده شده‌‌اند. معرفت، گام اول در عبودیت و تحقق عمل صالح و عمل صالح در بستر ایمان و عبودیت، عامل ازدیاد و تکامل معرفت می‌باشد. در لسان روایات، تفکیک و جدا دانستن‌ معرفت و عمل از همدیگر، گمراهی آشکار می‌باشد؛ چراکه این دو عنصر به طور کامل در ایجاد و بقا به هم وابسته‌اند و وجود هر یک بدون دیگری، نه تنها ارزش و حقیقتی ندارد و مقبول درگاه الهی نیست؛ بلکه گمراه‌کننده و آسیب‌زا نیز می‌باشد.

اندوه و اضطراب، یکی از پدیده‌های رایج عصر حاضر، سلامت روانی افراد را مورد تهدید جدی قرار داده و بسیاری از افراد را به بیماری روحی مبتلا، و آنان را راهی مراکز درمانی کرده ‌است، از این رو مطالعه این موضوع ضرورت یافته و رساله حاضر به بررسی راهکارهای رفع اندوه از دیدگاه آیات و روایات می‌پردازد. از آن‌جایی که غم و اندوه در ابعاد مختلف زندگی بیشتر انسان‌ها سایه انداخته‌ است هدف نوشتار حاضر این است که بصورت توصیفی-تحلیلی، عوامل حزن واندوه را شناسایی و راهکارهای برون رفت آن را از منظر قرآن و سنت تبیین کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد قرآن و روایات به‌ عنوان دو منبع الهی، بی‌نقص‌ترین راهکارها را در جهت رفع این عوامل به بشر ارائه می‌دهند. این راهکارها را می‌توان در هفت دسته‌ی علمی، اعتقادی، اخلاقی، عملی، عبادی، طبیعی و بهداشتی تقسیم نمود. از لحاظ درمان علمی مواردی هم‌چون: شناخت آن‌چه سزاوار شادی و اندوه است، هماهنگی با واقعیت‌های دنیا و شناخت ویژگی‌های اندوه و...؛ از نظر درمان اعتقادی عواملی مانند: ایمان به خدای سبحان، ایمان به تقدیر و شناخت پاداش آخرت؛ در بخش درمان اخلاقی: زهد و دل‌نبستن به دنیا، رضایت‌مندی، شکیبایی و...؛ به لحاظ درمان عملی: گره‌گشایی از غم‌زده، توسل به اهل بیت (علیهم السلام)، غنیمت‌شمردن فرصت‌ها؛ از جهت درمان‌های عبادی: پرهیزگاری، جهاد، صدقه، درخواست از خداوند، پناه بردن به او و ...؛ درمان‌های طبیعی: خوردن انگور به‌ ویژه انگورسیاه، خوردن به، خوردن کندر، خوردن تلبینه و... و در درمان‌های بهداشتی راهکارهایی چون: شستن سر به‌ ویژه با سدر، پاکیزگی جامه، شستن دست پس از غذا، شانه زدن مو و... بیان کرد.

رساله حاضر در هفت فصل به بررسی نظریه گلدزیهر در زمینه وجود تعارض در قرآن پرداخته است. فصل اول، کلیات: زندگی نامه گلدزیهر، شرق و شرق شناسی؛ فصل دوم، پیشینه بحث: شیوه های تخریب و تشکیک در قرآن از سوی مخالفان، دفاع قرآن از خود، برخی از کتب در زمینه تنزیه قرآن از تناقض؛ فصل سوم، قرآن در نگاه گلدزیهر؛ فصل چهارم، ادله گلدزیهر در تعارض نصوص قرآن کریم؛ فصل پنجم، رعایت مقتضای حال در آیات و سور مکی و مدنی؛ فصل ششم، بررسی آیات متعارض نما و علل توهم تعارض در آنها؛ فصل هفتم، قانون در تعارض آیات و علل اشتباه گلدزیهر.