جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اراده انسان‌ها در وقوع زلزله نقشی ندارد، اما تدبیر همه‌جانبه‌نگر آن‌ها پیش، حین و پس از وقوع زلزله می‌تواند در کاهش رنجها و آسیبها و سرعت بخشیدن به بازگشت اوضاع به شرایط طبیعی بسیار مؤثر باشد. نگاه و تربیت دینی که پدیده‌های طبیعی را از نشانه‌هایی خدا و فرصتی برای کاربست خرد و اندیشه و پارسائی می‌داند انسان را از دایره محدودنگری و سطحی‌نگری بیرون می‌آورد و به او کلان‌نگری می‌آموزد. در پرتو چنین نگاهی موارد زیر را به عنوان مهمترین وجوه زلزله می‌توان برشمرد و ضرورت بازنگری در اساسنامه، شرح وظایف و ترکیب اعضای ستادهای حوادث غیرمترقبه را بر اساس آن به مسؤولان گوشزد کرد: وجه علمی (زمین‌شناسی و دیگر علوم وابسته)، وجه معرفتی، وجه عاطفی و روانی، وجه شرعی و آداب و آیین دینی، وجه سیاسی داخلی، وجه سیاسی خارجی، وجه ارتباطی و اطلاع‌رسانی، وجه حقوقی، وجه اجتماعی، وجه اقتصادی و بازرگانی، وجه تاریخی، وجه مرتبط با محیط زیست، وجه مرتبط با فرهنگ عمومی، وجه عمرانی و حمل و نقل جاده‌ای، وجه بهداشتی و درمانی و وجه مدیریتی.

با توجه به مسائل اخیر در کشور ما و بیم و هراسهایی که به صورت طبیعی در باره سرنوشت انقلاب و نظام در دلها ایجاد می­کند، شاید سخن گفتن از ایجاد یک تمدن جدید و بایستگی‌های آن یک امر خیال‌پردازانه و غیرواقعی به نظر برسد. این پرسش بارها مطرح شده است که در شرایطی که ما هنوز از حل مشکلات پیش ­افتاده و اولیه مانند درست رانندگی کردن و مسائلی جدی‌تر مانند ایجاد رونق اقتصادی و یا ایجاد فضایی مناسب برای احساس آزادی بیان باز مانده‌ایم سخن گفتن از ایجاد یک تمدن بزرگ که لازمه آن پیشرفت در ابعاد مختلف علمی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و مانند آن است چه توجیهی دارد؟

در پاسخ به فراخوان مقام معظم رهبری، گروه تاریخ دانشگاه باقر العلوم علیه السلام با پشتیبانی میز تمدن اسلامی هم‌اندیشی نقد و بررسی سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت از منظر تاریخی را در تاریخ ۲۸ آذر ۱۳۹۸ برگزار کرد. همچنین در ادامه این هم‌اندیشی، شورای میز تمدن اسلامی جلسه ۲۵ دی ۱۳۹۸ خود را با حضور چند تن از صاحب‌نظران به همین موضوع اختصاص داد. متن پیش‌رو جمع‌بندی مباحث مطرح شده در این دو نشست با نگاهی کاربردی است که امید است مورد استفاده مرکز تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت قرار گیرد.

پایان سه دوره ریاست آقای دکتر علی لاریجانی بر مجلس شورای اسلامی، فرصتی برای تکریم ایشان از سوی مراجع بزرگوار تقلید و نیز پاره‌ای اظهارنظرهای دیگر در تجلیل از خدماتشان فراهم آورد. برای کسانی که انس بیشتری با تاریخ دارند، دلالت‌های این نشانه‌ها برای فهم و تبیین وضعیت کنونی و آینده روح یک جهان بی‌روح (تعبیر منسوب به میشل فوکو در باره انقلاب اسلامی در ایران) و مسیر و مصیر آن روشن و البته دارای اهمیت است.

صفات الهی و بازتاب آن در حرکت و مراحل حرکت تاریخ، از مباحث مهم فلسفه‌ی نظری تاریخ است که نظر فیلسوفان تاریخ را به خود جلب کرده است. این مسأله ازآن‌رو که در پیوند با اختیار انسان و میزان و چگونگی نقش‌آفرینی او در تاریخ است، اهمیتی مضاعف یافته است. نوشتار پیش رو کوشیده است سه صفت ربوبیت، علم و اراده را همراه با تقریری از مفهوم قضا و قدر الهی، به‌استناد سخنان امیرمؤمنان علی(ع)، به‌ویژه در نهج‌البلاغه، بررسی کند و ضمن تبیین مفهوم حاکمیت آن‌ها بر تاریخ، تلازم‌نداشتن آن با جبر را اثبات کند. یافته‌های این پژوهش نشان‌دهنده‌ی آن است که در دیدگاه امیرالمؤمنین علی(ع)، اگر این صفات بر جریان تاریخ حاکمیت نداشته باشد، تاریخ روبه‌زوال می‌رود و باتوجه‌به اینکه براساس آموزه‌های وحیانی، اراده‌ی انسان، خود یکی از عناصر رویدادهای تاریخی است، باور به حاکمیت این صفات، به محدودکردن دامنه‌ی اختیارات تکوینی انسان نمی‌انجامد.

استاد تاریخ اسلام گفت: سیر تحول نگاه اروپائیان به پیامبر (ص) نشان می‌دهد که هرچه ارتباط آنها با شرق بیشتر شده نگاه آنها به پیامبر (ص) جنبه ایجابی بیشتری پیدا کرده و کینه‌ها رنگ باخته است.

چند روز پیش به دنبال انتشار یک قطعه برگرفته از یک برنامه تلویزیونی در شبکه قرآن سیمای جمهوری اسلامی که در آن فردی با لباس طلبگی ادعایی را منسوب به حضرت امام رحمه الله علیه دال بر خبر دادن جبرئیل از پیروزی انقلاب اسلامی به حضرت زهرا سلام الله علیها مطرح ساخته بود، واکنشهایی را در کشورمان برانگیخت. با وجود پیشنهاد و درخواست برخی دانشجویان عزیز برای اعلام نظر این ناچیز در این زمینه، به ادله مختلف همچون موارد مشابه پیش از این، تمایلی به این کار نداشتم و وظیفه‌ای متوجه خود نمی‌دیدم؛ اما بر پایه نوشته دریافت شده از یکی از دوستان عزیز در باره بازتاب یافتن این بخش از برنامه تلویزیون رسمی جمهوری اسلامی در بین علاقه‌مندان انقلاب اسلامی در دیگر کشورها و سؤال‌برانگیز بودن آن، چند سطر زیر ذیل سه محور، به ناچار قلمی می‌شود: درستی یا نادرستی انتساب این سخنان به امام خمینی ـ درستی یا نادرستی مفاد این سخنان صرف نظر از گوینده آن ـ فضای گفتمانی بیان و نشر این سخنان.

ضمن تشکر از دوستان دست‌اندرکار که فضای اندیشیدن در باره مباحث تمدنی را همچنان گشوده نگاه داشته‌اند، و طلب رحمت برای شهید فخری‌زاده و درگذشتگان ایام اخیر به ویژه مرحوم آیت‌الله آقای محمد یزدی، به نظر می‌رسد ابهامی در باره مفهوم واژگان کلیدی بحث وجود نداشته باشد، و لذا تنها به یک نکته بسنده می‌کنم که مراد از اندیشه‌ورزی در این بحث اندیشیدن محض در باره تمدن نیست، بلکه مجموعه فرایندها و رفتارهایی که به این اندیشیدن کمک می‌کند و نیز ابعاد آن نیز مد نظر است. وقتی از اندیشه‌ورزی در باره تمدن نوین اسلامی سخن می‌گوییم، در حقیقت یک گام عقب‌تر از پرداختن حتی در باره مفهوم این تعبیر و واژگان تشکیل‌دهنده آن ایستاده‌ایم و لذا در این بحث نیازی به توضیح در باره مفهوم تمدن و تمدن اسلامی و تمدن نوین اسلامی نیست.

این تحقیق با عنوان «فلسفه نظری تاریخ از منظر امیرالمؤمنین و نقدی بر نظریّه‌‌ی هگل» و با روش تحلیل کیفی و نقد محتوایی تدوین شده است. فلسفه‌‌ی تاریخ برخاسته از متون دینی به ارزش‌‌های گوناگون انسانی توجّه ویژه دارد و به نوعی انگیزه‌‌بخش جبهه‌‌ی حق در طول تاریخ خواهد بود. هدف تحقیق، بیان اندیشه‌‌های فلسفه‌‌ی تاریخ برگرفته از آموزه‌‌های امام علی؛ از جمله عوامل حرکت تاریخ در دو بعد انسانی و فراانسانی، نوع و گستره، هدف‌‌مندی، مراحل و فرجام این حرکت و بررسی نظریّه‌‌ی هگل به‌‌عنوان فیلسوف مسیحی در مغرب زمین است. از دیدگاه امیر‌‌المؤمنین، محرّک تاریخ، در خطّ صالحان، در بُعد انسانی، فطرت پاک الهی، نفس مطمئنّه، عقل سلیم و وحی و پیامبران الهی در کنار اراده‌‌ی انسان است و در بُعد فرا انسانی، فرشتگان و مقاومت در برابر وسوسه‌‌های شیطان و فراتر از همه‌‌، صفات، افعال و سنّت‌‌های الهی است. در مجموع، تاریخ با وجود فراز و نشیب‌های فراوان، به‌‌سوی عبودیّت و پویایی کمالات انسانی در حرکت است. سرانجام طبق سنن الهی و با امداد الهی حق به اوج کمال خود می‌رسد. در حالی‌‌که در نظریّه‌‌ی هگل به ویژگی‌‌های انسانی و ارتباط انسان با موجودات دیگر، توجّه تام نشده است و مهم‌‌ترین عامل حرکت تاریخ، اصل دیالکتیک معرفی شده است. وی درباره‌‌ی رابطه‌‌‌ی متضادّین دچار اشتباه شده است؛ از طرفی، در جریان طبیعت، ناسازگاری‌‌ها نمی‌توانند حرکت را توجیه کنند. در اندیشه‌‌ی وی، قانون‌‌مندی تاریخ توجیه نشده است. البته حرکت تاریخ، دارای هدفی ضرورت‌‌گرایانه در سیر خطّی و تکاملی بدون توجّه به تلاش‌‌های انسانی آزاد توجیه شده است. از نظر وی، تاریخ جهان بر اساس آزادی یک فرد و اسارت دیگری و در نهایت آزادی همگان در حرکت است. مسیر حرکت، جلوه‌‌های اندیشه‌‌ی مطلق در پوشش ملت و مردمان است. آزادی مطلق و آگاهی تام، غایت تاریخ است؛ البتّه هگل، در جریان این رهایی روح، جایگاه ارزشی برای بروز اراده‌‌های انسانی و اصلاح جوامع باقی نمی‌‌گذارد.