جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فاقد چکیده

مقاله حاضر در پی مقایسه تلقی کلی و تعریف عرفان و جایگاه آن در اندیشه امام خمینی و برخی عارفان مسیحی است و به وجوه عام عرفان مسیحی نظر دارد و می کوشد تا با نگاهی پدیدارشناسانه ضمن ارزیابی اجمالی به وجوه تشابه و تفاوتهای این دو نوع نگاه و نگرش به عرفان، تجربه عرفانی و زندگی معنوی بپردازد.

البابيون و البهائيون، نوشته همایون همتی، کتابی است به زبان عربی درباره بابیت و بهائیت. نویسنده، در این کتاب با نگاه انتقادی احکام این فرقه‌ها را بیان می‌کند. ساختار: کتاب، با مقدمه مؤلف آغاز گردیده و مطالب اصلی در ذیل عناوین متعدد و متنوع بیان شده است. منابع مورد استفاده نویسنده عبارتند از: قرآن کریم، شیعه در اسلام سید محمدحسین طباطبایی، هدایت در قرآن عبدالله جوادی آملی، تاریخ یعقوبی، مهدی موعود علی دوانی، ارمغان استعمار سید محمد محمدی اشتهاردی، بهائیت چه می‌گوید جواد تهرانی، محاکمه و بررسی، تفسیر نمونه و کتاب‌های درجه اول خود بابیان و بهائیان، مانند: المبین، البیان، الأقدس و... گزارش محتوا: نویسنده در مقدمه، بهائیت را اساسا جزء شرایع دینی به حساب نمی‌آورد؛ زیرا صدور احکام مخالف عقل و وجدان از شریعت‌های آسمانی محال است. او حتی بهائیت را از فرقه‌های صوفی نیز نمی‌داند؛ زیرا بزرگان این مرام ساختگی به‌خاطر اهداف سیاسی در آغوش قوای استعماری جا خوش کرده‌اند و این با ذات حقیقت‌جوی عرفان ناسازگار است. همایون همتی می‌نویسد: سعی من این است که تحلیل برخی مارکسیست‌ها (بر اساس تحلیل‌های دیالکتیکی و ماتریالیسم تاریخی) مبنی بر ظهور بهائیت به‌عنوان تحولی اجتماعی و دینی انقلابی را از ذهن عوام الناس خارج کنم. وی در این کتاب اجمالا بهائیت را نقد کرده، ولی بحث تفصیلی از معایب و مشکلات بهائیان را به فرصتی دیگر موکول می‌کند. مصنف، ضمن بیان اینکه زندگی انسانی به حیات مادی او منحصر نمی‌شود، تعریفی از دین ارائه می‌دهد و ضمن اشاره به این نکته که انسان محتاج هدایت است، وجود دین و هدایت دینی را برای او امری لازم و ضروری می‌شمارد. او هدایت را به دو نوع ثابت و سیال تقسیم می‌کند و از ضرورت وجود هدایت تشریعی برای وی سخن می‌گوید و متذکر می‌شود که همواره در کنار ادیان آسمانی، ادیانی ساختگی و دروغین پدید آمده‌اند. از جمله مدعیان دروغین نبوت در صدر اسلام، اسود عنسی، طلیحة بن خویلد، سجاح و مسیلمه بوده‌اند. نویسنده به بیان اجمالی مسائل تاریخی‌ مربوطه و معرفی شخصیت هریک از این اشخاص در ضمن چند صفحه می‌پردازد؛ که البته معرفی مسیلمة بن ثمامه، مشروح‌تر از بقیه است و نامه او به پیامبر(ص) مبنی بر مشارکتش با ایشان در نبوت و پاسخ پیامبر اکرم(ص) به او هم در این قسمت ذکر شده است. نویسنده از افرادی که در سودان، مراکش و لیبی به‌دروغ ادعای مهدویت کردند و نیز مدعیانی که به‌دروغ خود را نایب و باب مخصوص حضرت مهدی(عج) خواندند، همچون: محمدعلی شلمغانی، شریعی، نمیری و بلالی نام می‌برد. و از علی‌محمد شیرازی معروف به سید باب، به‌عنوان خبیث‌ترین این اشخاص که پس از ادعای بابیت، ادعای مهدویت و سپس نبوت کرد و به این حد رضایت نداده، مدعی الوهیت شد یاد می‌کند. ادامه مطالب کتاب درباره معرفی میرزا علی‌محمد باب، نگاهی به برخی ادعاهای او، بهاء‌الله، مبانی عقیدتی بهائیت و تشریح و اشکال به مبانی عقیدتی و عملی آنهاست. نویسنده در معرفی میرزا علی‌محمد باب، از وضعیت سیاسی آن زمان، زندگی او در تجارت‌خانه دایی‌اش در بوشهر، شاگردی سید کاظم رشتی که بزرگ شیخیان و خود، شاگرد شیخ علی احسایی بود و ریاضت‌های باب در آن زمان سخن می‌گوید. همچنین ذکر می‌کند که سفارت روسیه در تهران در دوره قاجار، با باب برای به قدرت رساندن او دست داشت. همچنین از زرین‌تاج، دختر ملا صالح برغانی قزوینی که بابیون به او لقب طاهره و قرة‌العین داده بودند، به‌عنوان یکی از شخصیت‌های مؤثر و زبان‌آور نام می‌برد که کشف حجاب کرد و قائل به انقضای حکم حجاب شد. استعفای باب از امام زمانی در پی زندانی شدن او در قلعه جهریق، اختلاف میرزا حسین‌علی نوری و میرزا یحیی معروف به صبح ازل بر سر جانشینی باب پس از مرگ علی‌محمد شیرازی، تبعید آنها به قبرس و عکا، اختلاف میان بابیان (که گروهی خود را بابی و گروهی ازلی خواندند) و جانشینی عباس افندی از میرزا حسین‌علی نوری پس از مرگ وی، از دیگر مباحثی است که نویسنده از آنها یاد می‌کند. مؤلف در ادامه، به مواردی از بی‌سوادی‌های بهاء‌الله اشاره می‌کند و متعجبانه می‌پرسد: چنین موجودی چگونه می‌تواند خدا باشد. وی با استناد به مطالب کتاب‌های خودِ بابیان و بهائیان، اعتقادات آنان را به نقد می‌کشد. او می‌نویسد: خداوند در نگاه باب و بهاء موجودی است موهوم، خیالی و مخلوقی محدود و ضعیف که حتی گاهی زندانی می‌شود. باب و بهاء می‌پندارند خودشان خدا هستند. وی می‌نویسد: باب در ادعای نبوتش کتابی آورد که اسم آن «البيان» است. او نتوانست آن را تکمیل کند و این کار را به عهده یحیی (صبح ازل) گذاشت. اما پس از وی، بهاء‌الله ادعای نبوت نمود، بی‌آنکه به وصیت سلف خویش (باب) اعتنایی نماید. وی علیه برادر خویش (یحیی) جنگید و سرانجام او را مسموم کرد و به قتل رساند. مؤلف در ذیل عنوانی دیگر از خاتمیت پیامبر(ص) سخن می‌گوید و برای اثبات این مدعا از قرآن و روایات کمک می‌گیرد. درباره مسئله مهدویت می‌نویسد: به‌خاطر بیان تمام مسائل مربوط به امام زمان(ع) در روایات اسلامی و عدم تطبیق این اوصاف بر مؤسسان بابیت و بهائیت، آنها ادعای مهدویت نوعیه کرده، مهدویت شخصیه را منکر شدند یا خود را باب آن حضرت خواندند و روایات و آیات مربوط به مهدویت را تحریف کردند. میرزا علی‌محمد باب و میرزا حسین‌علی بهاء، قیامت به معنی مذکور در ادیان را قبول نداشتند. باب می‌گفت: با آمدن من قیامت اسلام برپا می‌شود و با مرگم پایان می‌پذیرد و حسین‌علی بهاء می‌گفت: قیامت اسلام با مرگ علی‌محمد باب پایان پذیرفت و قیامت بیان با ظهور من يظهره الله (یعنی خود بهاء) آغاز شد. مؤلف، سایر تعلیمات بهائیان مانند، عدم جواز ذکر نزد مردم، وجوب تعویض وسایل خانه در هر نوزده سال، حرمت نشستن بر منبر و تقیه، جواز گوش دادن به غنا، طهارت منی و هر چیزی جز کسانی که به باب معتقد نیستند، جواز ربا و استمنا و... را مغایر با تعلیمات اسلامی دانسته و به نقد می‌کشد.

سمینار "گفتمان دینی در جهان متغیر" توسط نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد. در میزگرد، دکتر همایون همتی و حجت الاسلام هادوی تهرانی شرکت داشتند و به سوالات مطروحه که در ذیل می آید پاسخ گفتند.

"رهیافت وجودی به دین" یکی از نگرشها و روشهایی است که در عرصۀ دین شناسی جدید مطرح می شود. براساس این دیدگاه، مطالعه و بررسی دین، در گرو نوعی تعلق خاطر به دین است زیرا بدون برخورداری از "تجربه دینی" و "ارتباط وجودی با دین" -به صرف ارتباط مفهومی و انتزاعی با دین- در وصول به دین نمی توان کامیاب بود. نوشتار حاضر ضمن بازگو نمودن زوایایی از "رویکرد وجودی به دین" به سنجش نسبت فلسفه دین و رهیافت وجودی به دین و رویکرد کلامی به دین پرداخته و از نگاه این نگرش پرسشها و پاسخهای دینی آدمیان را مولود شرایط وجودی ایشان معرفی می کند. از دیدگاه تحلیل وجودی، ادبیات داستانی –بیش از نثر ادبی و فلسفی که هر دو بیانی انتزاعی دارند- بهترین عرصه برای بیان وضعیت حقیقی حیات بشری است. پس از ذکر مطالب فوق، ادامۀ مقاله به بیان آراء کیرکگارد به عنوان مبدع "رهیافت وجودی به دین" و ذکر کاستیها و کمبودهایی که در این روش دین شناسی وجود دارد اختصاص یافته است.