جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حسین معصومی‌همدانی در بزرگداشت پروفسور رشدی راشد گفت: رشدی راشد در طول بیش از پنج دهه کار علمی خود، تصور ما را از تاریخ علم تغییر داده‌ است. توجه هم‌زمان او به تاریخ و فلسفه علم و دستاوردهای او در این حوزه‌ها، همه بر لزوم بیشتر کار او دلالت دارد.

«تاریخ و فلسفۀ علم» در دو بخش و با مقالاتی از «رشدی راشد» تنظیم شده است. در بخش اول دربارۀ کار راشد توضیحاتی ارائه شده که مشتمل بر مصاحبه‌ای با او و دو مقاله درباره جایگاه آثار او در تاریخ نورشناسی و تاریخ ریاضیات است. مصاحبه با راشد سیر فکری او و علت گرایشش به تحقیق در تاریخ علم دوران اسلامی را توضیح می‌دهد. در بخش دوم نگاه راشد به تاریخ علم در تمدن اسلامی و تفاوت کار او با مکاتب دیگر و نیز حوزه‌های مختلف فلسفه علم، بررسی می‌شود.

معصومی همدانی، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران: ما مکتب ترجمه کم داریم؛ ترجمه‌ای که با هدف خاصی باشد. رفع این نقیصه لازمه‌اش این نیست که آدم‌هایی مثل فارابی و ابن سینا از زمین دوباره برویند بلکه لازمه این است که فلسفه دانشگاهی جدی‌تر به ترجمه آثار فلسفی توجه کند.

علم یعنی موضوع هایی مثل فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی و ... ، حال آن که مباحثی از قبیل هنر، موسیقی و الهیات علم نیست. ولی وقتی فیلسوف می‌پرسد علم چیست به دنبال این نوع جواب نیست. آن‌چه فیلسوف در نظر دارد صرفا فهرستی از رشته‌ای فعالیت‌ها، که معمولا به‌ آن‌ها نام «علم» می‌دهند، نیست، بلکه‌ او در پی ویژگی مشترک این فعالیت‌هاست؛ یعنی در پی آن خصیصه‌ای است که ما بر اساس آن، چیزی را علم می‌شماریم. بسیاری بر این باورند که تفاوت علم و غیرعلم را باید در روش‌های خاصی جست که دانشمندان برای تحقیق دربارۀ جهان به کار می‌گیرند. در بسیاری از علوم برای تحقیق از روش‌های مشخصی استفاده می‌شود که در رشته‌های غیرعلمی‌ خبری از آن روش‌ها نیست. یک نمونۀ بارز تفاوت در روش، استفاده‌از آزمایش است. در تاریخ تحول علم جدید استفاده‌ از آزمایش نقطۀ عطفی به شمار می‌آید. یکی دیگر از جنبه‌های مهم علم، طرح نظریه ‌است. یکی از سوالات مهمی که باید در فلسفۀ علم برای آن جوابی یافت، این است که دانشمندان چگونه توانسته‌اند به کمک روش‌هایی از قبیل آزمایش، مشاهده و طرح نظریه‌ از روی بسیاری از رازهای طبیعی پرده بردارند. کتاب حاضر مقدمه‌ای کوتاه بر فلسفۀ علم معاصر است که مضامین اصلی این شاخه‌ از فلسفه را در بر می‌گیرد. نویسنده نخست نگاهی کوتاه به تاریخ علم دارد، سپس مفاهیمی از قبیل استدلال علمی، تبیین علمی، انقلاب علمی، و نیز رئالیسم علمی و ضدرئالیسم را بررسی می‌کند.

در میان متفکران و نویسندگان غربی، میشل فوکو از معدود کسانی است که رجوع انقلاب اسلامی ایران را به معنویت، دریافت و صریحاً اظهار داشت که از زمان انقلاب فرانسه تا کنون، برای نخستین بار انقلاب و معنویت به یکدیگر پیوند خورده اند. در این کتاب خواننده با نگاه این متفکر به حوادث انقلاب اسلامی ایران آشنا میشود.