جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده (فارسی): المنصص، شرحی است بر "ملخص فخر رازی" که در سه علم منطق، طبیعیات و الهیات به قلم نجم الدین کاتبی قزوینی به رشته تحریر درآمده است. نویسنده در بخش منطق ،ارجاعات بسیاری به علماء گذشته از جمله بوعلی سینا، ابهری و ... داشته است و همچنین کاتبی قزوینی در شرح ملخص در موارد بسیاری موضع انتقادی اتخاذ نموده و در مواردی نیز نوآوریهایی نسبت به علماء ماقبل خود داشته است. تصحیح این رساله بر اساس چهار نسخه (کتابخانة آستان قدس رضوی، کتابخانة مجلس شورای اسلامی، کتابخانة مدرسه عالی شهید مطهری و کتابخانه ملک) به روش توأم صورت گرفته که بر اساس آن نسخه ای اصل قرار گرفته و پس از مقایسة نسخ، اصح عبارات گزینش می شود. رسالة حاضر شامل بخش نخست منطق کتاب المنصص فی شرح الملخص است.

چکیده (فارسی): چیستی خیال خلاق، نزد فارابی، بر اساس سه وظیفه قوه متخیله، یعنی حفظ صور حسی، تجزیه و ترکیب آنها و محاکات محسوسات و معقولات توسط آنها، مفهوم سازی شده است. ابن سینا برای توجیه و تبیین چنین خیالی معطوف به عوامل درونی است. اما سهروردی، علاوه بر پذیرفتن تخیل وابسته به ذهن، خیال را به وسیله مرتبه ای از جهان هستی که آن را عالم مثالی می نامد تبیین می کند. فارابی، هم از منظر حکمت نظری و هم از منظر حکمت عملی، کارکردهای معرفتی و مدنی جانشین ناپذیری برای خیال خلاق قایل است و آن را تنها راه دست یابی جمهور به حقایق معقول و سعادت معقول می داند. از نگاه فارابی، ملاک نهایی نقد خیال خلاق، سعادت است و داوری که خیال را در ترازوی زیبا و زشت و خوب و بد می سنجد قوه ناطقه است. سهروردی، همچون ابن سینا، به این مسایل نپرداخته است. او متخیله را با روی آوردی عرفانی شیطانی بزرگ ارزیابی می کند.

نظریه معقولیت ریچارد فولی چارچوبی است از یک نظریه عمومی راجع به معقولیت. او نشان می دهد که چگونه چارچوب او می تواند به عنوان یک وسیله فرا معرفت شناسانه برای بررسی نظریات مختلف بکار رود. مشخصه عقیده معقول معرفتی مورد نظر فولی خود مدارانه بودن آن است. این نظریه در باب معقولیت غیر تدافعی است, زیرا فولی در مقابل تردیدهایی که به جهت جستجوی صدق یا حتی احتمال صدق یک گزاره به این نظریه وارد می شود, هیچ دفاعی از خود نمی کند و حتی این را نیز انکار می کند که عقیده معقول خودمدارانه از خطاهای فاحش بدور باشد. فولی مدعی است معقولیت عقاید شما وقتی کاملا" صحیح باشید به صورت زیر است: " برای تو معقول است به-- اعتقاد داشته باشی چون منابع "م" را داری و چون به نظر می رسد از منظر "ظ" و با منابع "م" , اعتقاد به -- راه موثری است برای تامین هدف "ه". "منظر" مجموعه ای است از عقاید. انواع مختلف منظر در ارتباط با شخص یا اشخاصی که این عقاید را دارند تعیین می شود. انواع مناسب " منابع" شامل روشهای معرفتی ارزیابی شده در دسترس فرد و مواضع روانشناسانه فعلی فرد است. "اهداف" می توانند عملی یا نظری یا ذهنی ( که شامل هر دو هدف معرفتی و غیر معرفتی است) باشند. اهداف معرفتی محض اهدافی هستند که تنها با صدق و جامعیت سیستم فعلی عقاید فرد مرتبطند. این واضح است که ترکیبات مختلف از مناظر, منابع و اهداف منجر به مفاهیم مختلف از معقولیت می شود. در هر حال, یک عقیده تنها زمانی برای یک شخص معقول معرفتی است که بتواند از تامل معرفتی تحت عمیق ترین ملاکهای معرفتی فرد سربلند بیرون آید. علاوه بر این, این تامل برای اینکه در بهترین حالت باشد باید خالی از تاثیرات مخربی مانند مشروبات الکلی و داروهای توهم زا باشد. فولی تاکید می کند همه قضاوتها ( تظریات) راجع به معقولیت می توانند تحت مفهوم او درآیند. معقولیت معرفتی فولی برای معرفت نه لازم است و نه کافی به نظر می رسد این نظریه نهایتا" دچار مشکلاتی می شود: - فولی هیچ تعریف و تبیینی از عمیق ترین ملاکهای معرفتی فرد ارایه نمیدهد. - همچنین اگر چه فولی بارها تاکید می کند نظریه او راجع به معقولیت یک نظریه نسبی انگارانه نیست ولی عدم محدودیت اهداف, مناظر و عقاید مبنایی, نظریه او را نظریه ای نسبی انگارانه می سازد

هر گونه خداباوری تلقی خاصی از خدا دارد و هر گونه تلقی هم به نوبه خود آثار خاص خود را داراست. صفات و تلقی های مأخوذ در هر خداباوری می توانند به صورت عرضی و یا عمقی بررسی شوند. با نگاه عمقی، صفت شخص وار بودن را می توان از سایر صفات تمیز داد. این تلقی خداباوری شخص انگار را پدید آورده است. خداباوری شخص انگار را می توان به مثابه یک برنامه پژوهشی در نظر گرفت که راهبرد ایجابی آن، رابطه سازی من- تویی است. این خداباوری در مقابل خداباوری فلسفی(البته در شکل انتزاعی و مفهومی اش) قرار می گیرد. این نوع از خداباوری فلسفی مبتنی بر رابطه سازی من – اویی است. آثار خداباوری شخص انگار در مقایسه با آثار خداباوری های انتزاعی ومفهومی، در یکسری قالب های دوگانه بررسی شده اند: تفرد یا میانمایگی (مقصود از میانمایگی، توده ای و کلیشه ای شدن است.) داشتن یا بودن، شناخت واقعی یا شناخت بدلی، از خود بیگانگی یا باخودیگانگی، توصیف یا" ندا نجوا و دعا". خداباوری شخص انگار، به لحاظ آثار ، با تفرد ، بودن شناخت واقعی، با خود یگانگی و "ندا، نجوا و دعا" ، قرابت بیشتری دارد. با مقایسه عرضی خداباوری کلامی و خداباوری فلسفی، و به عبارت دیگر، با مقایسه تنوع جدول صفات هر یک با دیگری، ملاحظه می شود که صفات سمع، بصر و کلام(در کلام اسلامی) و صفات تثلیث و تجسد(در کلام مسیحی) در جدول فیلسوفان غایبند. تبیین این امر این می تواند باشد که خداباوری کلامی دغدغه ارتباط شخصی- انسانی تری با خدا داشته است.

آن گونه که از آثار و اندیشه های استاد شهید، مرتضی مطهری (ره) برمی آید اخلاق مجموعه ای از باید و نبایدهاست که در حوزه رفتار فردی و اجتماعی انسان مطرح می شود. اخلاق، ریشه در فطرت آدمی دارد و از آن جایی که احکام عقلی براساس حسن و قبح ذاتی افعال اند عقل آدمی قادر است این باید و نبایدها را تشخیص دهد. و البته ملاک کلی فعل اخلاقی، این است که با کرامت و شرافت انسانی سازگار باشد. اخلاقی شدن مبتنی بر اختیار آدمی است و اولین مرحله آن، خودشناسی است، البته اخلاقی بودن در صورتی ارزش-مند است که بر پایه خداباوری باشد و در حقیقت دین، پشتوانه اخلاق است. از آن جایی که روابط انسان تحت چهار حوزه (رابطه با خود، رابطه با خدا، رابطه با انسان های دیگر و رابطه با محیط زیست) می گنجد، اخلاق نیز در این حوزه ها وارد می شود.این حوزه های اخلاقی با هم تنیدگی و پیوستگی فراوانی دارند، و بر یکدیگر تأثیر می گذارند و از هم تأثیر می پذیرند. در حوزه رفتار با محیط زیست، اصل بر این است که عناصر هستی را دارای مرتبه ای از شعور و به عنوان نعمت الهی مقدس بشماریم. رابطه اخلاقی با خداوند تحت دو مقوله کلی شناخت و عبادت خداوند می گنجد؛ عبادت مفهوم فراخ دامنی است که می تواند تمام حرکات و سکنات آدمی را تحت پوشش خود قرار دهد و به تعبیر دیگر، آدمی می تواند تمامی اجزای زندگی خود را به مصداقی برای رابطه با خداوند تبدیل کند. رابطه اخلاقی انسان با خود، مهم ترین بخش ارتباط او را تشکیل می دهد و توفیق یا عدم توفیق برقراری رفتار اخلاقی در سایر حوزه های ارتباطی، بستگی کامل به ارتباط فرد با خویشتن دارد. آدمی در قبال افعال و اندیشه هایش در مورد خود مسئول است و مهم ترین وظیفه اخلاقی او درباره خود، شناخت خویشتن (خودشناسی) است که این امر به احساس کرامت انسانی می انجامد؛ احساسی که محوری ترین اصل در اخلاق اسلامی است. هم چنین خودشناسی ارتباطی تنگاتنگ با خداشناسی دارد و یافتن خود و خدا همواره لازم و ملزوم یکدیگر بوده اند. باید توجه داشت که آن «خود» انسان که باید شناخته شود و آن «خود» انسان که باید با او مبارزه شود، هر دو مراتب عالی و دانی یک وجودند. رابطه اخلاقی با دیگران نیز به طور کلی دارای اصولی است که در اخلاق عمومی مورد بحث قرار می گیرد، اصولی چون محبت و احترام و عدالت از اساسی ترین مؤلفه های رفتار اخلاقی بین شخصی اند. موقعیت های زمانی و مکانی خاص یا برخورد با افراد خاص، اصول اخلاقی ویژه خود را دارد که اخلاق خصوصی عهده-دار تبیین این بخش از اخلاق است، مهمترین مجموعه هایی که انسان با آنها در ارتباط است خانواده، محیط آموزشی و محیط شغلی است که مورد توجه قرار گرفته است.

جهانی شدن، پدیده ای ژرف با ابعادی گوناگون در عصر کنونی بر تمامی جنبه های زندگی بشر تأثیر گذاشته است. این امر از نظر برخی پروسه ای طبیعی و از نظر برخی دیگر پروژه ای امپریالیستی و از نظر گروه سوم پدیده ای حاوی فرصت ها و تهدیدها برای همگان است. جهانی شدن بر ابعاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ارتباطاتی زندگی آدمیان مؤثر بوده و به نوعی در پی یکسان سازی نظامهای بشری است. دین به عنوان مؤلفه ای مهم در عقاید، باورها و عملکرد انسانها نیز از تأثیرات این پدیده در امان نمانده است. دنیای اخلاق نیز مانند دین، در راستای توسعه جهانی شدن با چالشهای زیادی در زمینه های گوناگون مواجه شده است. سازمان آغازگر ادیان متحد، برای ایجاد وحدت بین ادیان و خاتمه دادن به نزاعها و جنگهایی که ریشه در گوناگونی عقاید مذهبی دارد، اقدام به برگزاری جلسات و کنفرانسهای بین ادیان برای ارائه منشور ادیان متحد نموده است. این سازمان که به عنوان همتایی معنوی برای سازمان ملل متحد لحاظ می شود، از سوی مسیحیان انجیلی و برخی ازتودکسها با مخالفت جدی مواجه شده است. چنین جنبشها و تحرکاتی که در راستای پاسخگویی به نیازهای بشر و همچنین حل مشکلات بین ادیان صورت پذیرفته و به مقتضای فرآیند یکسان کننده ی جهانی شدن تسریع و تسهیل شده است، حامل فرصتها و تهدیداتی برای ادیان مختلف می باشد. دین اسلام به عنوان یکی از بزرگترین ادیان جهان در وضعیت فعلی از جنبه های گوناگون به چالش خوانده می شود و از آنجا که اینگونه فعالیتها بر پلورالیسم دینی استوار است موضعگیری اسلام در قبال حرکات اینچنینی همان موضعگیری در قبال پلورالیسم دینی و انواع آن است. از سوی دیگر مسائل سیاسی پشت پرده ی این سازمانهای جهانی و میزان تحقق شعارهای آنها برای ایجاد صلح و عدالت در جهان ناکارآمدی این قبیل حرکات را هر چه بیشتر به نمایش گذاشته است و این امر خود راه را برای ارائه ی دین اسلام به عنوان تنها راه رسیدن به صلح و عدالت هموار می کند. دین اسلام از طرفی ادعای عالمگیر بودن دارد و از طرف دیگر در پاسخگویی به مسائل و مشکلات آدمیان در جنبه ها عملی و نظری قابلیت های فراوانی را دارا می باشد. در این شرایط بر علمای اسلام و مسلمین است که در شرایط فراهم شده ی کنونی با وجود تهدیداتی چون ایدئولوژی زدایی و طرح نظریه های رقیب دینی که ادیان را به اخلاق یا معنویت تحویل می برد، از فرضتهای