جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مباحث این رساله در چهار بخش ذیل تنظیم شده است: بخش اول شامل زندگانی امام سجاد بحثی پیرامون دعا و نظری اجمالی به صحیفه سجادیه و معرفی ادعیه آن است. بخش دوم شامل مباحث فقه و غناء در کلام امام معرفت حق و راههای خداشناسی است. بخش سوم هم شامل مباحث توحید و وحدت ذات حق مراتب توحید و بساطت ذات الهی و وحدت عددی است. بخش آخر هم شامل مباحث صفات الهی نفی صفات زائد عینیت ذات و صفات کمال است.

چکیده تصحیح آثار دانشمندان و متفکران قرون پیشین، از مهم ترین اقداماتی است که طی چند دهه ی گذشته بر آن اهتمام ویژه ای شده است؛ زیرا آثار خطی گنجینه ای پر بار از فرهنگ و تمدن هر ملتی هستند. رساله ی حاضر به تصحیح بخش های منطق(تقریر دوم) و الهیات کتاب «منتهی الأفکار فی إبانة الأسرار» اثیر الدین ابهری اختصاص دارد. ابهری از اندیشمندان برجسته ی قرن هفتم است که حدود سی رساله و کتاب در زمینه های منطق، فلسفه، ریاضیات و نجوم از او به یادگار مانده است. وی از جمله متفکران متعلق به مکتب مشاء و متأثر از آراء ابن سینا و فخر رازی است، اما تاثیر فخر به مراتب بیشتر از دیگران است. ابهری در دوره ی مغولان می زیست و تحت تاثیر حملات ویرانگر مغولان به سرزمین های موصل و روم جهت تعلیم و تعلّم رهسپار شد که ماحصل این امر تالیف چندین کتاب و پرورش شاگردان زیادی در زمینه های مختلف بود؛ با این حال از جزئیات زندگی وی اطلاعات دقیقی در دست نیست. «منتهی الأفکار فی ابانة الأسرار» مشتمل بر منطق، الهیات و طبیعیات است. بخش منطق این اثر، به دست خود ابهری تقریری دوباره یافته است و ما در تصحیح این رساله، تقریر دوم آن را مد نظر قرار دادیم. بررسی مقایسه ای و محتوایی اثر حاضر با دیگر آثار ابهری، و توجه به سبک خاص نویسندگی وی، صحت انتساب این رساله را به او تایید می کند. بخش الهیات از لحاظ محتوایی و گاه از لحاظ شکل و ساختار ظاهری با کتاب «کشف الحقایق»، و بخش منطق آن نیز بیشتر به کتاب های «دقائق الأفکار» و «عنوان الحق» شباهت دارد. در منطق وی طی پنج مقاله به مباحث متعددی اشاره دارد (عناوین مقالات پنج گانه از این قرار است: مفردات و ترکیب حدود؛ قضایا؛ احکام قضایا؛ قیاسات؛ مواد قیاس). رویکرد ابهری منطق نگاری دو بخشی است. توجه به تقسیم بندی چهارگانه ی قضیه ی حملیه و تحلیل خاص وی از قضایای متصله و منفصله و بحث موجهات از مهم ترین مباحث این بخش است. بخش الهیات نیز شامل شش مقصد است (عناوین مقاصد شش گانه بدین شرح است: امور عامه؛ جوهر و عرض؛ عاقل و معقول؛ واجب الوجود و صفات او؛ طریقه متکلمان در علوم الهی؛ احوال نفوس ناطقه). روش ابهری در طرح مسائل همانند روش سایر اندیشمندان قرن هفتم، به شیوه ی «قال... اقول»(قوله، قلنا) است. این روش در سایر آثار او مشهودتر است، ولی در این اثر (بویژه بخش منطق) سعی در بیانی منسجم از مسائل دارد. در تصحیح این رساله به علت تک نسخه ای بودن، سعی شده است از همه ی آثار وی استفاده شود، چرا که اندیشه های وی را باید در پرتو همه ی آثارش یافت. در بخش مقدمه با توجه به تاثیر پذیری ابهری از فخر رازی، به مقایسه ی برخی از آراء وی با فخر پرداختیم. توجه به آثار و اندیشه های ابهری می تواند در تبیین چگونگی انتقال دانش منطقی و فلسفی در طول تاریخ مؤثر باشد

فصل اول این رساله که با عنوان بررسی آراء متکلمین درباره توبه است مطالبی را درباره تعریف توبه پشیمانی بر قبیح به خاطر قبح آن و عزم به ترک قبیح به خاطر قبح آن آیا توبه از گناه واجب است؟ قبول توبه از جانب خداوند و اسقاط عقاب گناه اقسام توبه توبه اجمالی و تفصیلی تجدید توبه خداوند توّاب است در توبه کسی که به گناه باز می گردد، بیان می کند. فصل دوم به بررسی توبه در قرآن و حدیث می پردازد. فصل سوم مطالبی را در زمینه گناه کبیره و صغیره بیان می کند. فصل چهارم که با عنوان احباط و تکفیر از نظر معتزله است مباحثی را در زمینه های معانی احباط و تکفیر تقریر وبیان نظر معتزله در مورد احباط و تکفیر دلایل معتزله در قول «احباط و تکفیر» و نقد و بررسی این دلایل دلایل مخالفین قول به احباط ردّ قول موازنه احباط و تکفیر در آیات و نقد و بررسی احباط و تکفیر مورد نظر معتزله با عنایت به قول اتحاد «جزا و عمل» و «عامل و عمل» بیان می کند.

آسیب شناسی دینداری به معنای شناخت آفات و بیماریهایی که دین را تهدید می کند مطلوب این تحقیق است. همه کوشش فرزانگان دینی به انگیزه ارائه دین خالص است. دینی که از هرگونه عیب و نقصی پیراسته گشته و از هر آلایشی پالایش شده است. ودر این میان مهمترین خطری که خلوص دین را تهدید می کند و آن را از حقیقت خارج و از درون تهی می نماید خطر تحریف است البته تحریف دو گونه است : لفظی و معنوی. آنچه که این پایان نانمه در پی آن است شناسایی آفات و آسیبهایی است که از ناحیه تحریفات معنوی عارض دین گشته و مردم را صاحب دینی بیمار نموده است. از آنجا که سرچشمه تحریفات حوزه ها و منابع مختلفی دارد، این تحقیق تنها به آسیبهایی توجه دارد که از ناحیه متفکران در داخل حوزه تفکر اسلامی آن هم فقط متکلمین و تا حدودی فلاسفه مسلمان عارض اصول پنجگانه اعتقادی امامیه( توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد) شده است. دین ناب و خالص و قول حق در این پایان نامه معتقدات مشهور امامیه( شیعه اثنی عشریه) است که از زبان دانشمندان برجسته این فرقه ناجیه بیان شده است. این پایان نانمه متکفل اثبات حقانیت عقاید امامیه و توضیح ادله این فرقه دررد شبهات وارد بر عقایدش نیست و تنها به ذکر اعتقاد حق و کیفیت آسیب رسانی اعتقاد باطل به اصول پنج گانه بسنده کرده است و اگر جایی برای اثبات حقانیت معتقد امامیه و بطلان اعتقادات نادرست دلیل اقامه شده به علت گریز از شبه افکنی بوده است. روش بحث در این پایان نامه کلامی و عقلانی استدلالی است و ذکر موارد تاریخی و آیات و احادیث به منزله شاهد است. این پایان نامه از یک مقدمه و پنج فصل و نتیجه تشکیل شده و هریک از اصول اعتقادی امامیه یک فصل را به خود اختصاص داده است. این تحقیق نشان می دهد که توحید ذاتی و صفاتی و افعالی و عبادی چگونه دچار آفت شده است. و عدل الهی چگونه تحریف گردیده است و اصل ضرورت بعثت انباء و عصمت پیامبران به چه طریقی زیر سوال رفته و اعجاز و وحی گاهی چقدر دور از حقیقت تفسیر می گردد و چگونه امامت مورد انکار قرار گرفته و در مورد شخصیت امام آنقدر تفریط صورت گرفته که همردیف سایر رجال دینی و سیاسی قرار گرفته است و یابعضی در مورد شخصیت امام دچازر غلو شده اند. و برچه اساس است که برزخ و معاد جسمانی و روحانی مبهم می ماند و شفاعت شرک تحلیل می شو

نظام سیاسی در اسلام بر مبنای برهانهای عقلی وفلسفی استوار است بنابراین تبیین ابعاد فلسفی ولایت فقیه وجایگاه آن مستلزم بازخوانی تمامی نظریات سیاسی بخصوص نظریات سیاسی نزد فارابی، خواجه نصیر الدین طوسی، صدر المتالهین شیرازی وهمچنین علامه نائینی تا امام خمینی(ره) که نظریات همه آنها تشکیل دهنده هسته نظام سیاسی – اسلامی وولایت فقیه میباشد. فلسفه بهترین وشاید تنهاترین راه جهت ایجاد یک منظومه ای سیاسی محکم ومتداوم است. همچنین در بازخوانی متون دینی وفلسفی رابطه نزدیک ومحکم میان این دو عنصر دیده میشود واینکه دو تصویر دین وفلسفه برای یک حقیقت است که تجلی آن در یک منظومه سیاسی میباشد که پایه آن اسلام است که فارابی آن را مدینه فاضله، وامام خمینی (ره) آن را مدینه اسلامی نام گذاشتند. هرچند فارابی برای اثبات نظریه خود به فلسفه مراجعه نمود، امام خمینی (ره) نیز به متون دینی شامل آیه ، حدیث، وعقل در فهم آنها رجوع کرد وآنها را ابزار اصلی تفکر خود قرار داد که البته ، در اصول عقلی این منظومه های سیاسی مشترکات بسیاری داشتند. نظام سیاسی در اسلام ، یعنی ولایت فقیه زائیده ای انبیاء الهی است، از آن جهت که ولایت فقیه ادامه امامت ونبوت است، اما فهم واجرای آن بشری است ونتیجه ای نظریات فلاسفه ومتکلمین مسلمانان میباشد. همچنین تجربه نظام جمهوری اسلامی در عصر حاضر، تفکر سیاسی اسلامی به ویژه همخوانی میان نتاج دینی وانسانی وتبیین رابطه حکومت دینی ومردم را غنا بخشید

چکیده (فارسی): المنصص، شرحی است بر "ملخص فخر رازی" که در سه علم منطق، طبیعیات و الهیات به قلم نجم الدین کاتبی قزوینی به رشته تحریر درآمده است. نویسنده در بخش منطق ،ارجاعات بسیاری به علماء گذشته از جمله بوعلی سینا، ابهری و ... داشته است و همچنین کاتبی قزوینی در شرح ملخص در موارد بسیاری موضع انتقادی اتخاذ نموده و در مواردی نیز نوآوریهایی نسبت به علماء ماقبل خود داشته است. تصحیح این رساله بر اساس چهار نسخه (کتابخانة آستان قدس رضوی، کتابخانة مجلس شورای اسلامی، کتابخانة مدرسه عالی شهید مطهری و کتابخانه ملک) به روش توأم صورت گرفته که بر اساس آن نسخه ای اصل قرار گرفته و پس از مقایسة نسخ، اصح عبارات گزینش می شود. رسالة حاضر شامل بخش نخست منطق کتاب المنصص فی شرح الملخص است.

چکیده (فارسی): چیستی خیال خلاق، نزد فارابی، بر اساس سه وظیفه قوه متخیله، یعنی حفظ صور حسی، تجزیه و ترکیب آنها و محاکات محسوسات و معقولات توسط آنها، مفهوم سازی شده است. ابن سینا برای توجیه و تبیین چنین خیالی معطوف به عوامل درونی است. اما سهروردی، علاوه بر پذیرفتن تخیل وابسته به ذهن، خیال را به وسیله مرتبه ای از جهان هستی که آن را عالم مثالی می نامد تبیین می کند. فارابی، هم از منظر حکمت نظری و هم از منظر حکمت عملی، کارکردهای معرفتی و مدنی جانشین ناپذیری برای خیال خلاق قایل است و آن را تنها راه دست یابی جمهور به حقایق معقول و سعادت معقول می داند. از نگاه فارابی، ملاک نهایی نقد خیال خلاق، سعادت است و داوری که خیال را در ترازوی زیبا و زشت و خوب و بد می سنجد قوه ناطقه است. سهروردی، همچون ابن سینا، به این مسایل نپرداخته است. او متخیله را با روی آوردی عرفانی شیطانی بزرگ ارزیابی می کند.

این نوشتار، در مورد دعا و نقش حیاتی آن در زندگی انسان است با توجّه به مباحث فرعی ای که به دنبال خود مطرح خواهد ساخت. همچنین موضوعاتی مانند رابطه دعا و قضا و قدر و تغییر سرنوشت، کیفیت صحیح ارتباط با خدا، شرایط اجابت و عدم اجابت دعا، و بحث جبر و اختیار نیز مطرح شده است. روش محقّق به این ترتیب بوده که در هر سه فصل، ابتدا با توضیح معنای لغوی و سپس معنای اصطلاحی واژه مورد بحث، سخن را آغاز می کند و سپس با توجّه به آیات و روایات مستند، به توضیح و تبیین معنای صحیح کلامی و فلسفی مباحث این فصول پرداخته است. تکیه بیشتر او در هر سه فصل بر استفاده از نظریات متکلّمان و فلاسفه و علمای شیعه بوده، علاوه بر این که نظر علمای اهل سنّت و دیگر فرق اسلامی در کتب دیگر نیز بررسی شده است. این پایان نامه، سه فصل دارد. در فصل اوّل به تناسب موضوع، بحث قضا و قدر مطرح شده و در ضمن تعریف لغوی و اصطلاحی هر یک، نظر فلاسفه و متکلّمان را در مورد قضا و قدر، اقسام آن، و رابطه علم خداوند با این دو، و همچنین رابطه این دو با تغییرناپذیری در طبیعت، مطرح شده است. بحث دیگر این فصل، درباره جبر و اختیار و رابطه آن با بحث قضا و قدر است. عناوینی چون: نظریات جبریون، قانون علّیت و قضا و قدر، آزادی و اختیار انسان، تقدیر و اراده انسانی، در این قسمت به چشم می خورد. وی در قسمت دیگر این بخش، نظر مفوّضه را در باب تفویض و همچنین نظر شیعه را در قول به «امر بین الأمرین» مطرح کرده و با استناد به آیات و روایات معصومان علیهم السلام این فصل را پایان داده است. فصل دوم، درباره «بداء» است، در این فصل، ابتدا نظر شیعه در مورد بداء مطرح شده و پس از ذکر معنای بداء، تأثیر اعمال در تغییر سرنوشت، از منظر آیات و روایات بررسی شده است. سپس اختلاف نظر در باب معنای بداء، به عنوان نزاع لفظی توضیح داده شده و با در نظر گرفتن این که در تشریع و تکوین،امکان نسخ وجود دارد و هیچ منافاتی بین بداء و علم الهی نیست، شرحی درباره اجل و اقسام آن آمده و در پایان، نتایج نظری و علمی بحث بداء و اعتقاد به آن، مطرح شده است. فصل سوم، درباره دعاست. تبیین معنای واژه «دعا» و کاربرد آن و فواید دعا کردن و اجابت دعا و شرایط آن، از جمله مسائل مطرح شده در این فصل است. نگارنده، پس از بیان اشکالات مطرح شده توسّط معارضان و معاندان نسبت به اصل مسئله دعا، و ردّ هر کدام با ادلّه مربوط به آن، رابطه دعا با قضا و قدر را بررسی نموده و امکان تغییر قضا به وسیله دعا را با تمسّک به آیات و روایات بررسی نموده است. در پایان نیز دعا و تأثیر آن در قرآن مجید را مطرح کرده و توضیح داده است.