جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه به بررسی محکم و متشابه و آراءمختلف در این باره اختصاص دارد و دارای این مطالب است: مفهوم احکام و تشابه، واژه های آیه هفت سوره آل عمران، نظر علامه طباطبائی درباره این آیه، آراءمختلف در محکم و متشابه و نتیجه گیری از اقوال گذشته، فلسفه و حکمت متشابهات، نظریه ابن رشد وامام فخر رازی و علامه طباطبائی و آراء دیگر درحکمت متشابهات، مصادیق تشابه و عوامل تشابه درقرآن، تأویل و آراء مفسرین در این باره، راسخون درعلم، و روایات و احادیث در این باره.

اعتقادات پایه و اساس زندگی آدمی است و نقشی بس عظیم در سلوک و رفتار انسان دارد. قرآن کریم نیز بدین مهم پرداخته و مسائل متنوعی در این باره طرح کرده است . از جمله بحث های پر اهمیت در این زمینه، مسأله تقلید در اعتقادات است؛ آیا انسان با آن که از نیروی تفکر و تدبر و عقل برخوردار است می تواند مبنای اعتقادات خویش را با تقلید از دیگران هر چند با عظمت باشند پی ریزی یا آن که تقلید در مسائل اعتقادی مجاز نیست؟این پایان نامه مسأله تقلید در اعتقادات را از نگاه قرآن به بحث و بررسی نشسته است. در فصل نخست تقلید در اعتقادات از دیدگاه قرآن، عقل و روایات مورد بحث قرار گرفته و این نتیجه بدست آمده است که تقلید در عقاید مردود است؛ فصل دوم بررسی تقلید در ربوبیت تکوینی و تشریعی، تقلید در الوهیت وتقلید در عبادت است و نیز اثبات این نکته که عقاید مشرکان عهد رسالت در تمام مراتب چهارگانه رک به تقلید از مکاتب پیشین یا نیاکان بوده است؛ فصل سوم در بیان علل و انگیزه های تقلید غلط از نگاه قرآن می باشد و از عواملی همچون تعصب نابجا، ترس از دست دادن مقام و موقعیت و شخصیت گرایی به عنوان علل و انگیزه های تقلید از نگاه قرآن یاد شده است؛ و خاتمه بحث از فرجام ناخوشایند تقلید در عقاید و عواقب سوء آن را گوشزد شده است.

مؤلف در این اثر، طی هشت فصل به این موضوعات پرداخته است: مشخصات فردی و جایگاه اجتماعی پیامبر(ص) پیش از بعثت، ابعاد مادی و معنوی شخصیت پیامبر(ص)، ویژگیهای اخلاقی آن حضرت، نقش اجتماعی پیامبر(ص)، اهداف بعثت پیامبر، دشمنان آن حضرت و وظایف متقابل پیامبر و پیروان

تحلیلی درباره علل نزول ایات متشابه است. این تحلیل با این سؤال آغاز شده است: چرا خداوند آیات متشابه نازل کرده است؟ نویسنده در پاسخ ابتدا مفهوم محکم و متشابه را توضیح داده و آنگاه قلمروی محکم و متشابه در غیر حوزه قرآن، و انواع و تعداد متشابهات قرآن را بیان کرده است. نویسنده با پرسشی مبنی بر این که ایا متشابهات با اوصاف و اهداف قرآن قابل جمع هستند یا خیر؟‎12 نظریه را در این زمینه بررسی و علت نزول آیات متشابه را بازگو نموده است

این رساله به این موضوعات پرداخته است: اعتقاد به نجات بخش در بین ملل و نحل مختلف، انتظار ظهور، مهدی های دروغین، وقایع و حوادث قبل از ظهور، چگونگی ظهور امام، زمان و مکان ظهور، نظریه مختار و ...

هدف از این پژوهش، بررسی شبهات آلوسی بغدادی در زمینه آیات نازله در شان اهل بیت علیهم السلام است. پایان نامه حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای انجام یافته و مباحث آن درچهار بخش عمده تنظیم شده است. بخش اول با عنوان کلیات، مشتمل بر دو بحث است. معرفی آلوسی و تفسیر روح المعانی و بحثی درباره شان نزول. بخش دوم به امامت خاصه در قرآن از نظر آلوسی اختصاص دارد و طی آن سخنان آلوسی در تفسیر چهار آیه مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. آن آیات عبارتند از : آیه مباهله، آیه ولایت، آیه تطهیر و آیات مربوط به غدیر خم. بخش سوم به سخنان آلوسی در تفسیر آیاتی که حاکی از فضایل اهل بیت علیهم السلام می باشد اختصاص دارد. این بخش مشتمل بر دو فصل است. فصل اول ویژه آیاتی است که آلوسی در ذیل آنها به استدلال می پردازدو فصل دوم آیاتی را مد نظر قرار داده است که آلوسی بدون استدلال آنها را ردکرده است. بخش چهارم به اعترافات آلوسی به فضایل اهل بیت علیهم السلام اختصاص دارد و این اعترافات را طی دو فصل ( فضایل خاص و فضایل عام) نقل کرده است . نگارنده در خاتمه پایان نامهبا استناد به حدیث ثقلین، بر تلازم قرآن و عترت تاکید کرده است.

آنچه در این پایان نامه مورد بررسی قرار گرفته است، مسئله هدایت و ضلالت و زمینه هایی است که انسان به وسیله آنها به هدایت می رسد و یا به سقوط در می افتد. این موضوع با توجّه به آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام ، بررسی شده است. واژه «هدایت» در دو معنا به کار می رود: ارائه طریق یا راهنمایی و ایصال الی المطلوب یا رهبری. بر اساس استقرای آیات قرآن، حدود 43 آیه در زمینه متعلَّق هدایت وجود دارد که از میان آنها شانزده آیه متعلَّق هدایت را صراط مستقیم ذکر کرده است و صراط مستقیم، همان دین استواری است که مصداق اتم و اکمل آن، آیین ابراهیم علیه السلام است و به طور کلّی، حقیقت صراط مستقیم، چیزی جز اسلام ناب، یعنی تسلیم و فنا در پیشگاه احدیّت، عبد خدا بودن و انقطاع از ماسَوَی اللَّه نیست. پایان نامه از دو بخش عمده تشکیل شده که هر بخش، شامل چند فصل است. بخش اوّل در باب کلّیات بحث و شامل چند فصل است. فصل اوّل این بخش، به معنای هدایت و ضلالت در کتب لغت پرداخته و آیاتی از قرآن را در معنای لغوی هدایت آورده و طریقه استعمال هدایت در قرآن را بررسی کرده است. هجده وجه برای هدایت و هشت وجه برای ضلالت، بیان شده است. فصل دوم، مربوط به بحث از قلمرو و محدوده هدایت و ضلالت است. نویسنده در این فصل، از هدایت عامّه، مراحل مختلف قبل از هدایت، نیاز تمام موجودات به هدایت الهی و قلمرو ضلالت، بحث می کند. فصل سوم، درباره اقسام هدایت است. نویسنده، بنا به تقسیمی، هدایت را به دو قِسم تکوینی و تشریعی تقسیم نموده و هدایت تکوینی را نیز شامل سه قسم: هدایت طبیعی، هدایت غریزی و هدایت فطری دانسته است. سپس اقسام ضلالت را بررسی می کند. در تقسیم او گم راهان بر سه دسته اند: گم راهان از فطرت الهی، غوطه وران در ضلالت و گم راهی، و منحرفان از صراط مستقیم. منشأ این انحراف نیز یا انحراف اعتقادی است یا انحراف عملی. فصل چهارم، درباره مراتب هدایت و ضلالت است. نگارنده در این فصل از سلسله طولی هدایت، مراتب هدایت عامّه و خاصّه، مراتب هدایت خاصّه بحث شده و آمده که صراط مستقیم، والاترین مرتبه هدایت و مراتب ضلالت است. بخش دوم پایان نامه، بررسی عوامل هدایت و ضلالت است. این بخش، دارای پنج فصل است: فصل اوّل، درباره انتساب هدایت و ضلالت به خداوند است. به همین مناسبت، نگارنده در باب جبر و اختیار و آرای مختلف درباره این مقوله، سخن می گوید و جبری یا تفویضی بودنِ هدایت و ضلالت را بررسی می کند. فصل دوم، مربوط به بررسی زمینه های هدایت است. نگارنده این زمینه ها را به دو دسته تقسیم نموده است: اوّل، زمینه های عمومی کسب تقوا: تفکّر، عقل و علم ؛ و دوم، زمینه های کمال هدایت: عمل صالح، یاد خداوند، اخلاص و انابه. فصل سوم، به بررسی عوامل هدایت می پردازد. این عوامل عبارت اند از: انبیا، کتاب های آسمانی، ائمه علیهم السلام، علما و کعبه. فصل چهارم، زمینه های ضلالت را بررسی می کند که به گونه عام به دو دسته تقسیم شده اند: دین پرستی و ترک زمینه های هدایت. فصل پنجم، درباره عوامل اضلال است. این عوامل نیز عبارت اند از: شیطان، هوای نفس، بدعت ها، تقلید کورکورانه در تفکّر، عمل بر طبق ظن. نویسنده در خاتمه نیز خلاصه ای از مباحث پایان نامه را به دست داده است .

نشانه های عصر ظهور در متون اسلامی مسأله ظهور منجی در آخرالزمان، یکی از مسایل مشترک ادیان الهی و حتی ادیان غیرالهی و برخی مکاتب فلسفی است. ادیان آسمانی به یمن بهره مندی از منبع وحی اتصال به مبدأ هستی، از تحقق وعده الهی در واپسین فصل حیات بشر و پیدایش مدینه ای فاضله در فراخنای گیتی خبر داده اند.آنچه در این میان، دین اسلام را از سایر ادیان و مذاهب دیگر متمایز می کند، پیشگویی های دقیقی است که با ذکر مصادیق و جزئیات، درباره شخص منجی، نشانه های ظهور و شاخصه های حکومتی او بیان شده است. نگارنده در این پایان نامه، با تحقیق و تأمل در متون اسلامی، به منظورتبیین صنشانه های عضر ظهور، مسایل زیر را بررسی نموده است. الف - منظور از نشانه های ظهور چیست؟ توضیح: نشانه های ظهور به مجموعه حوادثی گفته می شود که بر اساس پیش بینی معصومین(ع) در عصر غیبت واقع شده و با ظهور حضرت مهدی (عج) رابطه کشفی داشته باشند.ب - فرق میان شرایط ظهور با علائم ظهور چیست؟ توضیح: رابطه ظهور با شرایط یک رابطه واقعی است در حالی که رابطه آن با علائم یک رابطه کشفی است. ج- نشانه های حتمی وغیرحتمی کدامند؟ توضیح: نشانه های حتمی، نشانه هایی هستند که تحقق آنها بدون هیچ گونه قیدو شرطی الزامی است؛ به گونه ای که ظهور حضرت حجت علیه السلام را نیز بدون تحقق آنها واقع نخواهد شد. در مقابل، نشانه های غیرحتمی به نشانه هایی گفته می شود که تحقق آنها مشروط به شروطی است که در صورت تحقق آن شروط، نشانه مشروط نیز محقق خواهد شد. در ادامه علائم پنج گانه و حتمی ظهور که عبارتند از: خروج سفیانی، قیام یمانی، ندای آسمانی، قتل نفس زکیه وخسف در بیداء، مورد برسی و تحلیل قرار گرفته است. و در پایان، به مسأله رجعت که درآخرالزمان واقع می شود نیز اشاره شده است. و در پایان، به مسأله رجعت که در آخرالزمان واقع می شود نیز اشاره شده است.

در این نوشتار، نگارنده در جستجوی مفهوم نزول قرآن و چگونگی آن، نخست مفهوم نزول وواژگان حاکی از معنای نزول را در لغت و قرآن بررسی نموده و در ادامه معنا و مفهوم نزول قرآن رااز دیدگاه برخی دانشمندان اسلامی مطرح و ارزیابی کرده است. و آنگاه دیدگاه های گوناگون را در چگونگی نزول قرآن، آغاز بعثت و نزول وحی، چگونگی تلقی وحی، وحیانی بودن الغاظ قرآن و مبادی نزول آن را مورد بررسی قرار داده؛ در ادامه به نقد و بررسی دیدگاه ها در معنای نزول قرآن در ماه رمضان و شب قدر، پرداخته است. در این بخش بیشتر تأکید نگارنده شفاف سازی ودسته بندی مفهوم نزول دفعی و تدریجی از دیدگاه دانشمندان شیعه و اهل سنت بوده و به خاطراهمیت و گستردگی موضوع، آن را در فصلی مستقل مورد ارزیابی قرار داده است، و در پایان با نقد وبررسی دیدگاه منکرین نزول دفعی، مبانی و مبادی برخی از آنان را مورد بررسی و ارزیابی قرارداده و به این نتیجه می رسد که قرآن کریم، در دو مرحله (دفعی و تدریجی) بر قلب شریف رسول خدا(ص) نازل گردیده است. لکن در مرحله اول به نظر می رسد، سوره حمد به صورت ویژه همراه با قرآن عظیم و لقد آتیناک سبعا من المثانی و القرآن الظیم حجر:‎۸۷ نازل گشته است. ومرحله دوم همزمان با آغاز بعثت در ‎۲۷رجب، به صورت تدریجی و در طول ‎۲۳ سال دوران رسالت نازل شد، در این مرحله گویا، گاهی نزول قرآن قطع می شد، اما فترت سه ساله وحی درآغاز بعثت و تطبیق آن بر دعوت سه ساله و پنهانی، با توجه به برخی چالش ها، مورد تأیید نگارنده قرار نگرفته است.