جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار در پاسخ به دو سؤال مطرح شده است که اولاً آیا از قرآن و سنّت می توان طرحی برای نظام اجتماعی سیاسی اسلام استنباط کرد یا نه؟ و ثانیاً در صورت اثبات، عنوان این نظام چیست و ماهیت و شکل آن کدام است؟ نگارنده در پایان نامه خود، به طور اجمال، از نظر آیات قرآن و احادیث، عنوان نظام اجتماعی را «امّت»، و عنوان نظام سیاسی را «امامت» قرار داده و بر این عقیده است که با توجّه به تعریف ویژه این دو نظام، هر دو توأم با هم و لازم و ملزوم هم اند. وی به عنوان توضیح در ادامه می نویسد: «به بیان دیگر، اگر پذیرفته شود که اسلام، دینی است اجتماعی، و دگرگونی جامعه و پدیدار شدن نظام اجتماعی جدید به جای نظام قبیله ای و قومی توسط پیامبر اکرم انجام گرفته، پس باید پذیرای این مطلب شد که این نظام اجتماعی، توأم با یک نظام سیاسی مناسب است، به نحوی که تفکیک بین این دو، منجر به فساد و اضمحلال امّت می گردد». این جستار، از یک مقدّمه و چهار فصل تشکیل یافته است. فصل اوّل، سه گفتار دارد: در گفتار اوّل، منشأ اجتماع بیان شده، که در این زمینه از جمع نظریات اندیشمندان اجتماعی استفاده شده است. در گفتار دوم، معنای جامعه و تعاریف جامعه از نظر فلاسفه اجتماعی بیان شده و پس از نتیجه گیری از آنها، نظرگاه قرآنی در این زمینه را بیان نموده است. در گفتار سوم، بحث از نظام اجتماعی است و این که مقصود از نظام اجتماعی در لغت و اصطلاح چیست؟ و مراد از نظام اجتماعی قرآن چیست؟ آیا این دو جدای از هم اند یا نه؟ فصل دوم نیز از چهارگفتار تشکیل شده است. در گفتار اوّل، نظام اجتماعی در قرآن که با عنوان «امّت» بیان شده، توضیح داده شده، و سپس، مفاهیم اجتماعی که به دو دسته خُرد و کلان در قرآن آورده شده، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، در ادامه نیز به توضیح واژه «امّت» در لغت و اصطلاح پرداخته شده و موارد استعمال آن شرح شده است. گفتار دوم، در باب تعریف امّت در بیان صاحب نظران است. در گفتار سوم، پیشینه و تحوّل در مفهوم امّت مشخّص شده است و در گفتار چهارم نیز عناصر تشکیل دهنده امّت - که در چهار عنصر خلاصه می شود - بیان شده است. فصل سوم، این فصل با عنوان «بافت امّت» در هفت گفتار منظّم شده، که گفتار اوّل، یک مقدّمه و پیش گفتار توضیحی در مورد این مقوله دارد. در گفتار دوم این فصل، منظور از بافت در این موضوع توضیح داده شده و در گفتار سوم، بیان شده که قرآن، این بافت را تحت عنوان «ولاء» نسبت به امّت و جامعه، ایدئال خود ذکر کرده است. گفتار چهارم به بحث ولاء و ولایت اختصاص یافته و اهمّیت ولایت در جامعه اسلامی توضیح داده شده است. در گفتار پنجم، ولاء و ولایت از نظر کتب لغت، بررسی و تجزیه و تحلیل شده، و در گفتار ششم، همین واژه در فرهنگ قرآن، بررسی شده است و در ادامه، مراد از ولاء و ولایت در قرآن، آشکار شده و ولاء منفی و مثبت از هم جدا دانسته شده است. نگارنده، در فصل چهارم با عنوان «امّت و نظام امامت» از یک مقدّمه و چهار گفتار تشکیل شده است مقدّمه این فصل به توضیح امامت نظام سیاسی امّت پرداخته و ضمن آن، نظریه نظام سیاسی امامت را از دیدگاه امام خمینی قدس سره شرح داده و طرح نظام سیاسی و بافت امّت را نیز عنوان نموده است. وی در گفتار اوّل، به اثبات هم ریشه و هم معنا بودن امّت و امامت پرداخته و در گفتار دوم، معنای امام و امامت در فرهنگ دینی را توضیح داده و در پایان نیز کلامی را از فارابی نقل نموده است. گفتار سوم، طرح پرسش و پاسخی در باب اصل امامت و نیاز به امام در جامعه است که با استنباط از آیات و روایات، نتیجه کلّی بحث، به دست آمده است. گفتار چهارم، درباره امامت عامّه است که این گفتار نیز با پرسش و پاسخی در توضیح این مطلب آغاز شده و با کلامی از امام خمینی(ره) و مرحوم نایینی در باب حکومت اسلامی پایان یافته است.

این تحقیق موضوع امت و امامت را در قرآن و حدیث طی چهار فصل بررسی کرده است: فصل اول، کلیات: منشأ اجتماع، جامعه چیست؟ نظام اجتماعی؛ فصل دوم، نظام اجتماعی اسلام: عنوان نظام اجتماعی در قرآن (امت)، تعریف امت در بیان صاحب نظران، پیشینه و تحول مفهوم امت، عناصر تشکیل دهنده امت؛ فصل سوم، بافت امت: منظور از بافت، بافت امت بافت ولاء است، ولاء و ولایت، معنای ولاء و ولایت در لغت، معنای ولاء و ولایت در فرهنگ قرآن، انسان مؤمن به عنوان عضو امت در شبکه ولاء؛ فصل چهارم، امت و نظام امامت: امت و امامت هم ریشه و هم معنایند، معنی امام و امامت در فرهنگ دینی، امامت عامه.

این پایان نامه در بیان نقش فرشتگان در نظام هستی و اوصاف و اصناف فرشتگان است. سر فصل های مهم آن عبارت اند از: آفرینش فرشتگان با سابقه اعتقاد به وجود فرشتگان الهی، اصناف مختلف فرشتگان، صفات و افعال فرشتگان، نقش ملائکه در قبض روح انسان ها و در عوالم پس از مرگ.

. پرسش های اصلی این پژوهش عبارتند از : ‎1-آیا اساسا بررسی رجالی احادیث غیرفقهی، لازم است؟ ‎2-به طورکلی حدود تاثیرگذاری دانش رجال در برداشت ها و موضع گیری های علوم قرآنی چقدر است؟ ‎3-در یک ارزیابی فراگیر، کدام بخش از علوم قرآنی، انس و پیوند بیشتری با دانش رجال دارد و کدام بخش از آن پیوند چندانی یا هیچگونه ارتباطی با این دانش ندارد؟ .

قرائت قرآن سابقه ای هم زمان با نزول اولین آیات این کتاب الهی دارد و در دست یازیدن به نص واقعی قرآن، نقشی مهم ایفا می کند. این موضوع کهن در بررسی قرائت های قرآن و منشأ پیدایش آن ها در این پایان نامه به بحث گذاشته شده و در پنج فصل، جایگاه قرائت در علوم قرآنی و معنای لغوی و اصطلاحی آن و نیز واژه های مشابه، فضیلت قرائت قرآن از نگاه آیات و روایات، پیشینه و تاریخ پیدایش علم قرائت و تطوّر آن در دوران های پیشین، طبقات قاریان و زندگی آنان ذکر شده و در پایان، عوامل پیدایش قرائت های گوناگون نظیر عوامل طبیعی، دینی و انسانی بیان گردیده است.

قرآن کریم کتاب جاویدان حضرت محمد(ص) است که از جهات مختلفی معجزه است و یکی از آنها اعجاز علمی قرآن است. مفسران و صاحب نظران در مورد اعجاز علمی قرآن بیش از 300 آیه را شاهد گرفته اند و با انطباق قرآن با علوم تجربی کوشش کرده اند، اعجاز این کتاب مقدس را اثبات کنند. در این نوشتار این موارد نقد و بررسی شده و اشکالات علمی و تفسیری آنها بیان شده است و در نهایت 6 مورد به عنوان اعجاز علمی قرآن پذیرفته شده است که عبارتند از: حرکت خورشید، نیروی جاذبه، لقاح ابرها، زوجیت، ترتیب مراحل خلقت، ممنوعیت شرابخواری. مطالب عمده ای که در این رساله آمده است، عبارت است از: بخش اول، کلیات: تاریخچه، معیارهای انطباق قرآن با علوم تجربی، اعجاز قرآن; بخش دوم، قرآن و علوم کیهان شناسی: آغاز و پایان و گسترش جهان، نیروی جاذبه، حرکت خورشید و زمین; بخش سوم، قرآن و علوم زیست شناسی: پیدایش حیات، لقاح، زوجیت; بخش چهارم، قرآن و علوم پزشکی: بهداشت، درمان بیماری ها، اسرار خلقت; بخش پنجم، اعجاز عددی قرآن.

نقد و بررسی روش ها و گرایش های تفسیری قرآن کریم می باشد. نویسنده در ضمن سه فصل به تاریخچه روش ها و گرایش های تفسیری از زمان نزول وحی و توسّط پیامبر(ص) و سپس صحابه و تابعین اشاره می نماید. وی اقتضائات قرآن و اختلافات مسلمانان در مکاتب کلامی، مذاهب فقهی و دیدگاه های ادبی و بلاغی و... را بی تأثیر در این روش ها و گرایش ها نمی داند. وی به روش های تفسیری از جمله تفسیر قرآن به قرآن، روایی، عقلی، علمی، اشاری و تفسیر به رأی اشاره می نماید و ضمن بیان تاریخچه و دیدگاه های موافقان و مخالفان و ارایه نمونه هایی از هر یک به جمع بندی اقوال و نتیجه گیری از آن ها می پردازد. نویسنده در فصل پایانی به گرایش های تفسیری از جمله گرایش فقهی، کلامی، فلسفی، اجتماعی، ادبی و بیانی اشاره می کند و نتیجه می گیرد که هرگونه افراط و تفریط و یکجانبه گرایی در فهم این کتاب آسمانی غلط است، و بهترین روش در تفسیر قرآن، جامع ترین روش و استفاده از گرایش های مختلف می باشد.

قرنها است که بسیاری از شرق شناسان و اسلام شناسان غیر مسلمان اعم از غربیان و غیرغربیان به پژوهش پیرامون قرآن پرداخته و راجع به مصدر قرآن، تاریخ جمع و تدوین آیات، ادبیات و ساختار آن و معارف و محتوای قرآن کریم نظریات گوناگونی ابراز کرده و هزاران کتاب و مقاله منتشر کرده اند. آنان گاه به تجلیل از قرآن و تبیین زیبائیها و معارف و تعالیم و الای آن پرداخته و گاه به دلیل عدم دسترسی مستقیم به منابع اسلامی دچار برداشتهای ناصحیح شده اند، چنانکه احیانا برخی از آنان به تحریف و اتهامات دروغین و تهاجم غیر منطقی دست یازیده اند. حجم انبوه این آثار قرآن پژوهی قرآن شناسان غربی در سطح جهان و تأثیرگذاری منفی آن بر اذهان تشنه جامعه بشری و اسلامی نقدی علمی را می طلبد تا سره را از ناسره تفکیک کرده و پاسخی منطقی را به اشکالات مستشرقان ارائه کند. رساله حاضر گامی در این راستا است تا سهمی در تبدیل فضای تاریک اتهامات به فضای روشن واقع نگری جامعه بشری به این کتاب آسمانی دومین دین بزرگ جهان داشته باشد.

این رساله با موضوع «نقد شبهات پیرامون عصمت انبیا(علیه السلام) در قرآن» در چهار فصل تنظیم شده است: در فصل اول به ضرورت و تاریخچه بحث، کلید واژه ها و پرسش اصلی تحقیق پرداخته شده است. فصل دوم در مورد نقد شبهات پیرامون عصمت پیغمبر| است. فصل سوم به آیات پیامبران اولوالعزم غیر از پیغمبر اکرم| اختصاص دارد. فصل چهارم در مورد پیامبران غیر اولوالعزم است.

این رساله که به زبان عربی نوشته شده، در نقد بخشی از کتابی به نام« اصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریة» تألیف دکتر ناصر علی قفاری یکی دانشمندان وهابی مذهب است و شامل پنج فصل با این عنوان هاست: ادله امامی مذهبان بر مصونیت قرآن از تحریف؛ روایات تحریف در ترازوی نقد؛ احادیث تحریف در کتب اهل سنت؛ نگاهی به پاسخ های اهل سنت به اشکالات این روایات؛ نظری گذرا به پاسخ های امامی مذهبان به روایت اهل سنت.