جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهشی تاریخی در زمینه نقش قرآن در سیره‌نویسی مورخان در صدر اسلام و سده‌های نخستین تاریخ اسلام است. در این اثر با مراجعه به منابع کهن و جدید سیره‌نویسی، روند مراجعه به قرآن کریم به عنوان یک منبع مهم تاریخی در مطالعات مربوط به سیره نبوی، مورد بررسی و پی‌گیری تاریخی قرار گرفته سیر تطور آن و افزایش و گسترش مراجعه به قرآن توسط سیره‌نویسان مسلمان از لحاظ کمیت و کیفیت ترسیم شده است. نویسنده ضمن ارایه پیشینه‌ای تاریخی از سیره‌نویسی، به انواع و آسیب‌های پیش روی آن اشاره نموده و خدمات متقابل قرآن و تاریخ را در این زمینه بررسی نموده است. وی معتقد است فهم تاریخ و زوایای مختلف آن به فهم قرآن کمک شایانی نموده و از آن طرف نیز فهم دقیق قرآن مستلزم فهم درستی از وقایع تاریخ صدر اسلام داشته و بسیاری از ابهامات و تناقضات ظاهری قرآن را برطرف می‌نماید. آنگاه وی به سیر تاریخی استناد سیره‌نویسان به قرآن برای تدوین سیره نبوی و شیوه‌ها و اهداف استناد آنان به قرآن اشاره نموده و از لحاظ قرآنی به نقد و بررسی برخی از گزارشات تاریخی آنان پرداخته است.

سیر و سلوک، واژه‌ای مقدس و نورانی است که در هر عصر و زمانی، طالبان معرفت و تشنگان معنویت که محبت خداوند را در دل خود و عشق او را در سر می‌پرورانده‌اند، به سوی خود جذب کرده است، تعداد منازل سیر و سلوک در دیدگاه اهل عرفان مختلف است؛ برخی برای سلوک الی‌الله، 1، 2، 7، 31، 70، 100 و حتی 1000 منزل را ذکر کرده‌اند. در دیدگاه سلوکی آیت‌الله مظاهری که دارای سه سیر کلی و برگرفته از کتب عرفانی امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی است، سیر و سلوک با پای‌بندی بر قواعد شریعت مقدس و تقید به رعایت تکالیف شرعی آغاز می‌شود و با همین تقید ادامه می‌یابد و سالک در هیچ مرتبه‌ای، از التزام به احکام شرعی بی‌نیاز نمی‌شود. کتاب حاضر ـ که در واقع درآمدی بر منازل هفت‌گانة سیر و سلوک است و مباحث آن به لزوم بهره‌گیری از نور قرآن و عترت در جهت پیشبرد اهداف عالی سیر و سلوک اختصاص دارد ـ حاصل جلسات دروس اخلاقی آیت‌الله مظاهری در مسجد حکیم اصفهان است. این مباحث از یک بعد تفسیر اخلاقی ـ عرفانی آیات اولیة سورة مزمل و حاوی دستورالعمل سازنده‌ای (نماز شب، اراده، دعا، توکل و...) است که خداوند پس از بعثت پیامبر اکرم (ص) نازل فرموده و مسیر حرکت پرفراز و نشیب رسالت آن حضرت را مشخص و هموار ساخت. آیت‌الله مظاهری، با عنایت به تاثیرات عمیق و کاربرد ویژه‌ای که دستورالعمل مزبور در آغاز و در پیشبرد سیر و سلوک دارد، تفسیر این آیات و تبیین اخلاقی آن را به عنوان مقدمه و درآمدی برای سیر و سلوک برگزیده است.

در این اثر به اثبات این موضوع پرداخته شده است که انسان‌ها پس از مرگ در عالم برزخ و قیامت حالت سکون و ایستایی ندارند بلکه در ادامه عالم دنیا به سیر تکاملی خویش ادامه می‌دهند تا به لقای الهی برسند و در دارالقرار سکونت پیدا کنند. در همین راستا نگارنده ابتدا به بیان مفهوم حرکت و کمال در عالم برزخ پرداخته و شواهدی از سیر تکاملی انسان در این عالم از زبان قرآن، روایات و دیدگاه‌های عارفان شیعه و فلاسفه ارایه نموده است. وی هچنین از منظری تجربی نیز به بیان شواهدی از کمال انسان و حرکت کمالی او در عالم برزخ ذکر نموده و کیفیت عبادت و تسبیح در عالم برزخ و قیامت را بیان کرده است. در این زمینه وی به بیان برخی از داستان‌های آموزنده پرداخته و تحلیلی از رجعت و فلسفه آن در قرآن و روایات ارایه کرده و رابطه رجعت با سیر تکاملی انسان را بررسی نموده است.

کتاب حاضر، مشتمل است بر مطالبی در باب مرگ و عالم برزخ که با استناد به آیات و احادیث بیان گردیده و از زمان شروع انتقال از عالم دنیا یعنی "حالت احتضار" تا "روز قیامت" را دربرمی‌گیرد. پاره‌ای از عناوین کتاب بدین‌قرار است: ملک الموت و یاران او، احوال میت در قبر و بازگشت روح به بدن، جایگاه ارواح در عالم برزخ، و زنده شدن اموات در دنیا در زمان رجعت.