جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در طول تاریخ همه مکتب ها و همه افرادی که قصد رسانیدن پیام خود به دیگران را داشته اند از روش ها و ابزارهای مختلفی استفاده کرده اند. هر مکتب و مذهبی برای بقا و دوام خود، حفظ پیروان و جذب دیگران، نیاز مبرم به شناساندن اصول، مبانی و آموزه های خود دارد و بدون عنصر تبلیغ و بیان، نمی تواند از آنها پاسداری کرده و حراست نماید و با تبیین و تبلیغِ جهان بینی و ایدئولوژی هر دین و مذهبی، می توان از مشتبه شدن حق و باطل و ارزشها و ضد ارزشها با یکدیگر در عرصه های مختلف جلوگیری کرده و زمینه را برای گسترش آموزه های آن دین فراهم کرد.از آنجا که رسالت اسلام به عنوان آخرین و کامل ترین دین الهی، دارای یک رسالت جاودانی و جهانی است ، دعوت و آشنا نمودن مردم با احکام و معارف الهى و بشارت و انذار مردم بسیار با اهمیت است؛ چرا که اسلام دین هدایت است و هدایت را بسیار با ارزش شمرده است و تا زمانی که مردم با اهداف و معارف و آموزه های اسلام آشنا نباشند هدایت آنان امکان پذیر نیست.این تحقیق به دنبال بررسی و تحلیل روش های دعوت و هدایت مطروحه در قرآن و حدیث است؛ لذا در فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته است و در فصل های دوم و سوم، روش های متنوع دعوت و هدایت را از منظر قرآن و روایات پیامبر(ص) و اهل بیت (ع) را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. برای این منظور، از روش های توصیفی و تحلیل محتوا استفاده شده است. برخی از یافته های تحقیق بدین گونه است که روش های دعوت در قرآن و حدیث عبارتند از:ارسال رسل و نبوت انبیاء، شیوه های فرهنگی، تبلیغ عملی، خطابه، موعظه و... روش های هدایت در قرآن و حدیث نیز عبارتند از: نزول کتب آسمانی، آموزش تعالیم دینی، آگاهی افزایی، خطابه، موعظه و...

چکیده ندارد.

ارتباطات میان فردی، از جمله گسترده‌ترین و اجتناب ناپذیرترین ارتباطات انسانی است و در این بین، آنچه از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار بوده و مورد تحقیق قرار گرفته است؛ عناصر پایداری ارتباطات میان فردی است که با توجه به آموزه‌های اصیل اسلامی، در قرآن و روایات بررسی شده است. روش تحقیق ما در این نوشتار، توصیفی تحلیلی بوده و از بین حجم گسترده روایات معصومین : پیرامون نحوه ارتباطات انسانی، عناصر پایداری ارتباط تحت مبنا و اصول پایداری ارتباط، بیان شده است. مبانی ارتباطی مانند فرآگرد بودن ارتباط، عملکردی بودن، نظام وارگی و هدفمندی و... و مبانی انسان‌شناسی مانند دلبستگی انسان، وابستگی ذاتی انسان، کرامت انسانی، ظرفیت‌های انسانی و ... از جمله مبانی پایداری ارتباط میان فردی در این تحقیق بیان شده است.بر اساس مبانی ذکرشده، اصول پایداری ارتباط بیان شد و تحت این اصول، عناصر پایداری ارتباط مانند گزینش دوست، آزمایش دوست، ادای حقوق متقابل، اهل حلم و صبر، کنترل کلام، رعایت انصاف، سودمند و مفید بودن، حفظ و رعایت حریم، محبت قلبی، اعلام محبت، درک محبت، اهل احسان بودن، حسن خلق، گذشت از لغزش‌ها، پوشاندن عیب، عذرتراشی و پذیرفتن عذر، حسن ظن، از دل آیات و روایات، استخراج شده است. این مبانی، اصول و عناصر پایداری، همه نتیجه نوع دیدگاه اصیل انسان الهی به جهان و انسان بوده و با دیدگاه انسان مادی، به جهت تفاوت در نگرش ها، متفاوت بوده است. تفاوت در جهان بینی انسان الهی و مادی؛ تفاوت در هدف، انگیزه، نیت و نوعو محور ارتباطات انسانی را به دنبال دارد و پایداری یا ناپایداری ارتباط میان فردی را موجب می‌شود.

قرآن گرایی جریان فکری نوظهوری است،که از میان اهل سنّت برخاست.و می‌توان ریشه‌های آن را در قرون اولیه و میانی بازکاوی نمود.که متأثر از دیدگاه‌های درون دینی و برون دینی،با قرآن بسندگی و انکار نقش سنّت در شناخت دین،رو به گسترش نهاده است.از آنجا که مبانی این جریان مانند جامعیت تفصیلی حقایق قرآن،نفی وجود ابهام در احکام و آموزه‌های دینی در سایۀ امکان و جواز تدبر و تعقل در قرآن و انکار نقش سنّت در دین به دلایلی مانند وحیانی نبودن،شرک آمیز بودن، ظنّی بودن،مخدوش بودن،تاریخی و زمان‌مند بودن،تفرقه انگیز بودن و قابل احراز نبودن نسبت سنّت به پیامبر(ص)،می‌تواند به گسترش نگاه منفی به سنّت،رأی گروی و تأویل‌گروی در برداشت از مفاهیم و مدالیل آیات قرآن منجر گردد،در نوشتار حاضر تلاش شده تا با روش کتابخانه‌ای و رویکردی توصیفی-تحلیلی،نخست به بستر‌های پیدایش این اندیشه،فرقه-ها،مهمترین شخصیت‌ها و اصول تفسیریش و سپس شبهات وارده این جریان به سنت و نقدشان با تأکید بر منابع اهل سنّت و دیدگاه آنها از احکام نماز،روزه و زکات و نقدشان و همچنین آسیب‌های مبنایی و روشی قرآنیّون در فهم و برداشت آیات قرآن پرداخته شود. و در پایان نتیجه می‌گیرد که قرآن گرایان با انکار حجیّت،احراز و اثبات سنّت محمدی(ص)باب رأی گروی و عقل گروی افراطی را به روی خود گشوده و با نادیده انگاری نقش سنّت و عقل برهانی دست به برداشت‌های ذوقی از آیات قرآن کریم زده و در بسیاری موارد از ظواهر معتبر قرآنی دست کشیده و به تأویل جهت‌دار و توجیه رأی مدارانه و غیر متکی به عقل برهانی روی آورده‌اند.و علی‌رغم آنکه عنوان«اهل قرآن»را بر خود گذاشته‌اند،اما تفکر و عمل آنان بر خلاف نص و مضامین قرآن می‌باشد.

بی شک اکثر خاورشناسانی که درمورد مصادر قرآن پژوهش هایی را انجام داده اند، قرآن کریم را کتابی بشری و پیامبر(ص) را مُلهم از آیین های دیگر دانسته اند. یکی از آنان، ویلیام سِنت کلر تسدال زبان شناس و مورخ انگلیسی است که مدتی را در جلفای اصفهان، به عنوان دبیر جمعیت مسیونری و مبلّغ مذهبیِ کلیسای انگلستان گذرانده است. وی با تسلطی که بر زبان عربی داشته، زمان زیادی را به تحقیق درمورد منابع اسلام و قرآن صرف کرده و در سال 1900 میلادی کتابی را تحت عنوان منابع اسلام در شش فصل به رشتۀ تحریر درآورده است. این کتاب که به نوعی خلاصۀ اثر دیگر وی یعنی منابع اصلی قرآن است، یکی از مفصل ترین و جنجالی ترین آثاری است که به صورت گسترده به بحث درمورد منابع قرآن پرداخته و برای آن مصادر متعددی را برشمرده است. پژوهش پیش رو که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی همراه با گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات سامان یافته در پی آن است تا با دقت در آثار ویلیام تسدال، به نقد و بررسی نظرات وی درمورد مصادر قرآن بپردازد. نگارنده در این رساله، در هر فصل به ترتیب به ارزیابیِ دقیق شبهات تسدال درمورد «نظریۀ اقتباس قرآن از: آداب و رسوم عرب جاهلی، آداب مذهبی صابیین، آموزه های دین یهود، منابع فِرَق بدعت گذار مسیحی و آموزه های آیین زرتشتی» پرداخته است. بررسی ها نشان می دهد: که نویسندۀ کتاب منابع اسلام، علاوه بر رویکرد علمی، مانند دیگر مبشران مسیحی، انگیزۀ تبشیری و مذهبی نیز داشته و در نوشته هایش سعی بسیاری نموده تا غیر وحیانی بودن آیات قرآن کریم را اثبات کند. دیدگاه های او درمورد اقتباس قرآن از متون دینیِ ادیان دیگر نیز نظرات جدیدی نبوده تا بتوان آن را از نوآوری های او دانست؛ زیرا وی صرفاً به تکرار مطالبی که خاورشناسانی مانند آبراهام گایگر بدان باور داشته اند، پرداخته و با تکیه بر پیش فرض های مشخص، آراء خود را بیان کرده است. همچنین نظریۀ تأثیرپذیری پیامبر(ص) از آموزگاران یهودی، مسیحی و ایرانی که در تمامی فصول کتاب منابع اسلام، ترجیع بند اصلی گفتار تسدال بوده، احتمال نسنجیده و شاذی است که از عدم تسلط کافی او بر متون روایی و تاریخی مسلمانان، حکایت دارد. از سویی دیگر، منابعی را که وی در فصول مختلف کتاب ادعا می کند اساس آیات قرآن قرار گرفته، گاه در زمان پیامبر(ص) مطرح نبوده و یا تقدم تاریخی آن ها نسبت به زمان ظهور اسلام در هاله ای از ابهام است. در این میان، عدم آگاهی تسدال از تاریخ اسلام و مکی و مدنی بودن سُوَر قرآن کریم نیز نظرات وی را با آسیب هایی جدی مواجه ساخته است.

معناشناسی بخشی از دانش زبان شناسی یا شاخه‌ای مستقل از آن است که از رهگذر آن می‌توان به تحلیل معنای واژه‌ها و جمله‌های یک متن پرداخت و جایگاه دقیق کلمه‌ها و ترکیب‌های آن را با توجه به نظام معنایی که در آن قرار دارد، به دست آورد. این نوشتار به معناشناسی واژه توبه در قرآن کریم می‌پردازد.توبه در لغت به معنای بازگشتن است و از جمله الفاظ مشترک بین انسان و خداوند است.آن هنگام که در قرآن برای انسان بکار می رود به معنای بازگشتن به سوی خدا از گناه و معصیت و وقتی برای خداوند بکار می رود، به معنای بازگشتن به سوی عبد از روی رحمت و بخشایش است، جهت اعطای توفیق توبه یا پذیرش توبه عبد می باشد.گاه در قرآن کلماتی بکار می رود که در ظاهر، اتحاد معنایی با توبه دارند و می تواند به عنوان جانشین توبه مطرح گردند، مانند استغفار، انابه و ندامت. اما با توجه به معنای لغوی و اصطلاحی آنان می توان متوجه افتراق و تعدد معنایی آنها گردید.برخی از واژگان با واژه توبه بر محور جانشینی پیوندی ندارند، اما کاربردشان همواره با توبه بوده است و علاوه بر هم نشینی در ساختار وحیانی آیات، از باهم آیی و هم نشینی با آن بهره مند هستند. برخی از این واژگان به لحاظ مفهومی، نقش مقدمی برای توبه دارند و در تحقق هدف آن کارسازند برخی نیز با هم نشینی با واژه توبه به توصیف آن می پردازند و در شناخت ماهیت توبه یا ویژگی های آن نقش اساسی ایفا می کنند و هر یک بُعدی از ابعاد توبه را روشن می کنند. کلماتی چون ذنب، عفو، عقوبت.این نوشتار به توضیحی تفصیلی پیرامون معناشناسی توبه با کمک نظریه لغویان و مفسران و محققین این فن می پردازد.

پایان نامه حاضر ، بررسی آیات متحد الموضوع یهود در فرآیند بیست و سه ساله ی وحی را بر عهده گرفته است که این بررسی می تواند چگونگی فرآیند موضع گیری یهود در قبال اسلام و در مقابل، عکس العمل ها و باز خورد رفتار آنان از سوی پیامبر(ص) و مسلمانان،به ارشاد مستقیم وحی را مشخص سازد و بدین ترتیب، روش مواجهه با این فرقه، بر اساس روش وحیانی و قرآنی پیامبر(ص)، به شکلی علمی ، عملی و کاملا نتیجه بخش ارائه گردد و به بیانی دیگر، دستاورد های تربیتی و سیاسی ارزشمندی را به همراه داشته باشد.

مفسران نزولی تفاسیرشان را با الهام از مصحف امام علی و تکیه بر سیاق و نظم آیات و توّجه به مقتضیّات زمان نزول، از منظری تاریخی و بر اساس ترتیب نزول نگاشته اند. آنها بهترین روش تفسیری را روشی می دانند که در بستر عصر نزول قرآن و بر اساس ترتیب نزول آن باشد وبر این باورند که این سبک از تفسیر نقش بی بدیلی در کشف نکات روانی، تربیتی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی آیات قرآن دارد. این مفسّران معتقدند که بدون اتّخاذ این روش، فهم درست مفاهیم قرانی و دستیابی به اصول تربیتی و هدایتی قرآن، امکان پذیر نیست و یا دست کم بسیار دشوار است. تحلیل و بررسی مبانی و روش و دستاوردهای تفسیری این سه مفسّر از مهم ترین اهداف این رساله است. این نوشتار از نوع پژوهش های بنیادی است و نگارنده به روش تحلیل محتوا و توصیف و تحلیل منابع کتابخانه ای، به بررسی فرضیات خود پرداخته است. مهم ترین مبانی تفسیری این مفسران را می توان تحت عناوین: اعتقاد به خاستگاه وحیانی قران، عدم تحریف قرآن، تکیه ویژه بر قرآن، اعتقاد به نزول تدریجی، توقیفى بودن ترتیب نزول سور، توّجه به هدفمندی سوره های قرآن کریم، امکان ورود آیه های لاحق در سوره های سابق، توّجه ویژه به تناسب آیات و سوره ها، قرآن، نمایانگر زنجیره ای تام از سیره نبوی، ورود حداقلی به بحث های کلامی، اعتقاد به رسالت تربیتی و تحوّل آفرینی قرآن و اهتمام ویژه در تاریخ گذاری قران، بیان و تحلیل کرد. منظور از روش این سه مفسر در تفسیر قران، چگونگی بهره مندی آنها از منابع تفسیری است؛ مهم ترین منابع تفسیری آنها عبارت از قرآن، روایات، عقل و اجتهاد است. لذا روش عمده در این تفاسیر جمع بین عقل و نقل است. بعد از نقد وبررسی مبانی و روش تفسیری این سه مفسر مشخص شد به خاطر وجود داشتن مشکلات و تناقضهای زیاد در این تفاسیر و با توجه به عدم امکان تبیین دقیق ترتیب نزول آیات و حتی سوره ها وعدم تاکید پیشوایان دین به تحقق این نوع تفسیر و برتری آن، ابتناء بر مقدّمات ظنّی، نادیده گرفتن حکمتهای چینش توقیفی سور و...؛ روش تفسیر تنزیلی این سه تفسیر به عنوان نوآوری و ابتکار در تفسیر پذیرفته شده است، ولی برتری آنها بر تفسیر مصحفی قابل اثبات نیست و دستاورد قابل توجهی مزید بر تفاسیر مصحفی ندارند و می توان گفت مهمترین فایده ای که تفسیر تنزیلی می تواند به صورت قاطع داشته باشد، توجه به بُعد هدایتی و تربیتی قران است.

واژگان کلیدی: انسجام(coherence)، ساختار(structure)، محتوا(content)، تناقض(contradiction)یکی از چالش‌های پژوهش‌های قرآن محور بخصوص در حوزه تفسیر و علوم قرآنی مسأله انسجام آیات و سور قرآنی است. مسأله‌ای که به حقیقت نیازمند تعمیق و بسط شایسته است تا بنای رفیع علوم مرتبط با قرآن در شالوده محکم وحیانی استوار گردد. پایان‌نامه حاضر تلاشی در این عرصه تأثیرگذار است که در آن ضمن بررسی شوون مختلف انسجام ساختاری و محتوایی آیات و بیان برخی شبهات انسجام ستیز و نقد آنها و همچنین ذکر موارد عینی متعدد، به مسأله مهم دیگر که مرتبط با همین موضوع است یعنی بحث فوق‌العاده با اهمیت تناقض آیات و رد اشکالات و شبهات مربوطه پرداخته می‌شود. بعد از مقدمه‌ای که پیرامون برخی مسائل تمهیدی تنظیم شده است، در فصل اول این نوشته کلیاتی در موضوع انسجام تقدیم شده است و منطق این تقدیم همان منطق تقدیم کلان‌نگری می‌باشد. در فصل دوم نیز مبانی و نتایج عملی و همچنین پیامدهای انکار انسجام ساختاری و محتوایی قرآن بحث و بررسی شده است. در فصل سوم به بیان رویکردها و دلایل موافقان و مخالفان انسجام ساختاری و محتوایی قرآن پرداخته شده و بالاخره فصل چهارم در موضوع نقد شبهاتِ مطرح شده در خصوص انسجام ساختاری و محتوایی قرآن انعقاد یافته است. از اهم دستاوردهای تحقیق حاضر یکی مقابله با هجمه‌های خاورشناسان و دفاع عالمانه از ساحت قرآن کریم است. فایده دوم تسهیل مسأله پراهمیت تفسیر قرآن به معنای کامل کلمه می‌باشد. دستاورد سوم فراهم کردن زمینه تعلیم‌های نو از معارف قرآن در شبکه‌های آموزشی مختلف از جمله رسانه‌های نوپدید است. امری که پیامد آن ایجاد شوق و رغبت یا دست‌کم تحریک رغبت‌های موجود به سمت هدایت‌های واقعی قرآن خواهد شد.

موضوع کلام خدا با بشر از جنبه های گوناگون قابل بررسی است. از جمله جهات واکاوی در این موضوع جنبه معناشناسانه آن در قرآن است. این مسأله که چگونه می توان زبان و مفاهیم به کار رفته در قرآن در باره کلام خدا با بشر را آن گونه دریافت کرد که از یک سو معانی حقیقی و غیر انتزاعی بوده و از سوی دیگر مبتنی بر خود آیات قرآن باشد و وام دار نظریات بیرون از قرآن نباشد از مقاصد مهمی است که معناشناسی شناختی کلام خدا در قرآن به آن پرداخته است. این پژوهش با استفاده از روش معناشناسی شناختی، ضمن معرفی بخش هایی از اصول و قواعد این روش ، مضامین کلی آیات قرآن در موضوع کلام خدابا انسان را تحلیل نموده است. غور در سه واژه قول، وحی و کلام در دو سطح واژگان و ساختاربه نمابرداری از کلام خدا در قرآن می انجامد. نمابرداری واژگانی دربررسی استعاره مفهومی کلام خدا سامان می یابد و سپس با شناختی که از ابعاد مختلف استعاره مفهومی به دست می آید به مفهوم سازی قرآن در بعد هستی شناختی کلام خدا یعنی حوزه معنایی،میدان های معنایی، مقوله بندی و شبکه معناییرهنمون می شویم. «کلام» اساسی ترین مفهوم در بعد ارتباط وحیانی خدا با انسان است. اگر ارتباط خدا با انسان را به عنوان مقوله ای مستقل در نظر گیریم، ارتباط کلامی پیش نمونه آن خواهد بود. بسامد معنایی کلام در حد بالا، ارائه تصویر واضح و روشن و مهم تر از همه برخورداری از ویژگی های ارتباط کلامی، نشان از نمونه اولیه و اعلای کلام در ارتباط وحیانی خدا با انسان دارد. کلام مقوله ای انتزاعی و حاصل فعالیت ذهنی نیست که آن را در پیچ و تاب های مفهومی و عقلانی جست و جو کنیم آن گونه که برخی از فلاسفه پنداشته اند و لذا در تطبیق آن با آیات قرآن توفیقی نیافته اند. و نیز پنداری شاعرانه نیست که هویت آن را در تجربه شخصی افراد خاصی از انسان ها بازسازی کنیم. کلام خدا با فرستاده های خود حقیقتی است که در فرایند ارتباطی کلامی و گفتاری تحقق می یابد. خدا در ارتباط کلامی با پیامبران فعل گفتاری انجام داده است و در این ارتباط گفتاری آنها را به اتخاذ واکنشی خاص واداشته است. قرآن تجلی بخش ارتباط کلامی و ایحائی خدا با پیامبر اسلام است که به فراخور شرایط و اتفاقاتی که در طول رسالت پیامبر رخ نموده است بر ایشان نازل شده است. قرآن کتابی از قبل نوشته شده نبود که در قالب لفظ یا کتابت برپیامبر نازل شده باشد، بلکه هر آیه آن در رابطه بین خدا به عنوان گوینده به پیامبر که مخاطب او است ایحاء شده است. نقش وحی و ارتباط کلامی خدا با بشر تنها به بعد هستی شناختی وحی خلاصهنمی شود بلکه ارتباط کلامی خدا با انسان از بعد معرفت شناختی نیز حائز اهمیت است. در ارتباط کلامی، طرفین حضوری زنده و شفاهی دارند و این ارتباط را، که همواره تحت تأثیر عوامل بیرونی است، پویا و بانشاط برقرار نگه می دارند. نقش اصلی حفظ این ارتباط با خدا است و این خود نشان از حضور خدا در ساحت حیات انسان در این دنیا دارد. انتخاب افرادی از بین انسان ها و مخاطب قرار دادن و گفت و گو با آنها، گذشته از این که نشان از عنایت بسیار ویژه خدا به آدمی می کند، بیان کننده آن است که در روند زندگی روزمره که در بستر زمان و در حرکتی لاینقطع در جریان است و هر آن حامل حادثه ای خاص برای انسان است، خدا با راهنمایی ها و رهنمودهای خود مسیر حرکت او را به سوی کمال روشن و هموار می سازد. این همه در جایی سامان می یابد که رابطه خدا با انسان را در فرایندی زنده و پویا، یعنی رابطه کلامی، جست و جو نماییم. کلیدواژه هاکلام خدا، معناشناسی شناختی، افعال گفت