جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫انبياي الهي به‌عنوان پيام‌آوران عدالت و آزادي، صلح و رستگاري در طول تاريخ الگو و اسوه براي جهانيان بوده‌اند. راه نجات بشر و سعادت او نيز در پرتو هدايت‌اين انسان‌هاي بزرگ ميسر است، و روشن است که آنان نيز اين راه را با استفاده از شيوه‌هاي تبليغي به جهانيان معرفي نموده‌اند؛ پژوهش حاضر با استفاده از آيات قرآن کريم، به بررسي راه‌هاي تبليغ انبيا و تبيين قواعد، تعليمات و رفتارها و گفتارهاي آنان پرداخته است. تبليغ از نگاه آيات قرآن، پيامبران، اهل بيت( و دانشمندان اسلامي جايگاه ويژه‌اي دارد که در يک تقسيم‌بندي کلي، به دو دسته الهي و شيطاني تقسيم مي‌گردد. از اين ديدگاه، يک مبلغ الهي بايد مجهز به علم، عمل، ايمان، عدالت، سعه صدر، توکل، تواضع، روحيه انتقادپذيري و بيان زيبا باشد. انبياي الهي در دعوت به توحيد و نفي شرک، شناساندن معاد و جهان پس از مرگ، عبوديت خداوند، توجه به قسط و عدل، اصلاح جامعه، امر به‌معروف و نهي از منکر، توجه انسان‌ها به زکات و نماز، و توجه به مکارم اخلاقي، اهتمام بسياري داشته‌اند. آنان با شيوه بشارت و انذار، يادآوري نعمت‌هاي الهي، بصيرت، و آگاهي دادن و بيدار کردن وجدان خفته انسان‌ها به تبليغ و ارشاد مي‌پرداختند. اما والاترين شيوه تبيلغي پيامبران، تبيلغ عملي ايشان بود به‌گونه‌اي که آنان اسوه حسنه‌اي براي مردم محسوب مي‌شدند. بر اسا آيات قرآن کريم، خداوند در مورد پيامبراسلام( و حضرت ابراهيم(، و در بررسي زندگي حضرت نوح، موسي و عيسي( به اين امر اشاره دارد که بشر مي‌تواند با پيروي و الگوگيري از آنان قله‌هاي سعادت را فتح نموده و به موفقيت‌هاي زيادي دست يابد. بنا بر اين، عالمان و مبلغان ديني بايد بکوشند تا با آگاهي از شيوه‌هاي تبليغي انبيا، و انتقال فرهنگ صلح و دوستي پيامبران به انسان‌هاي اين زمان، سعادت نويد داده شده را براي همه محقق گردانند.

‫اين پايان نامه كه به زبان عربى نوشته شده است و درباره سبك نداء در قرآن كريم و در سه بخش تنظيم شده است: بخش اول با عنوان معناى ندا و الفاظ آن در قرآن شامل موضوعات نداء در لغت و قرآن و اصطلاح نحويهاست. بخش دوم تحت نام اسلوب نداء در قرآن متضمن مباحث ادوات نداء و موارد كاربرد آنها، انواع منادى و اعراب آنها، توابع منادى و اسلوب نداء در قرآن است. بخش سوم تحت عنوان بلاغت نداء در قرآن حاوى موضوعات اغراض بلاغى در نداءهاى قرآن و نكات تربيتى مستفاد از نداءهاى قرآنى است.

---

‫تفسير صحيح قرآن، نيازمند مباني و قواعد تفسيراست و علم اصول، چه در مباني و چه در قواعد تفسير، نقش اساسي دارد. اين پژوهش در سه بخش در پي تنقيح مباني و استخراج قواعد تفسير، از مباحث علم اصول و نقش آن علم، در تفسير است. نويسنده در کليات، پس از واژه شناسي، به طرح تحقيق پرداخته است. مبحث بعدي، نقش علم اصول در تنقيح مباني تفسير قرآن است که در آن، تعريف مباني تفسير، فرق آن با قواعد تفسير، و اقسام آن مطرح شده است. صدور قرآن کريم از سوي خداوند، سلامت قرآن از تحريف، امکان فهم و تفسير قرآن، نبود تعارض در قرآن، جواز فهم و تفسير قرآن براي غير معصوم، حجيت ظواهر، اعتبار قول لغوي، و اعتبار و حجيت خبر واحد در تفسير، به عنوان مباني تفسير قرآن، مورد بحث و بررسي قرار گرفتهاند. بخش پاياني به نقش اصول فقه در استخراج قواعد تفسير اختصاص يافته است. قواعد لزوم معناشدن ماده وهيئت امر به وجوب، لزوم تفسير برخي از جمله‌هاي خبري به وجوب، و لزوم تفسير اوامر پس از حظر به رخصت، به عنوان قواعد تفسيري مستفاد از مباحث اصولي اوامر بررسي شده است. قاعده لزوم معنا شدن ماده و هيئت نهي به حرمت و لزوم تفسير برخي از جمله‌هاي خبري به حرمت، به عنوان دو قاعده تفسيري مستفاد از مباحث اصولي نواهي بررسي شده است. قاعده لزوم معناشدن الفاظ عام به عموم، لزوم فحص از مخصّص، لزوم عمل به اصالة العموم، لزوم تخصيص عام با مخصص، و لزوم عمل به عام مخصَّص در باقي، به عنوان قواعد تفسيري مستفاد از مباحث اصولي عام و خاص مطرح شدهاند. قاعده لزوم فحص قبل از تفسير مطلق، لزوم عمل به اصالة الاطلاق در تفسير، لزوم حمل مطلق بر مقيد، و لزوم تمسک به مطلق در قيدهاي ديگر، از جمله قواعد تفسيري مستفاد از مباحث اصولي مطلق و مقيد است. سپس قاعده لزوم توجه به مفاهيم آيات در تفسير و قاعده لزوم توجه به انواع دلالتها بررسي شده است. نويسنده در نتايج، به محتواي پژوهش اشاره کرده و موضوعاتي را براي پژوهش پيشنهاد داده است.

‫هدف از خلقت انسان، رسيدن به کمال و سعادت است که از طريق تربيت صحيح امکان‌پذير است و در اين زمينه، الگوپذيري از ديگران و اسوه قراردادن آن‌ها، نقش مهمي ايفا مي‌کند. اسوه مي‌تواند نيک يا بد باشد؛ به‌همين دليل، قرآن در هنگام معرفي اسوه، قيد حسنه را همراه آن مي‌آورد. اسوه در زبان فارسي به الگو معنا مي‌شود و بررسي‌هاي علمي نشان مي‌دهد که روش الگويي، يکي از مهم‌ترين روش‌هاي تربيت است. روش تربيت الگويي، انسان را به اين باور مي‌رساند که اگر ديگران توانسته‌اند راه کمال و سعادت را بپيمايند، براي او هم اين امکان وجود دارد. اين روش به‌خاطر مزيت‌هايي مانند انتقال سريع مطالب، عيني بودن، محسوس و عملي بودن، و بالا بردن اعتماد به نفس در متربّي، تأثير بسياري بر شخص الگوپذير دارد. در ميان انواع الگوها که در ساختن يا تخريب انسان و جامعه، نقش‌آفريني مي‌کند، اسوه حسنه به‌دليل حقانيت مکتبي و به‌حرکت درآوردن انسان‌ها به‌سوي فضايل، نقش ويژه‌اي دارد. صاحبان انديشه، بندگان حق، متقين و مؤمنان از نظر قرآن، اسوه‌هاي نيکويي هستند که با داشتن آگاهي، ايمان و رابطه با خدا مي‌توانند براي جامعه بشري الگو باشند. قرآن با صراحت، پيامبر گرامي اسلام( و حضرت ابراهيم( و يارانش را اسوه حسنه دانسته و از پيامبر اسلام( مي‌خواهد تا مردم لجوج و بت‌پرست را از تقليد کورکورانه از پيشينيان منع نمايد. البته اسوه‌هاي قرآني منحصر در مردان نيست و در اين زمينه از حضرت مريم( و همسر فرعون نيز ياد شده است. از روش‌هاي جالب توجه قرآن در تربيت الگويي آن است که اسوه‌هاي بد مانند ابليس، قابيل، ابولهب و همسران حضرت نوح( و حضرت لوط( نيز در قرآن ذکر شده است. البته در اسوه‌پردازي بايد از آسيب‌هايي مانند لغزش الگو، ناهماهنگي الگوها، فراانساني دانستن اسوه‌هاي ديني و تقدس‌زدايي از الگوهاي ديني جلوگيري کرد تا متربيان از حيرت نجات يابند.

‫زندگي انسان داراي دو بعد دنيوي و اخروي است، که اولي جسماني و فناپذير و ديگري معنوي و جاودان مي‌باشد. هرچند اين دو بعد، ارتباطي تنگاتنگ با يکديگر دارند، اما دست‌يابي به سعادت در حيات اخروي، ارتباطي با خوشبختي يا محروميت در دنيا نداشته، و تنها در گرو عمل صالح است. به‌همين دليل کافر و مؤمن در تمام شئون زندگي، مرگ، برزخ و قيامت با يکديگر متفاوت هستند. در اين ميان، بعد روحي انسان مهم‌ترين بعد او مي‌باشد، زيرا روح، زندگي جاويد دارد. با توجه به انواع نيازهاي مادي و روحي انسان، رويکردهاي متفاوتي نسبت به زندگي انسان شکل گرفته است؛ دنياگرايي، آخرت‌گرايي، ناپايداري در زندگي، مرگ، شکست در هدف‌ها و شرايط اجتماعي نامناسب، انسان را به‌سوي پرسش از هدف زندگي سوق مي‌دهد. اما توجه به مرگ تنها عاملي است که لباس حقيقت بر اين پرسش و جستجوي انساني مي‌پوشاند. برخي از انسان‌ها در اين مسير به پوچ‌گرايي مي‌رسند، و هدفي براي زندگي خود قايل نيستند. شک‌گرايي، مادي‌گرايي و همراه‌نبودن با جامعه از جمله عوامل پوچ‌گرايي است. بزرگ‌ترين خطاي آن‌ها اين است که مرگ را پايان زندگي مي‌شمارند، حال آن‌که آموزه‌هاي ديني، مرگ را پايان همه‌چيز نمي‌داند. اگر انسان در کنار جنبه‌هاي منفي زندگي اجتماعي، نقاط قوت را هم ببيند، اعتدال را حفظ کند، و به آخرت ايمان بياورد، ديگر زمينه‌اي براي پوچ‌گرايي باقي نمي‌ماند. قرآن، زندگي انسان را عبث و باطل نمي‌داند و آن را هدفمند دانسته است. عبث بودن زندگي با حکمت خداوند ناسازگار بوده و وعده بهشت و لقاءالله از نشانه‌هاي هدف‌مندي زندگي است. شناخت، عبادت، آزمايش و رحمت خداوند به انسان از جمله اهداف زندگي است، که از طريق ايمان، نماز و پرستش، تقوي، توبه، عمل صالح، صبر، جهاد و تزکيه مي‌توان به آن دست يافت. اعتقاد به هدف‌مندي زندگي مي‌تواند خلافت الهي و وراثت زمين را براي مؤمن به ارمغان ‌آورد، و غم و اندوه را از وي دور ‌سازد.