جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تمایز روح و نفس در قرآن و روایات به ندرت مورد توجه اذهان قرار گرفته است؛ و عمدتاً به عنوان دو کلمه مترادف در مصداق حقیقت انسان نگریسته می شود. لذا نوشتار حاضر، مقوله نفس و روح را در سه حیطة لغت، قرآن و روایات مورد تحقیق و بررسی قرار داده است و در هر بخش با استقصای نمونه های آن دو، کاربرد و مصادیقشان را معین ساخته. در این مقال با استناد به وجوه و دلایل قرآنی و روایی و نیز بیانات لغویان و علمای تفسیر و در پرتو استقصاء انجام شده تمایز بین آنها مطرح می شود. حاصل آنکه اکثر مفسران، متکلمان و محدثان براساس مبانی نصوص دینی، به تمایز هرچه بیشتر میان نفس و روح اصرار می ورزند؛ لیکن در تفکر فلسفی صرفاً به کاربرد مصداقی نفس و روح به عنوان حقیقت انسانی عنایت شده؛ لذا آن دو را مترادف می گیرند. اگر جه مفسران و متکلمان در مواجهه با آیات و روایات مربوط به روح، صرفاً به بیان مصادیق آن همت گماشته اند. و این تفسیر نیز به طور پراکنده و با تشتّت آراء انجام گرفته است، لیکن همچنان می توان این تمایز را در فرهنگ قرآنی و روایی مشاهده نمود. یکی از عوامل عدم توجه به این تفاوت، پراکندگی در آراء این گروه، قناعت نمودن به بیان اقوال صحابی و تابعین است و به ندرت به تحلیل و استدلال اقدام نموده اند.

خداوند که حاکم مطلق هستی و مدبر امور عالم است، اراده فرموده تا بر تن موجودی به نام انسان ردای خلیفةاللهی پوشانده و او را جانشین خود در زمین قرار دهد؛ اما از آنجا که گل ایم هستی را همواره خارهای وسوسه و گناه تهدید می کرد، به پیمانی که از روز ازل با خدای خویش بسته بود وفادار نماند و پا را از دایره تعبد و بندگی خدا فراتر نهاده و به ظغیان و سرکشی در زمین پرداخت. او با خارج شدن از مسیر حق و سرپیچی از اوامر الهی و تعالیم انبیاء او ، بندگان خدا را به استضعاف کشیده و راه خدا را بر آنها سد نمد. اما بر اساس استوار بودن نظام خلقت به عدل، خداوند وعده فرمود تا همه کسانی را که به نحوی مورد ستم و استضعاف واقع شده اند مورد لطف و عنایت خود قرار داده و وارثان و پیشوایان زمین گرداند. اما تحقق این وعده را به زمانی واگذار نموده که مستضعفین در برابر زورگویان و ستمگران قیام نموده و از استعدادها و نیروهای بالفعل خود در جهت گسستن زنجیرهای اسارت فکری استفاده نمایند....