جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عاشورا، عظیم ترین حزن تاریخ و عامل ماندگارىِ عزت و شكوه عالم است. البته عزاداری بر سیدالشهداء(ع)، فقط اقامه شعائر دینى و احیاى یاد عاشورا نیست؛ بلكه انتشار رایحه دل‏انگیز دلباختگی به معبود، حقیقت‏خواهى، ایثار، شهادت‏طلبی و امر به معروف و نهى از منكر نیز هست. پیام عاشوراى حسینى(ع)، فراخواندن مردم به احیاى ارزش‏هاى اسلامى و مبارزه با بدعت‏ها، تحریف‏ها، خرافات و غفلت‏هاست؛ به ویژه آن که این بدعت ها و آسیب ها ممکن است آگاهانه یا از روی غفلت، در اقامه عزای عاشورایی بروز كند؛ از این رو پژوهش حاضر با هدف مفهوم شناسی عزاداری، شناخت فلسفه عزاداری بر سیدالشهداء(ع) و آشنایی با مبانی نظری آن (شناختی، تاریخی و فقهی)، معرفی جلوه های عزاداری و معیارهای مرزشناسی آن و هم چنین تحلیل و مرزشناسی جلوه های عزاداری حسینی(ع) انجام شده است. معیارهای مرزشناسی ارائه شده در این تحقیق عبارت اند از: ۱- معیارهای محتوایی: هم سویی مطالب با پیام های عاشورا، تناسب با مخاطب و صدق در گفتار؛ ۲- معیارهای فقهی: پرهیز از وهن، پرهیز از ضرر زدن، پرهیز از معصیت و پرهیز از بدعت؛ ۳- معیارهای فرهنگی: هماهنگی با عرف و به هنجار بودن. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق، توصیفی- تحلیلی است.

عزاداری و گریه بر خامس آل عبا ، در روایت های فریقین مورد تأکید و توصیه قرار گرفته و پیشوایان دینی این امر را یکی از بهترین عبادت های الهی به شمار آورده اند. یکی از مشهورترین احادیث سوگواری، روایت ریّان بن شبیب از امام رضا(ع) است که بیان گر سخنان آن حضرت، پیرامون عظمت ماه محرم، حادثه عاشورا و فضل و ثوابِ گریه و عزاداری برای امام حسین(ع) است. این جستار، ضمن بررسی سندی و دلایلی روایت یاد شده، نشان می دهد که این روایت از نظر سند در حدّ صحیح و از لحاظ محتوایی فاقد اشکال دلالتی است. نظریه صحیح در تحلیل روایات ثواب عزاداری، پذیرش این روایات به طور مطلق است و نظریه جعلی بودن این گونه روایات به جهت استبعاد از ثواب بسیار آن و همچنین نظریه برخی مبنی بر تخصیص این روایت، به موردی که شرایط سخت باشد، قابل دفاع نیست.

در دوره قاجار برخی از مفاهیم که شرط لازم فهم سازوکار شیعه امامیه است، تحول یافت و تحول در مفاهیم، نقشی بسیار مؤثر در فرایندهای آتی سیاسی و اجتماعی کشور برجای گذاشت. تحول در مفاهیم، دستاورد دیگری هم داشت که آن هم عمومیت یافتن مناسک و مراسم شیعه در بین توده های مردم بود. این مفاهیم همه از گذشته به ارث رسیده بود، اما با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی ایران، ساختار درونی آنها دچار تحول شد؛ بنابراین مفاهیمی که در این مقاله از آنها یاد شده است، از بدو تاریخ تشیع تا زمان مورد بحث، تداوم یافته، بنا به دلایلی متحول گشته بود. مقاله حاضر برخی از این مفاهیم و نحوه تداوم (Continuation) و تحول (Development) آنها را تشریح کرده است.

واقعه عاشورا به سبب جایگاه ویژه آن در تاریخ اسلام، به ویژه تاریخ تشیع، در طول تاریخ مورد عنایت بسیاری از مورخان تاریخ اسلام و مقتل نویسان بوده است؛ اما با گذشت زمان و گسترش مراسم عزاداری و سوگواری، به ویژه از دوره حاکمیت فراگیر دولت شیعی صفویه، به دلایل گوناگون، برداشت های گوناگونی از این واقعه شده و یا بر برخی از برداشت ها تاکید بسیار شده است؛ بر این اساس پژوهش حاضر به مطالعه و جریان شناسی تاریخی مهم ترین و مشهورترین قرائت از واقعه عاشورا، یعنی قرائت سوگوارانه و احساسی ـ عاطفی از دوران صفویه تا مشروطه پرداخته و پس از ارائه پیشینه این قرائت، به مهم ترین ویژگی های آن می پردازد. در ادامه، زمینه ها و عوامل ترویج این برداشت، مورد بررسی قرار گرفته است.

پژوهش حاضر به بررسی نقش عزاداری محرم در افزایش خویشتن داری جنسی دانشجویان پسر دانشگاه های تهران در سال تحصیلی 88-1387 با استفاده از روش نیمه آزمایشی می پردازد. آزمودنی های این پژوهش را 104 نفر از دانشجویان پسر دانشگاه های تهران در سال 88 – 1387 تشکیل دادند که به عنوان نمونه در دسترس انتخاب شدند. نیمی(52 نفر) از آزمودنی ها افرادی بودند که تصمیم به شرکت در مراسم عزاداری ماه محرم 1429 را داشتند و این عمل را در دو سال پیاپی نیز انجام داده بودند. در این پژوهش، پرسش نامه خویشتنداری جنسی در دو مرحله به فاصله یک ماه (ده روز قبل از ماه محرم و بیستم محرم) درباره آزمودنی ها اجرا شد. به منظور کنترل متغیرهای مداخله گر، گروه دیگری (52 نفر) که تصمیم جدی برای شرکت در مراسم عزاداری ماه محرم را نداشتند و سال های گذشته نیز به این مراسم اعتنای خاصی نداشتند، به منزله گروه کنترل انتخاب شدند. داده ها به وسیله آزمون t وابسته و تحلیل واریانس یک راهه تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان دادند نمره خویشتن داری جنسی گروه آزمایش در پس آزمون در مقایسه با پیش آزمون به طور معناداری بیشتر بود؛ ولی این تفاوت معنادار در گروه کنترل مشاهده نشد.

حماسه عاشورا در کربلا از حماسه های جاودان خلقت است که در راستای هدایت انسان ها توسط خداوند متعال در خلال اختیار انسان ها طراحی شده است و عزاداری احیای این حماسه انسان ساز است. اگرچه مصادیق عزاداری توسط عرف مردم در هر عصر تعیین می شود، اما این عرف نباید با اصول و مبانی عقلی و نقلی تعارض داشته باشد. در این مقاله قمه زنی به منزله روشی که نه تنها عرف اندیشمندان آن را تایید نمی کنند، بلکه عمل بدعت و خرافی که هیچ دلیل استواری آن را حمایت نمی کند معرفی می شود. شبه ادله ای که طرفداران اندک این عمل برای خود دارند معرفی شده و مورد نقد قرار می گیرند و ادله فقهای عظام مبنی بر بدعت بودن، مصداق اضرار و ایذاء نفس، وسیله وهن و تضعیف مذهب و دین و سوء استفاده دشمنان به مثابه ادله حرمت این عمل معرفی شده است. کلمات و فتاوی جمع قابل توجهی از فقهای حال و گذشته به منزله موید این فتوی آورده شده و درنهایت به انعکاس این عمل خرافی در سایت ها و فیلم ها و رسانه های دشمنان پرداخته می شود.

چکیدهاز آغاز ورود تشیع به ایران در قرن نخستین هجری در قم فرهنگ و شعایر شیعی به آرامی در ایران نفوذ کرد تا اینکه در زمان صفویه و با رسمیت مذهب تشیع، فرهنگ و مولفه های فرهنگی و شعایر شیعی، در تار و پود جامعه ایرانی ورود کرده و در گذر زمان بر عمق و گستره و شکوفایی آن افزوده گشت. در این عصر علمای شیعه موفق به تمدن سازی شدند و راهبردهای فرهنگی گسترده ای برای مهندسی فرهنگی جامعه ایرانی طراحی و اجرا کردند.در این فرایند، مکتب حسینی و مولفه های قیام سیدالشهدا (علیه السلام) که خود شالوده ای از عناصر اصلی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مذهب تشیع و دین اسلام است و دارای ماهیت فکری، عقیدتی و عاطفی شگرف و پیوستگی عمیق با جان و فکر جامعه شیعی می باشد، تأثیری نمایان تر، عمیق تر و گسترده تر می یافت. فرهنگ حسینی که همان فرهنگ دین مداری و سریان اندیشه های اسلامی در رگ های جامعه اسلامی و شیعی و فرهنگ ظلم ستیزی و عدالت گستری، ذلت ناپذیری، آزادی خواهی عملی، فکری و معنوی وکرامت انسانی است، با فعالیت حکیمانه ائمه اطهار (علیهم السلام)در بستر سوگواری و عزاداری در مصایب و قیام حسینی پایدار مانده و نسل به نسل در فکر و روح و جان جامعه شیعی منتقل گشت.از این منظر عزاداری حسینی در دوره های مختلف تاریخی کارکردهای گوناگونی می یافت.یکی از دوره های مهم تاریخی ایران در دوران معاصر دوره حکومت رضاشاه پهلوی است. در این بازه تاریخی ویژگی های گوناگونی از جمله استبداد شدید، تسلط یکجانبه و کامل استعماری انگلیس بر ایران، مدرنیزاسیون، سکولاریسم، غرب زدگی و هجمه به اصول و شعایر اسلامی و شیعی قابل شمارش است. در این میان محافل عزاداری حسینی به سبب ماهیت خویش که قبلًا به آن اشاره کردیم، مأمنی برای تقابل با این سیایت ها قرار می گرفت که البتّه در هر مورد شدّت یا ضعفی داشت. از همین منظر در این پایان نامه تلاش بر آن بوده است که با تکیه بر اسناد، منابع اصلی و منابع تحقیقاتی، کارکردهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی که محافل عزاداری حسینی در این دوره تاریخی در قبال ویژگی های گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می یافت، بررسی گردد.کلید واژگان: عزاداری، شیعه، امام حسین (علیه السلام)، کارکرد، پهلوی اوّل