آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مایکل کوک[۱] به سال ۱۹۴۰ در انگلستان متولد شد. پس از گذراندن تحصیلات اولیه در ۱۹۵۹ وارد کالج کینگ[۲] دانشگاه کمبریج شد و تا ۱۹۶۳ در رشته تاریخ و مطالعات شرقی مشغول به تحصیل بود. کوک دو سال به فراگیری تاریخ انگلستان و اروپا پرداخت و دو سال هم زبان ترکی استانبولی و فارسی را آموخت و سپس به مرکز مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن رفت و زیرنظر برنارد لوئیس[۳] کارشناسی ارشدش را با پژوهش درباره تاریخ جمعیت عثمانی در سده های پانزدهم و شانزدهم میلادی به انجام رساند. به مدت دو سال در همان دانشگاه به تدریس تاریخ اقتصادی پرداخت و در همین زمان تحقیقات و پژوهش‌هایی درباره خاورمیانه و خاورنزدیک داشت. کوک در ۱۹۸۶ به ایالات متحده رفت و در آنجا به سمت استادی مطالعات خاورنزدیک دانشگاه پرینستون منصوب شد. رشته تحصیلی او تاریخ بود و به گفته خود وی در آن زمان مطالعات تاریخی بیشتر بر اساس تاریخ اقتصادی و بر پایه آمار و ارقام صورت می‌گرفت. کم‌ کم سمت و سوی این تحقیقات تغییر کرد و کوک علاقمندی‌های خود را یافت. موضوعات مورد نظر او بیشتر در زمینه تاریخ و اندیشه اسلامی و تاثیرات  و نقش ارزش‌های اخلاقی دین و اسلام بر فرهنگ اجتماعی و روابط مردمی است. مهم‌ترین اثر او که به فارسی نیز برگردان شده، درباره فریضه امر به معروف است. کوک مقاله‌ای در روزنامه خواند که در آن به شرح اتفاق  ناگواری که برای یک زن بی پناه در مقابل چشمان رهگذران بی توجه افتاده بود می‌پرداخت. این مقاله او را به فکر برد که چگونه نظام تربیتی غرب افراد را نسبت به سایر مردم جامعه بی مسئولیت و بی تفاوت بار می‌آورد و در مقابل در نظام اسلامی افراد به عنوان یک فریضه دینی و ارزش اخلاقی مسئولیت اصلاح رفتار ناپسند و نادرست دیگران را دارند. بدین ترتیب کار پژوهشی خود را آغاز کرد. او با ژرف نگری خاص و حدود ۱۵ سال تحقیق مداوم و بررسی و مطالعه ۱۷۰۰ کتاب و مقاله که بیش از سه چهارم آن کتاب‌های اسلامی بود موفق به نوشتن جامع ترین کتابی شد که تا کنون درباره امر به معروف و نهی از منکر نوشته شده است. این وظیفه الهی در تمام فرقه ها و مذهب های مطرح اسلامی، از قدیم ترین زمان تا به امروز در این کتاب مورد بحث و بررسی قرار گرفت و بخش نسبتا زیادی از کتاب به آرای فقیهان شیعه از کلینی تا عصر حاضر اختصاص یافته است. کوک با بررسی این آموزه در دیگر ادیان توحیدی، آیین های غیر توحیدی، سنت‌های جاهلی، اندیشه های اخلاقی، مکتب‌های فلسفی و نیز وظیفه امداد در غرب و مقایسه آنها با اسلام، هیچ مشابه و همتایی برای این تکلیف آنگونه که در اسلام آمده نیافت. این کتاب جایزه کتاب آّلبرت هورانی[۴] را برای او به ارمغان آورد و به نام “امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه اسلامی” در ایران به چاپ رسیده است و در سال ۱۳۸۵، از سوی بیست و چهارمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی، شایسته تشویق شناخته شد. کوک تاکنون جوایز و اعتبارات بسیاری کسب کرده است از جمله کمک هزینه تحصیلی گوگنهایم[۵] در سال ۱۹۹۰، جایزه یک و نیم میلیون دلاری بنیاد ملون[۶] برای داشتن سهم قابل توجه در تحقیقات علوم انسانی در سال ۲۰۰۲، جایزه جشنواره بین المللی فارابی در سال ۲۰۰۸ و چندین جایزه و نشان دیگر. آخرین آن جایزه هولبرگ[۷] در سال ۲۰۱۴ بود. کوک هم اینک استاد مطالعات خاور نزدیک دانشگاه پرینستون است و تمایل شخصی وی تدریس دروس عربی محور است تا دانشجویان درپژوهش‌های خود از منابع اصلی استفاده کنند. آخرین کتاب او در سال ۲۰۱۴  به چاپ رسیده و در آن به مباحثی چون اسلام و سیاست، خشونت و اسلام و القاعده و داعش  پرداخته شده است. کتاب شناسی Hagarism: The Making of the Islamic World, 1977, with Patricia Crone. Muhammad (Past Masters), 1983. The Koran: A Very Short Introduction, 2000. Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 2001 (Winner of the Albert Hourani Book Award). Forbidding Wrong in Islam: An Introduction (Themes in Islamic History), 2003. Early Muslim Dogma : A Source-Critical Study, 2003. Studies in the Origins of Early Islamic Culture and Tradition, 2004. A Brief History of the Human Race, 2005. [۱] –Michael Cook [۲] –King’s College [۳] – Bernard Lewis [۴] – Albert Hourani Book Award [۵] – Guggenheim Fellow [۶] –Mellon Foundation [۷] –Holberg Prize سیدموسوی

امر به معروف و نهی از منکر از فروع دین و بر خواسته از تعالیم قرآن، سیره‌‌ی پیامبر] و ائمه‌ی اطهار= بوده و یکی از پایه‌های اصلی تفکر شیعه را شکل می‌دهد که درباره‌ی آن کتاب‌ها و رساله‌های زیادی نوشته‌ شده است. مستشرقان نیز از قرن 12 میلادی شروع به بحث و بررسی آیات و اعتقادات اسلامی ‌کرده‌اند. در دوران معاصر با ایجاد زمینه‌های پیش آمده از جمله علم‌گرایی، رویکرد مستشرقان؛ علمی و اثربخش شده است. از جمله کسانی که در این‌باره کتاب نوشته مایکل کوک است. کتاب وی با عنوان «امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه اسلامی» ترجمه شده است. کوک بر این عقیده است که در دو کتاب از منابع حدیثی چهارگانه‌ی شیعه، تنها بیست حدیث در مبحث امر به ‌معروف و نهی از منکر وجود دارد؛ که نیمی از این احادیث شامل پند و اندرز و بدون محتوای عقیدتی است و این احادیث بر اهمیت نهی از منکر و زوال آن در آینده، تأکید دارد. از آنجا که منابع حدیثی شیعه در مقایسه با منابع حدیثی اهل سنت از جهت حجم و تدوین احادیث، مقدم بوده و مستقل از اهل سنت عمل کرده است، با تتبع در این منابع می‌توان به احادیث زیادی درباره‌ی امر به معروف و نهی از منکر و آثار انجام یا ترک آن دست‌ یافت. به نظر می­رسد یکی از عوامل طرح چنین دیدگاه­هایی، عدم دسترسی به منابع حدیثی شیعه در این‌باره است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و جستجوی کتابخانه­ای و مجازی تنظیم شده است.

ازجمله محورهای تحقیقاتی مورد توجه خاورشناسان پیرامون کلام اسلامی، مسئله خاستگاه استدلالات کلامی است. برخی از مستشرقان، به‌ویژه مایکل کوک، جک تانوس و الکساندر تریگر، بر آن‌اند که الگوهای استدلالی در علم کلام اسلامی برگرفته از مناظرات مسیح‌شناسانه و متأثر از سنت‌های بیرونی است. از نظر آنان، شباهت‌های صوری میان مناظرات مسیحی و کلام اسلامی، نشانه‌ای از تأثیرپذیری مستقیم مسلمانان از آن سنت‌ها تلقی می‌شود. پژوهش حاضر باهدف ارزیابی انتقادی این دیدگاه‌ها، به بازخوانی شواهد آن پرداخته و با تحلیل تطبیقی متون اولیه اسلامی، اعتبار استدلال‌های ارائه‌شده را بررسی کرده است. یافته‌های این پژوهش که به روش توصیفی–تحلیلی انجام شده، نشان می‌دهد که استدلال‌های آنها از اشکالات جدی رنج می‌برد؛ از جمله: نادیده‌انگاری نقش عقل فطری در شکل‌گیری ساختارهای مشابه، غفلت از شواهد درون‌دینی مانند مناظرات نبوی، و استقراء ناقص بر پایه شواهدی محدود و غیرقطعی. براین‌اساس، مقاله نتیجه می‌گیرد که شباهت‌های موجود میان سنت اسلامی و مسیحی را نمی‌توان به‌مثابه دلیل قاطع بر تأثیرپذیری کلام اسلامی تلقی کرد و بسیاری از این شباهت‌ها، قابل‌تبیین در چارچوب مشترکات وحیانی یا عقل فطری‌اند. در نتیجه، ادعای تأثیرپذیری بیرونی استدلالات کلامی، بدون پشتوانه کافی، فاقد اتقان علمی است.