آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

نویورث متولد کشور آلمان، استاد مطالعات عربی در دانشگاه آزاد برلین است و مدیریت پروژه “کورپس کورانیکوم” را که در سال ۲۰۰۷ در اکادمی علوم برلین – برادنبورگ آغاز بکار کرد بعهده دارد. این پروژه در پی یافتن درک عمیق تر غرب از بافت و سیاق قرآن کریم است.

آنجلیکا نویورت[۱] اسلام‌شناس آلمانی در سال ۱۹۴۳ در نیونبرگ[۲] زاده شد. در سال ۱۹۶۵ به ایران آمد تا به عنوان آموزگار در خانواده‌ای فرانسوی خدمت کند. علاقمندی او به زبان و ادبیات فارسی باعث شد تا در این رشته و در دانشگاه تهران ثبت نام کند. گرچه نویورت تنها شش ماه در ایران بود اما در همین مدت توانست زبان فارسی را تا حدود زیادی بیاموزد. پس از بازگشت به آلمان قصد داشت تا مطالعاتش را در حوزه زبان و ادبیات فارسی ادامه دهد اما هیچ دانشگاه و یا موسسه آموزشی مناسبی  در این زمینه نیافت. به ناچار به مطالعات زبان عربی روی آورد و عربی، مطالعات اسلامی، مطالعات و ادبیات سامی و زبان‌شناسی‌ کلاسیک را در گونیگن[۳] آلمان و دانشگاه اورشلیم آموخت و درجه دکتری را در سال ۱۹۷۲ از دانشگاه گونیگن کسب کرد. سپس به دانشگاه مونیخ رفت و درجه دکترای علوم انسانی را نیز بدست آورد. او رساله دکترای خود را ترجمه کتابی عربی از ارسطو درباره فلسفه الهی انتخاب کرد. چرا که برخی نوشته‌های ارسطو به زبان یونانی از بین رفته اما ترجمه آن‌ها به عربی موجود است. این نوشته‌ها توسط فیلسوفی به نام عبداللطیف بغدادی به عربی تفسیر و تلخیص شده بود. وی در آواخر دهه هفتاد مرتبه استادی دانشگاه مونیخ را بدست آورد و رساله استادی خود را درباره ساختار سوره‌های مکی قرآن نوشت. این رساله که مهم‌ترین اثر او نیز محسوب می‌شود نتیجه آموخته‌های قرآنی وی در فلسطین و نزد امام جماعت مسجد الاقصی بود.  معروف ترین استاد وی در مطالعات قرآنی، آنتوان اشپیتالر[۴] در دانشگاه مونیخ بوده است که خود از شاگردان پِرِتْسِل[۵] به شمار می رود. آنجلیکا نویورت به عنوان استاد در دانشگاه‌های زیادی از جمله دانشگاه اردن، دانشگاه مونیخ، دانشگاه بامبرگ[۶] و دانشگاه عین الشمس قاهره تدریس کرده است.  از ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۹  مدیریت موسسه  شرق‌شناسی جامعه آلمان شرقی را در استانبول و بیروت بر عهده داشت. زمینه‌های کاری وی به غیر از تدریس شامل تالیف و برگزاری کنفرانس و سخنرانی است. تالیفات او نخست در حوزه‌ مطالعات قرآنی و تفسیری و سپس ادبیات معاصر عرب بویژه شعر فلسطین است. تحقیقات اخیر نویورت بر روی  ادبیات کلاسیک و مدرن عرب و قرآن دراواخر دوران باستان متمرکز است. در سال ۲۰۰۸ دکترای افتخاری الهیات کاتالویک از طرف دانشگاه بامبرگ به نویورت اهدا شد. در ۲۰۰۹ به عنوان یکی از اعضای آکادمی ملی علمی آلمان ( لئوپلدینا)[۷] و در ۲۰۱۱ به عنوان یکی از اعضای آکادمی آمریکایی علوم و هنر انتخاب شد. از دیگر افتخارات وی کسب جایزه زیگموند فروید[۸] برای انجام پژوهش‌های قرآنی است. در حال حاضر نویورت سرپرستی پروژه تحقیقاتی “کوراپس کورانیوم”[۹] را بر عهده دارد. این پروژه توسط آکادمی علوم انسانی برلین- براندنبورگ اجرا می‌شود و دارای چند بخش است. بخش نخست آن مربوط به مستند سازی متن قرآن است که در آن به بررسی نسخ خطی قران کریم و مصاحف چهار قرن اول اسلامی پرداخته می‌شود تا با مقایسه میان نسخ گوناگون و رسم الخط کوفی و حجازی به تاریخ واحدی برای تدوین قرآن رسید. کار این بخش تقریبا به اتمام رسیده است. بخش دیگر آن مربوط به مشاهده و مقایسه شباهت‌ها و تفاوت‌های میان سور قرآنی و متون کتاب‌های مقدس یهودیان و مسیحیان چون عهدین و مزامیر است. بخش سوم برای رسیدن به یک تفسیر واحد با توجه به برداشت‌های مختلف، تحلیل‌های انتقادی و نظرات قدیم و جدید تلاش می‌کند. میشاییل مارکس[۱۰] و نیکلای سینایی[۱۱] در اجرای این پروژه با نویورت همکاری می‌کنند. آنجلیکا نویورت از سال ۱۹۹۱ تا امروز استاد ثابت مطالعات و ادبیات عربی دانشگاه برلین است. کتابشناسی : Neuwirth, Angelika (2007). “Orientalism in Oriental Studies? Qur’anic Studies as a Case in Point”. Journal of Qur’anic Studies 9 (21): 115–۱۲۷. doi:10.3366/e1465359108000119. Neuwirth, Angelika (2008). “Two Views of History and Human Future: Qur’anic and Biblical Renderings of Divine Promises”. Journal of Qur’anic Studies 10 (1): 1–۲۰. doi:10.3366/e1465359109000217. Neuwirth, Angelika (2010). Der Koran als Text der Spätantike: Ein europäischer Zugang. Berlin: Insel Verlag. ISBN 9783458710264. Neuwirth, Angelika; Sinai, Nicolai; Marx, Michael (2010). The Quran in context: historical and literary investigations into the Quranic milieu. Leiden: Brill. ISBN 9004176888. Neuwirth, Angelika (2014). Scripture, Poetry and the Making of a Community: Reading the Qur’an as a Literary Text. Oxford: OUP. ISBN 9780198701644. ____________________________________________________ [۱] – Angelika Neuwirth [۲] – Nienburg [۳] – Göttingen [۴] – Anton Spitaler [۵] – Pretzel [۶] – Bamberg [۷] – Leopoldina [۸] – Sigmund Freud [۹] – Corpus Coranicum [۱۰] – Michael Marx [۱۱] –  Nicolai Sinai سیدموسوی

نقد فرمی که پلی میان رویکرد تاریخی و رویکرد ادبی است، یکی از پرکاربردترین روش‌های فهم قرآن به ویژه در میان خاورشناسان محسوب می‌شود. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و کتابخانه‌ای انجام شده، نگارندگان به دنبال درک این مسئله هستند که نقد فرمی برای تحلیل متن قرآن، چه مبانی و نتایجی دارد. آن‌ها ابتدا به بررسی مفهوم‌شناسی، هدف و مراحل این روش پرداخته و سپس در مرحله دوم، کاربست این روش در قرآن توسط آنگلیکا نویورت را تبیین می‌کنند. نویورت در نقد فرمی قرآن به «توجه به وجه شفاهی قرآن»، «جدا کردن واحد و تعیین گونه ادبی» و در نهایت «بازسازی شرایط تاریخی» پرداخته است. در مرحله «جدا کردن واحد و تعیین گونه ادبی»، مرزبندی واحدهای قرآنی از طریق «گونه‌شناسی آیات» و توجه به «تکرار آیات» انجام می‌شود. به اعتقاد او، آیات قرآنی به تک‌بخشی، چندبخشی و آیات با بند پایانی تقسیم می‌شوند و آیات تک‌بخشی شامل خوشه‌سوگندها و نیایش‌های توحیدی هستند. مرحله «بازسازی شرایط تاریخی» از نظر نویورت، در چهار بخش بازسازی شرایط تاریخی سوره‌های ابتدایی، میانی مکی، مکی متاخر و سوره‌های مدنی انجام می‌شود. کاربست نقد فرمی درباره قرآن می‌تواند مفید باشد، اما از نقدهای وارد بر این روش می‌توان به غفلت از پیچیدگی‌های ایدئولوژیک در زمینه تاریخی متن یا مفروضات مفسران، غفلت از ویژگی‌های واحدهای ادبی شفاهی طولانی و پیچیده، نداشتن اطلاعات کافی از زمینه اجتماعی متن و شکل‌گیری فرضیه‌های بدون دلیل، بی‌توجهی به تفسیرهای زندگینامه‌ای یا روانشناختی و غفلت از شکل نهایی متن و نقد بلاغی اشاره کرد.

رویکرد ساختارگرای نویورت بیانگر کاربست روش هم زمانی و در زمانی در کنار یکدیگر است. وی روش هم زمانی را در مطالعه قرآن روشی نارکارآمد می داند که قادر نیست روش تعامل قرآن با بافت رایج زمانش را تحلیل کندو در نتیجه یگانگی و خلاقیت قران را آشکار نمی سازد. رویکرد ساختارگرای نویورت همانند جرجانی در معناشناسی هم زمانی منحصر نمی ماند.وی ساختارهای ادبی سوره را در بستر و بافت تاریخی بررسی می کند و بدین طریق، کارکرد و هدف از‌آنها را تبیین می کند. محقق در این مقاله با بهره گیری از رویکرد توصیفی- تحلیلی نظریه ساختارگرای نویورت را تحلیل نموده است. نتایج تحقیق بیانگر این نکته است که وی همانند جرجانی با کاربست روش درزمانی ساختارها را در بستر و تاریخ شکل گیری شان مد نظر قرار داده است. از جمله ساختارهای ادبی که نویورت آنها را در بستر تاریخی و با توجه به بافت سوره بررسی کرده سجع و خوشه سوگندهای قرآن است. رویکرد نویورت بیانگر ابداعات و استقلال قرآن و نه اقتباسی و کپی بودن آن از منابع مقدس پیشین است.

مطالعه قرآن به منزله اثری ادبی رویکرد نویورت در تحلیل متن قرآن است. وی بررسی دقیق ساختارها و محتوای قرآن را لازمه تبیین جایگاه قرآن در میان متون مقدس و نیز در میان مسلمانان می داند. رابطه فرم و محتوا در قرآن و بیان ویژگی های آن در بستر تاریخی و بیان چگونگی شکل گیری این رابطه موضوعی است که مورد توجه نویورت بوده است. رویکرد ادبی وی بر مبنای نظریة ارتباطی است. نویورت قرآن را متنی ارتباطی و در تعامل با بستر و بافت تاریخی زمانش و در عین حال متنی مستقل و پویا می داند که توانسته به اهداف الهیاتی اش دست یابد. در این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی رویکرد و روش نویورت در مطالعه قرآن تبیین شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که نویورت برای دستیابی به فرایند ارتباطی قرآن از روش تحلیل گفتمان بهره برده است.تحلیل گفتمان بستر مناسبی برای تحلیل فرایندهای ارتباطی است و نویورت در تحلیل موفقیت قرآن در ایجاد ارتباط با مخاطبانش از آن بهره برده است

بازآفرینی اسطوره‌ها در قرآن و اسطوره زدایی از قرآن ازجمله مباحثی است که در مطالعات قرآنی خاورشناسان با رویکردهای گوناگون به چشم می‌خورد. برخی از خاورشناسان با رویکردی بافتگرایانه سعی در بازیابی مفاهیم قرآن در معلومات و کهن‌الگوهای موجود در بافت زمان نزول داشته و در این مسیر به نقش قرآن به عنوان اسطوره زدا یا اسطوره آفرین اشاره کرده‌اند. برخی دیگر از خاورشناسان نیز با رویکردی پدیدارشناسانه و با تأکید بر اصول روش شناختی این رویکرد که بر تطبیق و مقایسه پدیده‌ها در تاریخ استوار است، به مطالعه قرآن پرداخته و خوانشی اسطوره‌ای از قرآن را ارائه می‌کنند. آنه ماری شیمل و آنجلیکا نویورت را می‌توان به عنوان نمایندگان این دو جریان و رویکرد در مطالعات قرآنی خاورشناسان معرفی کرد. مقاله حاضر با تأکید بر آرای این دو خاورشناس، علاوه بر تبیین اسطوره از نگاه آنان به نقد روشی و محتوایی آرای آنان پرداخته است. افزون بر آن، گونه‌های اسطوره در قرآن و منابع پیرامونی آن و مطالعه موردهای معراج و قربانی به عنوان نمونه‌های بازآفرینی اسطوره و اسطوره زدایی در قرآن از نگاه این خاورشناسان مورد توجه قرار گرفته است.

بحث از مصدر قرآن کریم سابقه‌ای دیرینه دارد، چنان‌که تمام قرآن‌پژوهان مسلمان معتقد به وحیانی و الهی‌بودن قرآن هستند. با این حال بسیاری از خاورشناسان خاستگاه آیات و سوره‌های قرآن را وحیانی نمی‌دانند، بلکه متأثر از فرهنگ زمانه و برگرفته از کتب آسمانی پیشین یا مصادر شفاهی می‌پندارند. مقاله پیش رو با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به نقد دیدگاه مستشرقانی از قبیل نولدکه، بروکلمان، ریچارد بل و لوکسنبرگ در این زمینه پرداخته و آن را با دیدگاه خاورشناس مثبت‌نگری به نام نویورت مقایسه کرده است. اشکال مشترک دیدگاه اکثر مستشرقان این است که به دلیل تشابهی که میان قرآن و مکتوبات یهودی ـ مسیحی وجود دارد، بسیاری از معارف و قصص قرآن را برگرفته از این متون و مکتوبات می‌دانند. در این پژوهش همچنین دیدگاه مشهور مستشرقان از طریق رویکرد روش‌شناختی و زبان‌شناختی آنجلیکا نویورت در کانون نقد و بررسی قرار گرفته و روشن شده که او با استفاده از روش تاریخی- انتقادی و فیلولوژی و نیز روش‌های نقادی کتاب مقدس، در تبیین دیدگاه و خوانش جدید از قرآن کوشیده و بر اساس پذیرش اصالت قرآن به نتایج مهمی دست یافته است.