آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب الدین و الدوله اثر ابن ربّن طبری در زمرۀ آثار ردیه‌نویسان سده‌های آغازین قرار دارد که هدفش اثبات حقانیت اسلام و ردّ سایر ادیان رایج در آن عهد است، که تصویری از ادیان رایج در قرون دوم و سوم هجری شامل یهودیت، مسیحیت، دین زرتشتی و مانویت ارائه می‌دهد، و اشارۀ مختصری هم به دین هندویی و بودایی می‌کند. ابن ربن که خود تا سن هفتاد سالگی مسیحی بوده و سپس به اسلام گرویده است، بیشتر دربارۀ مسیحیت و یهودیت سخن می‌گوید. او با رویکردی جدلی-کلامی، آموزه‌های این ادیان را در مقایسه با اسلام بررسی کرده است و ضمن شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌های میان ادیان ابراهیمی، بر یکتاپرستی، نبوت پیامبر اسلام (ص)، و جهانی بودن تعالیم اسلام تأکید کرده است و بر این اساس از برتری دین اسلام سخن گفته است. توصیف ابن ربن از دین زرتشتی و مانویت بسیار ناقص است و ظاهراً دانش او دربارۀ این ادیان مبتنی بر آثار سایر ردیه‌نویسان بوده است، نه متون دینی آنها. با این همه، کتاب الدین و الدوله به عنوان اثری جدلی که در کشور ما نسبتاً ناشناخته مانده است، در مطالعات تاریخی ادیان اثری مهم به شمار می‌رود که حاوی نکات مهمی دربارۀ تعامل مسلمانان با پیروان سایر ادیان در سده‌های نخست هجری است.

برای شناخت نوع نگاه مسلمانان به یهودیت و متون دینی‌اش باید علاوه بر قرآن و احادیث، به آرای دانشمندان مسلمان در چند سدۀ نخست هجری قمری مراجعه کرد. مؤلف کتاب حاضر، که خود از بزرگ‌ترین صاحب‌نظران در این زمینه است، دیدگاه‌های نُه تن از بزرگ‌ترین دانشمندان جهان اسلام، از قرن سوم تا پنجم هجری را که پهنۀ جغرافیایی زیست و بومشان از شرق تا غرب جهان اسلام را شامل می‌شده، بررسیده است. این دانشمندان عبارتند از: ابن‌رَبّن طَبری، ابن‌قُتَیبه، یعقوبی، ابوجعفر طَبری، مسعودی، مَقدِسی، باقِلّانی، ابوریحان بیرونی و ابن‌حَزم اندلسی. در این کتاب، پس از گزارشی مختصر دربارۀ نگاه مسلمانان صدر اسلام به یهودیت و بعد از معرفی اجمالی این نُه نویسندۀ مسلمان، دیدگاه‌های ایشان دربارۀ موضوعاتی مانند باورها و آیین‌های یهودیان، معجزات و دلایل نبوت پیامبر(ص) در کتب یهودیان، نسخ شریعت موسی(ع)، و اعتبار متون دینی یهود بحث و بررسی شده است.