آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

نظریۀ انتقادی بوم‌گرا، پیوندهای موجود در جهان طبیعی و فعالیت‌های انسانی را بررسی می‌کند. با درنظرگرفتن برداشت‌های گوناگون فلسفی از فلاسفۀ مختلف، وجود و بقای آگاهی انتقادی زیست‌محیطی در ناخودآگاه جمعی انسان آشکار می‌شود، هرچند ممکن است با اصطلاحات یا کلیدواژه‌های متفاوتی بیان شده باشد. خوانندۀ علاقه‌مند می‌تواند ردّپای همان نگرانی و دغدغه را در سوئدنبرگ فیلسوف سوئدی نیز پیدا کند. دو مفهوم فلسفی «همانندی» و «درون‌روانگی» بیان‌گر ارتباط بین روح و مادّه، ذهن و بدن، است و می‌توان ادّعا کرد که همان چیزی است که زندگی جسمی انسان را با زندگی معنویِ همیشگی او ارتباط می‌دهد. با بررسی چنین مفاهیم فلسفی در یک قلمروی انتقادی بوم‌گرا، این مقاله تلاش می‌کند که همبستگی پنهانی موجود بین انسان و طبیعت و ارتباط بین این دیدگاه انتقادی و بعضی مفاهیم خاص فلسفۀ سوئدنبرگ را نشان دهد. هدف این مقاله واکاوی مؤلفه‌های نقد بوم‌گرا در آثار سوئدنبرگ با توجه به دو مفهوم فلسفی «همانندی» و «درون‌روانگی»است. این آگاهی معنوی آشکار می‌کند که انسان‌ها تا زمانی که نتوانند زندگی خود را مطابق با الوهیت پیش ببرند، نخواهند توانست در هماهنگی با جهان طبیعت زندگی کنند چراکه چنین ایدئولوژی خدامحوری اجازۀ کاری غیر از همراهی با محیط‌زیست را به انسان نمی‌دهد؛ محیط‌زیست مظهر خداوند، خالق مطلق، است.

با توجه به پیش‌زمینة خانوادگی، علمی و شهودی‌، به‌نظر می‌رسد جهان‌بینی‌ ایمانوئل سودنبرگ (1688-1772م.)، عارف و دانشمند سوئدی پروتستان، بیشتر متأثر از شهودات او پس از تحول روحیش باشد. اگرچه که ردّ پای سوابق علمی و مطالعات آناتومیکی و ریاضی وی هم در این جهان‌بینی به‌خوبی آشکار است، از جمله: تناظر میان دنیای مادّی و معنوی، تناظر بین انسان به عنوان عالم صغیر با عالم کبیر و تناظر میان انسان مخلوق با انسان جهانی که از نظر او همان پروردگار یا بهشت است. این عارف پروتستان متأثر از دوره و زمانة خود هم هست، چرا که انسان‌گرایی حاکم بر قرن هجدهم را هم می‌توان در آثار او مشاهده نمود. وجه مشخصه و ویژگی برتر نظریات او در گذر از دنیای مادّی و سیر در دنیای معنوی است. در این مختصر، سعی بر این بوده‌است تا جهان‌بینی او را از آثارش به دست آوریم.

ایمانوئل سودنبرگ(1688-1772)، عارف مسیحی پروتستان، توانسته بود در سایة درک حقایق شهودی از ظواهر عالم مادی گذر کند و به شهود حقایق عالم واقع نائل آید و از این طریق به ساحت معناشناختی وقایع عالم ظاهر دست یابد. اندیشة عرفانی ایمانوئل‌سودنبرگ بر بنیاد سه‌اصل مهم شکل می‌گیرد. نخست اصل‌تناظر که رکن اصیل اندیشة‌عرفانی وی محسوب می‌شود، به‌گونه‌ای که حضور پنهان این‌نظریه در ذیل دیگر آرأ وی نیز قابل ردگیری است. دومین رکن اندیشة‌عرفانی سودنبرگ در قالب ارائة تفسیری متفاوت از متن کتاب‌مقدّس و با استفاده از مؤلفه‌های نمادشناسانه محقق می‌شود که در این‌راستا منجر به‌شکل‌گیری تفسیری تأویل‌گرایانه و نمادین از آیات کتاب‌مقدّس می‌شود که درخور توجه اهل‌نظر و محققان است. وی در سومین رکن اندیشة‌ عرفانی خود به‌تبیین دوره‌های مختلف بشریت و چگونگی ارتباط انسان با عوالم‌معنوی می‌پردازد که حکایت از آغازی بسیار نورانی، و انجامی همراه با غربت و فراق و امیدوار به‌رسیدن به‌روشنایی دارد.

در فرهنگ‌ها و ادیان گوناگون به‌صور مختلفی، بهشت و یا وضعیت زندگی نیکان پس از مرگ تبیین شده است؛ اما همة آنان بهشت را جایگاه آسایش و راحتی می‌دانند. سودنبرگ هم که مسیحی پروتستان است، ساختار بهشت را بر‌مبنای شهودات خود و در قالب دین مسیحیت ترسیم کرده است. بهشت او بر‌مبنای میزان عشق به‌ پروردگار است و هر‌چه فردی کیفیات خیر بیشتری‌ را از جانب پروردگار در خود و در وجه باطنیش داشته باشد، در زندگی پس ‌از مرگ، بیشتر از نور پروردگار بهره‌مند می‌شود. ما آفریده شدیم تا فرشته شویم و پروردگار، بهشت را به‌خاطر کسانی که در بهشت هستند و فرشته می‌شوند، می‌آفریند و تمام نعمات ناشی از عشق و حکمت الهی را به‌آنان اعطا می‌کند. پروردگار، انسان است و بهشت تصویر اوست؛ فرشتگان هم شبیه به ‌انسان هستند. وجه باطنی و درونی انسان به ‌میزانی شکل بهشت می‌شود که دارای کیفیات عشق و ایمان باشد؛ اما تفاوت انسان‌ها با فرشتگان در این است که لایه‌های خارجی‌تر انسان به‌ شکل این دنیاست و به ‌آن اندازه که ما درگیر خیر و خوبی باشیم، دنیای درون ما نیز به‌شکل بهشت در‌می‌آید.