آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ساختار فکری دو مکتب کنفوسیوسی و دائویی مشابه است؛ بدین معنا که هیچ یک از آن دو نه در پی وضع قواعد فلسفی - منطقی و اصول اعتقادی جزم آور بوده اند، و نه به مسائل انتزاعی و معقولات ثانوی و کلّیّات عقلی پرداخته اند؛ بلکه توجّه هر دو به امور محسوس و جاری در زندگی و هر آنچه که قابل تجربه برای انسان می باشد، بوده است. به همین جهت مفهوم "متافیزیک" نیز در چین کمی متفاوت است از آنچه که در فلسفه یونان باستان و سپس در عالم اسلامی شاهد آن هستیم. از مهمترین موضوعات متافیزیک، تبیین حقیقت غایی است که در بیشتر موارد دارای نوعی تقدّس برای انسان ها میِباشد . دو مفهومی که از این نظر در این دو مکتب قابل بررسی هستند عبارتند از تی ین یا آسمان و دائو. هردو مکتب به تثلیث آسمان، زمین و انسان توجّه داشته اند و بر ایجاد نوعی سازگاری و توازن میان این سه وجه تأکید دارند. امّا وجه تمایز آن دو بیشتر در نحوهیِ تفسیرشان از دائوست. کنفوسیوس به کمال اخلاقی انسان ها و حسن نظام اجتماعی نظر داشت و دائو را نیز در بطن سنّت و جامعه می شناخت. حال آن که در مکتب دائویی، دائو محور تفسیر هر چیز و حقیقتی ماورائی است که انسان باید جریان موزون آن را بپذیرد و خود را با آن هماهنگ کند . در نتیجه، سعادت انسان نه در جامعه بلکه در طبیعت معنا می یابد. طبیعت، در تفکّر چین هم پدیده های مادّی و هم امور غیر مادّی را در دو ساحت انسان و آسمان فرا می گیرد. در نهایت آن که می توان مکتب کنفوسیوسی را نوعی انسان مداری دانست که اگر به مسائل متافیزیکی توجه م یکرد، به جهت تأثیر آنها بر انسان و جامعه انسانی بوده است و مکتب دائویی را نوعی طبیع تگرایی می توان خواند که دارای رویکرد متافیزیکی است و نگرش انسان را به ماوراء محسوسات و ظواهر فرا می خواند

پژوهش حاضر بررسی مقایسه‌ای خرد عملی و جایگاه آن در دو نظام فلسفی ارسطو و کنفوسیوس است. مقایسه آراء دو فیلسوف در باب خرد، نشان داده است که در نظام فکری آنان میان سعادت، فضیلت و خرد پیوند استواری وجود دارد، بدین طریق که به اعتقاد هر دو متفکر، زندگی سعادتمندانه، بدون فضایل تحقق نمی‌یابد و خرد در میان فضایل، واجد بالاترین جایگاه است. پیوند میان این سه مفهوم سبب شده است تا سعادت از مفاهیم محوری در اخلاق ارسطو و کنفوسیوس باشد. در بیان شباهت دیدگاه دو متفکر می‌توان گفت که هدف هر دو متفکر نیک زیستن و نیک عمل کردن است. دو ویژگی بارز خرد در اندیشه هر دو متفکر تأمل و داوری است. به نظر هر دو متفکر خرد عملی باعث برقراری توازن و اعتدال بین قوای درونی و رفتار و کردار می‌شود در این صورت زندگی انسان بر وفق قواعد اخلاقی یا سعادت‌مندانه خواهد بود. از نظر هر دو، سعادت انسان در گرو سعادت جامعه است. پس باید حاکم یا حاکمانی خردمند وجود داشته باشند تا با تعلیم و تربیت، ایجاد یک نظام اخلاقی و گستردن خیر، جامعه را به آرامش، رفاه، امنیت، دوستی، صلح و سعادت برسانند. تفاوت دیدگاه دو فیلسوف نیز در این است که کنفوسیوس در مورد خرد تحلیل فلسفی نمی‌کند، بلکه تحلیل او بیشتر جنبه روانشناختی دارد. او خرد را در قالب الگوهای رفتاری خردمندانه نشان می‌دهد؛ در حالی که ارسطو خرد را از جنبه فلسفی مورد مداقه قرار می‌دهد. فرد خردمند، در نگاه ارسطو کسی است که می‌تواند با استفاده از موازین عقلی، فضیلت را که حدوسط میان افراط و تفریط است، معین کند. پس سعادت به اعتقاد ارسطو در درجه اول حیات اندیشمندانه و در درجه دوم زیستن براساس فضایل اخلاقی است؛ زیرا خردمند برای دستیابی به فضیلت، که شرط لازم سعادت است، باید نخست از حیات اندیشمندانه برخوردار باشد تا قدرت تعیین فضایل را بیابد.

طبیعت وسرشت انسانی یکی از پیچیده‌ترین و پوشیده‌ترین موضوعاتی است که در کل تاریخ فرهنگی و اجتماعی بشر همواره مورد بحث ومناقشه بوده‌است. گروهی سرشت انسانی را مجبول بر خیر و گروهی مبتنی بر شر می‌دانند و گروهی دیگر اساساً ذات و سرشتی برای انسان قائل نیستند و تکوین شخصیت او را معلول و محصول آموزش و آمیزش‌های اجتماعی می‌دانند و هر گروه در تأیید معتقدات خویش، دلایل و براهینی اقامه می‌کنند. دو تن از بزرگ‌ترین متفکران و مصلحانی که در گذشته به سبب نوع شخصیت، اهداف و آرمان‌های انسانی، اجتماعی، سیاسی و اخلاقی عمیقاً بدین مسئله پرداخته‌اند و عوامل مکمل و مؤثر در تتمیم یا تخریب سرشت آدمی را بررسی نموده‌اند، یکی کنفوسیوس، حکیم چینی و دیگری شیخ اجل سعدی شیرازی در ایران است که به سبب دامنة نفوذ و استمرار و پایایی افکار و آثار آنان در زوایا و اعماق پنهانی دو ملت چین و ایران و امروزه در بخش بزرگ و شایستة توجهی از جهان، بررسی دقیق دیدگاه‌های آنان برای تصمیم‌گیری‌های کلان فرهنگی و اجتماعی در روزگار ما حایز کمال اهمیت است. این مقاله ابتدا به طبقه‌بندی دقیق آثار و نیز امکان یا عدم امکان تطبیق افکار این دو اندیشه‌ور به دلیل تفاوت زمان، مکان و زبان، و آنگاه به تحلیل مصداقی اندیشه‌ها و آرای سعدی و کنفوسیوس درباره سرشت انسان و عوامل مکمل و مخرب در تکوین آن می‌پردارد.