آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

زیست اجتماعی انسان‌ها متأثر از اندیشه و فرهنگشان است. مردم بیهق از همان ابتدا ارادتمند اهل‌ بیت (ع) و شیعه‌مذهب بودند. محوریت ائمه (ع) در اندیشه شیعی همواره دربردارنده دلالت‌های اجتماعی بسیاری است که بر جنبه‌های مختلف زیستی مردم تأثیرگذار بوده است. برای شناخت تاریخ ‌اجتماعی هر منطقه یا ملت نیازمند بررسی مؤلفه‌های اجتماعی در آن منطقه هستیم. آورده‌های زبانی یکی از مؤلفه‌های تاریخ ‌اجتماعی است. آورده‌های زبانی در پنج آورده نام‌ها و القاب، اذان، تکیه‌کلام، نوحه، مرثیه و شعر بررسی شده است. این تحقیق با روش کتاب‌خانه‌ای در محدوده بیهق و در دوره زمانی ورود اسلام تا قرن دهم انجام شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد در منطقه بیهق و در دوران قبل از صفویه، مؤلفه‌های یادشده بسیار متأثر از آموزه‌های اهل بیت (ع) بوده است.

پژوهش حاضر با درک ارزشمندی میراث تاریخی اصحاب حدیث و اثرگذاری آن در ذهن مخاطبان این آثار در موضوع اهل‌بیت‌(علیهم‌السلام) و شیعیان عصر اموی و با هدف کشف شبکه مضمونی موجود در این متون و برای رسیدن به الگویی که توضیح‌دهنده منطق کلی و شاکله آنها باشد، می‌کوشد تا به این سؤال پاسخ دهد که «اصحاب حدیث در ثبت اخبار اهل‌بیت‌(علیهم‌السلام) و شیعیان چه مضامینی را به مخاطبان ارائه می‌کنند؟» برای یافتن پاسخ ابتدا میراث تاریخی اصحاب حدیث در این زمینه بررسی شد و از میان آثار موجود، تاریخ خلیفه ‌بن ‌خیاط (ابن‌خیاط،240ق)، بقایای کتاب المعرفة و التاریخ (فسوی، 277ق)، تاریخ الامم و الملوک (طبری، 310ق)، المنتظم فى تاریخ الامم و الملوک، (ابن‌جوزى 597ق) انتخاب شد و داده‌های مرتبط با اخبار اهل‌بیت‌(علیهم السلام) و شیعیان از میان آنها استخراج و سپس با روش «تحلیل مضمون» و اجرای مراحل آن، داده‌ها تحلیل و مضامین نهفته در منابع منتخب کشف شد که چهار مضمون فراگیرِ «تشیع؛ جریانی سیاسی- مذهبی»، «تهدیدهای دائمی شیعیان برای حکومت»، «تلاش برای سرکوب شیعیان بر مبنای دین»، و «سرکوب شیعیان با تحمل خسارات» یافت شد که این مضامین با توجه به رویکرد اصحاب حدیث به خلافت، در جهت مشروعیت‌بخشی به رفتار امویان در قبال سرکوب اهل‌بیت‌(علیهم‌السلام) و شیعیان است.