آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در کتاب‌هاي کلامي، يکي از مباحث مطرح‌شده در بحث امامت، اصطلاح «نص جلي» و «نص خفي» است. اين دو اصطلاح که در ذيل مسئلة راه‌هاي تعيين امام مورد بحث قرار مي‌گيرد، در آثار کلامي فرق مختلف، اعم از معتزله، اشاعره، زيديه و اماميه مطرح شده است. در بين فرق مختلف اسلامي، تنها متکلمان اماميه‌اند که معتقدند اميرمؤمنان(ع)، هم با نص جلي و هم با نص خفي به‌عنوان جانشين بلافصل پيامبر(ص) تعيين شده است. اين مقاله با روش تحليلي ـ کتابخانه‌اي، ضمن اشاره به معيار نص جلي و نص خفي از ديدگاه متکلمان اماميه، دلایل آنها بر اثبات اين اعتقاد را تبيين می‌کند و به اشکالات مخالفان اين عقيده پاسخ مي‌دهد. در پایان، ضمن انتخاب معيار منتخب براي نص جلي و نص خفي، اثبات خواهد شد که برخلاف نظر بیشتر متکلمان، حديث غدير از مصاديق نص جلي است، نه نص خفي.

حسن و قبح يکي از پايه‌اي‌ترين مسائل کلامي است که در حل بسياري از مسائل و قواعد کلامي ديگر نقش دارد. عدليه بر حسن و قبح واقعي ـ ‌عقلي و اشاعره بر غيرواقعي ـ شرعي بودن آن تأکيد دارند. در آثار کلامي و اصولي متداول، ابتدا چند معنا براي حسن و قبح ذکر مي‌شود و ادعا مي‌گردد که نزاع تنها در يک معناست و در واقعي ـ عقلي بودن معاني ديگر همگي اتفاق‌نظر دارند. اين تحقيق تلاش دارد با روش «تحليلي» و مراجعه به منابع مهم‌ترين فرقه‌هاي کلامي، يعني اماميه، معتزله، ماتريديه و اشاعره، درستي يا نادرستي تکثير معاني حسن و قبح را بررسي کند. آنچه به‌دست آمده اين است که تکثير معاني که از سوي اشاعره براي رهايي از اشکالات عدليه انجام شده، نه‌تنها ضرورت نداشته، بلکه خود تکثير معاني محل نزاع بوده و بالتبع، حل مسئله را دچار ابهام کرده است، بلکه ـ درواقع ـ اين معاني متمايز از هم نيستند. درنتيجه ادعاي پذيرش حسن و قبحِ واقعي ـ عقلي در برخي معاني و انکار آنها در معناي ديگر ادعايي متناقض است و متکلمان بسياري در اين تکثير و تفکيک معاني اشکال قرار کرده‌اند.

مسئلة گستره و قلمرو علم امام عليه السلام از جمله مباحثي است که با وجود پيشينة طولاني آن، همچنان موضوع بحث و نظر ميان انديشمندان اسلامي است، به‌گونه‌اي‌که برخي قايل به محدود بودن علم امام عليه السلام و برخي قايل به گسترده بودن علم او گشته‌اند. اين مقاله كوشيده است با استفاده از روايات معصومان عليهم السلام، قضاوتي واقع‌بينانه دربارة اين موضوع ارائه دهد؛ بدين معنا که ابتدا روايات مؤيد نظرية محدود بودن علم امام عليه السلام و سپس روايات مؤيد نامحدود بودن علم ايشان را بررسي كرده و پس از بيان وجوه وجه‌الجمع و نقد آن، در نهايت، نظرية شأني بودن علم امام عليه السلام را تقويت نموده است.

احسان الهی ظهیر از نویسندگان معروف پرتلاش وهابی در رد عقاید شیعه است. وی در آثار متعدد خود وجود امام دوازدهم شیعیان را موهوم دانسته و بر این باور است که امام حسن عسکری علیه‌السلام فرزندی ندارد. او برای اثبات ادعای خود از روایات نقل شده از کتب شیعه و دیدگاه‌های اندیشمندان شیعی استفاده می‌کند. در این نوشتار دیدگاه ایشان و روایات و دیدگاه متکلمان شیعه نقل شده توسط ایشان مورد بررسی و نقد قرار می‌گیرد و مشخص می‌شود که نحوه استناد ایشان به این دسته از روایات و کتب شیعی صحیح نیست. همچنین در ادامه با توجه به روایاتی که از کتب معتبر اهل سنت نقل شده و به همراه ضمیمه کردن وقایع تاریخی منقول در کتب تاریخی، این نتیجه به دست می‌آید که وجود امام مهدی عجل الله امری موهوم نیست و هم از نظر شیعی و هم از نظر اهل سنت، امام حسن عسکری علیه‌السلام دارای فرزند هستند که همان مهدی منتظر در نزد شیعه است.