آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کشف‌ المحجوب هجویری یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌های عرفانی فارسی است که همواره از جنبه‌های مختلف به‌ویژه تعلیم مبانی عرفانی اهمیت داشته و دارد؛ توجه به این اثر تا اندازۀ بسیاری تحت‌تأثیر قدرت نویسنده در اقناع مخاطب است. مقالۀ حاضر با هدف بررسی روش‌های اقناع مخاطب در کشف‌ المحجوب هجویری با تکیه بر نقد رتوریکی و به روش کیفی و با کاربست شیوۀ توصیفی‌تحلیلی نوشته شده و به‌دنبال پاسخ به این پرسش‌ است که هجویری از کدام شیوه‌ها برای اقناع مخاطب استفاده کرده و کدام‌یک از عناصر موجود در کشف‌ المحجوب بر پذیرش خواننده اثرگذار بوده است؟ نتیجۀ تحقیق نشان می‌دهد که هجویری با به‌کارگیری روش‌هایی مانند ارائۀ مطالب اخلاقی و انسانی، استفاده از زبانی آشنا، سبکی دوسویه و تعاملی، استدلال، استشهاد و استناد، استفاده از داستان و حکایت و نیز استفاده از صنایع ادبی مانند تمثیل، تشبیه، کنایه و استعاره، برای اقناع مخاطب خود بهره برده است.

نویسندگان این مقاله زوایای غنا و استغنا و نقش آن در تکامل سالک را بررسی می‌کنند. منظور از استغنا در این پژوهش، استغنای سالک از خلق و مقصود از غنا توانگری مادی سالک است. نگارندگان با رویکرد توصیفی‌تحلیلی مبتنی بر متون منثور عرفانی تا قرن هفتم، درپی پاسخ به این پرسش‌های بنیادی هستند: بین استغنای عرفانی با غنای مادی چه ارتباطی وجود دارد؟ مشایخ دربارۀ التزام غنای مادی در مرحلۀ استغنای از خلق چه دیدگاه‌هایی دارند؟ دلایل موافقت یا مخالفت ایشان با این موضوع چیست و مکتب‌های عرفانی چقدر بر دیدگاه عارفان در این زمینه اثر گذاشته‌ است؟ نویسندگان با پاسخ به این پرسش‌ها می‌کوشند استدلال کنند استغنای از خلق با مفهوم بی‌نیازی‌جستن از ماسوی‌الله و اظهار نیاز به غنی مطلق، می‌تواند در دو حالت فقر و غنای مادی سالک محَقَق شود؛ ازاین‌رو دیدگاه مشایخ دربارۀ رد یا تأیید غنای مادی در مرحلۀ استغنای از خلق بررسی و شروط و دلایل آنها تبیین می‌شود تا درک درستی از تعابیر استغنا و غنا و ارتباط آنها در متون و مکتب‌های عرفانی ارائه شود؛ درنتیجه به درک صحیح‌ترِ این مقولۀ مهم عرفانی کمک می‌شود.

بیان مسئله:«کشف المحجوب»رساله ای است فارسی از ابویعقوب اسحاق بن احمد سجستانی که موضوع آن حکمت در مذاق اسماعیلیان است .سوالات و مبهماتی از این دست که آیا این کتاب به زبان عربی نگاشته شده یا فارسی و در صورت ترجمه بودن ،مترجم آن ناصرخسرو است یا دیگری و آیا در فرایند ترجمه اصل عربی آن دستخوش حذف شده یا نه،از دیرباز معرکه آراء و نظریات پژوهشگرانی چند بوده است. روش: این جستار با روش تحلیلی – آماری و با تکیه بر سنجش آثار بازمانده از سجستانی و ناصرخسرو و بر اساس مؤلفه‌های سبک‌ شناختی، انجام گرفته است. یافته ها و نتایج: در این پژوهش اثبات کرده ایم که سجستانی رساله کشف‌المحجوب را به زبان عربی نگاشته و بعدها به خامه یکی از همکیشان او به فارسی گزارش شده، شیوه ترجمه و ساختار و سبک نوشتار کتاب نشان می‌دهد که زمان ترجمه نباید از قرن چهارم و ابتدای قرن پنجم فراتر برود. دیگر آنکه کتاب در فرایند ترجمه دستخوش کاستی و تحریف نشده است و مهمتر از همه اثبات کردیم که خلاف نظر پاره‌ای از محققان نامدار غربی و شرقی مترجم این رساله ناصرخسرو قبادیانی نیست.