آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

سبک شناسی روشی نقدی است که به بررسی سطح زبانی وفکری متن ادبی می‌پردازد، تا بتواند مهم ترین عناصر تشکیل دهنده‌ی آن را کشف کند، به همین دلیل متن ادبی را اساس کار خویش قرار می‌دهد و به بررسی آن همت می‌گمارد. پژوهش پيش‌‌‌‌ روی با روش توصیفی_تحلیلی به بررسی سبک شناسانه چهار سروده شاعر مصری"أمل دنقل"(1940-1983م) همچون«لا تصالح، من مذکرات المتنبي في مصر» «سرحان لا یتسلم مفاتیح القدس» «مقابلة خاصة مع ابن نوح» پرداخته و به این نتیجه رسیده است کهاین شاعر افزون بر اینکه در حوزه مفهومِ شعری حرفی برای گفتن دارد، در حوزه زبان و بیان شعری نیز توجه منتقدان ادبی را به خود جلب کرده است. وی می‌کوشد تا از فرایند خودکاری زبانِ شعری بپرهیزد و به تکرار مکرر زبان پیشینیان نپردازد تا از این رهگذر به هنری‌تر شدن سخن و تأثیرگذاری بیشتر آن بر خواننده کمک کند و شعری به او ارائه دهد که برجستگی زبانی و تاثیرگذاری مشخصه اصلی آن است. دیگر اینکه شاعر با کاربست تکنیک‌های متعدد در راستای تاکید بر موضوع عدم صلح وسازش با اسرائیل، تمام تلاش خویش را به کار بسته است.همچنین از بررسی سروده‌های شاعر که سرشار از دلالت‌ها‌ و معاني گوناگون است چنين استنباط مي‌شود که شاعر در وراي معانی به کار رفته در تلاش است تا تمام انسان‌هاييکه زير يوغ ستمگران مورد ظلم واقع مي‌شوند را به شورش و انقلاب و پايداري فرا ‌خواند. دیگر اینکه محور و اندیشه اصلی سروده هایش تاکید بر حفظ وحدت عربی و عدم تفرقه و چند دستگی است و برای به ترسیم کشیدن اوج زبونی و خواری هموطنانش، شخصيت های نمادین و انقلابی و از جان گذشته را به تصویر می کشد. افزون اینکه با کاربست تکنيک‌هاي متعدد، به ترسيم دغدغه‌هاي سياسي و اجتماعي خود و ملت کشورش مي‌پردازد.

زبان صوفیانه یکی از مهم‌‌ترین ابزارهای کاربست معانی سیروسلوک و مدارج عرفانی به شمار می‌رود. فریدالدین عطار (540ق)، شاعر پرآوازۀ ایران‌زمین، و محمدعلی الرباوی (1949م) شاعر سرشناس کشور مغرب، دو تن از شاعران عارف در ادبیات جهان هستند که در آثارشان طریق سیروسلوک را ترسیم کرده و کوشیدند تا تصویری از انسان کامل فرادید مخاطب قرار دهند و هرکدام به‌نحوی از سالکی سخن گفته‌اند که قدم در این راه صعب الوصول گذاشته‌ است. مهم‌ترین متنی که تبلور رویکرد یادشده است، دو منظومۀ منطق الورد از محمدعلی الرباوی و منطق الطیر از عطار نیشابوری است. در پرتو اهمیت مسئله، پژوهش حاضر که بر اساس مکتب آمریکایی در حوزۀ ادبیات تطبیقی و به شیوۀ توصیفی‌تحلیلی انجام می‌گیرد، در پی هم‌سنجی و تحلیل دو منظومه و بررسی نمادهای صوفیانۀ دو شاعر است و تلاش دارد در خلال آن به ارائۀ برخی شباهت‌ها و تفاوت‌ها بپردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که عمده‌ترین شباهت این دو اثر، انتخاب هدفمند دالّ منطق در عنوان دو سروده، هدف مشترک سیر سالک، شباهت در کاربست رمز «باز» برای سالک، عذرآوریِ باز در ادامۀ مسیر و نیز به‌کارگیری برخی نمادهای عرفانی چون ستر، سلطان، سرّ، ضوء، طریق و... است. از جمله تفاوت‌ها می‌توان به اختلاف در انتخاب پیر و راهنما و تفاوت در به‌کارگیری نماد بلبل و گل اشاره کرد. راز آشکارشده در کل داستان، بیانگر این نکته است که درک حقیقت هستی جز با حقیقت خودِ انسانی امکان‌پذیر نیست و رسیدن به حقیقت انسان، کاری بس دشوار و طاقت‌فرساست.

تکرارهای آوائی و تشابهات لفظی در قرآن کریم کارکرد­های معنایی دارند؛ چینش و همنشین­سازی واژگان در متن قرآنی به گونه­ای صورت پذیرفته که آن همنشینی، افزون بر آهنگین­کردن کلام، در القاء مفهوم مؤثرتر است و می­توان از آن به عنوان «هماوائی» یا همان «اعجاز النظم الموسیقیّ» یاد کرد؛ کاربست این شیوه از بیان موجب خلق مفهومی تازه می­شود؛ نیز کمک می­کند تا مفاهیم دور از هم- که گاه متّضاد نیز هستند- در کنار یکدیگر قرار گیرند و از رهگذر تناسب صوری و موسیقایی، به نوعی به تناسب، انسجام و اتّحاد معنایی برسند. استفاده از ظرفیت همنشینی و هماوائی در قرآن، این امکان را فراهم نموده تا معنای مورد نظر با قوّت بیشتری به مخاطب القاء گردد و باور­پذیری مفهوم را دو­ چندان نماید. بررسی­ها نشان می­دهد بهره­گیری از این ظرفیت، در جزء سی­ام قرآن کریم نمود بیشتری دارد و از این منظر سزاوار توجّه و پژوهش است. در پرتو اهمیّت مسأله، پژوهش حاضر می­کوشد با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی هماوائی و تأثیر معناییِ آن که از آن به عنوان «اعجاز مجاورت» یاد شده در جزء مورد اشاره بپردازد و نتیجة بحث را فرادید مخاطب قرار دهد. چنین استنباط می­شود که چینش و همنشینی اعجاز­گونه واژگان، موجب برجستگی سخن شده و با به همراه داشتن معنا و مدلولی خاص، به طور ضمنی، نافی ایده ترادف در قرآن گشته است.

بی‌تردید نهج‌البلاغه جامع‌ترین کتاب پس از قرآن است که می‌تواند راهنمای انسان در تمام ابعاد زندگی به شمار آید و هدایت بشر را در عرصه‌های گوناگون عهده‌دار شود. این کتاب گرانسنگ مفاهیم انتزاعی گسترده‌ای را در خود جای داده است که بدون شک بیان اینگونه مفاهیم با زبان روزمره ممکن نیست و برای نزدیک کردن موضوع به فهم و ذهن مخاطب، باید از ابزارهای زبانی مناسب استفاده کرد که «استعاره» از پرکاربردترین این ابزارهاست. امام علی (ع) گاهی در کلام خود برای ترغیب مخاطب به انجام امور پسندیده و برحذر داشتن وی از اعمال ناپسند از ساختار طلبی استفاده می‌کند؛ لذا پژوهش حاضر سعی دارد آن دسته از جملات طلبی که ساختار استعاری دارند و در عین حال عهده‌دار انتقال مفاهیم انتزاعی هستند را از خطبه‌های نهج‌البلاغه استخراج نموده و بر اساس نظریه «استعاره شناختی» آنها را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. نتایج تحقیق حاکی بر این است که امیر سخن با استفاده از نگاشت‌های برگرفته از زندگی روزمره که برای همگان قابل درک است، به مفهوم‌سازی حوزة مقصد می‌پردازد و بر اساس میزان آگاهی و شناخت مخاطب از مفهوم موردنظر، از انواع استعاره شناختی استفاده می‌کند.

کاربست شخصیت‌های دینی و به ویژه قرآنی، یکی از شاخصه‌های بارز شعر معاصر عربی است. آن شاعران برای القای مفاهیم مورد نظر خود به شیوه غیر مستقیم از این شخصیت­ها بسیار الهام می­گیرند. حضرت مریم(ع) از جمله رمزهای دینی­ای است که شاعران با کمک آن به شیوه­ای نمادین به بیان تجربه معاصر خویش پرداخته­اند. در پرتو اهمیت مسأله، جستار حاضر می­کوشد با روش توصیفی- تحلیلی چگونگی حضور این رمز دینی را در شعر پنج شاعر برجسته معاصر عربی همچون محمود درویش، بدر شاکر سیّاب، عزالدّین مناصره، عبدالوهاب البیاتی و ممدوح عدوان مورد نقد و بررسی قرار دهد. پژوهش نشان از آن دارد که این شاعران بر آیه ﴿وهزّی إلیک بجذع النخلة تساقط علیک رطباً جنیاً﴾ تمرکز ویژه­ای داشتند و از خلال آن کوشیدند بر صبر و پایداری تأکید ورزند.

بررسی خطبه‌­ها و نامه‌­های نهج‌البلاغه نشانگر این است که امام علی علیه‌السلام افزون بر صدور حکم در خصوص زن، در فرایند انتقال معنا، برای ترسیم مفاهیم متعدد ذهنی خود از شخصیت زن و ویژگی­‌های وی کمک گرفته است و کوشیده در گفتمان‌­های خود به پشتوانۀ دخالت­‌دهیِ آن شخصیت در حوزه معنایی مبدأ، مفاهیم مورد نظر خود را در حوزه معنایی مقصد عینیت‌­بخشی و باورپذیر نماید و مخاطب خود را نسبت به ایده­‌ها و باورهای خود متقاعد سازد. در پرتو دخالت­‌دهی زن در فرایند معناسازی و تصویرسازی­‌های ادبی به واسطة آن شخصیت، پژوهش حاضر می­‌کوشد با رویکرد کیفی و روش توصیفی – تحلیلی به شناسایی، استخراج و تحلیل آن دسته از پاره‌­گفت­‌هایی بپردازد که سخنور در خطبه‌­ها و نامه‌­های خود برای تصویرسازی مفاهیم ذهنی خود از وی و ویژگی­‌های او بهره گرفته است. از نتایج این تحقیق آن است که صاحب گفتمان در فرایند یادشده، به‌قصد تغییر موقعیت فکری و عاطفی مخاطب، از شخصیت زن و صفات مرتبط با وی استفاده کرده است. دیگر اینکه زن در نمونه­‌های مورد مطالعه، بیشتر در فضای تیره دخالت داده شده و بار سنگین کنش­‌های منفی دیگران را بر دوش می­‌کشد.

کاربردشناختی زبان، در جهت ایجاد انگیزه ارتباطی معین بین طرفین به بررسی کلام میان متکلم و مخاطب می‌پردازد و از جمله جریان‌هایی است که در علم زبان‌شناسی نوین از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این میان «احتجاج» فرایندی ارتباطی- زبانی است که متکلم در راستای تغییر نگرش و دیدگاه‌های مخاطب آن را به کار می‌گیرد و در جهت اهداف موردنظر، اندیشه‌ی وی را به تکاپو وا‌می‌دارد و در این فرایند از فنون و شیوه‌های گوناگونی بهره می‌گیرد. در این جستار نگارندگان برآنند تا قابلیت شگرد احتجاج را در برخی از کلمات قصار امام علی(ع) واکاوی و تحلیل نمایند و در پایان جدول و نموداری از فراوانی استراتژی­هایی که با جنبه احتجاجی در کل کلمات قصار به‌کار گرفته شده ارائه دهند. نتایج پژوهش نشان از آن دارد که امام علی(ع) با حفظ قوانین تطور زبان، در جهت اقناع و متقاعدسازی مخاطب خویش، از انواع استراتژی‌های زبانی - بلاغی بهره برده و به‌صورت هنرمندانه، مفاهیم اخلاقی، عبادی، اعتقادی، اجتماعی و تربیتی موردنظر خویش را در قالب مناسب­ترین واژگان مطرح می‌نماید. دیگر اینکه گاه در کلام حضرت(ع) درهم‌تنیدگی استراتژی‌های زبانی و بلاغی دیده می‌شود که نمایانگر توانش زبانی و کاربردشناختی وی است.