آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بیان‌ناپذیری، از شاخصه‌های مهم زبان نمادین عرفان است و بیان اسرار شهودی و تجربیات عرفانی در ادبیات فارسی از طرق مختلف، به­ویژه از طریق قصه­های عرفانی منظوم صورت ­پذیرفته است. پرداختن به قصه­های عرفانی پس از قرن هفتم -که عرفان شکل و قوام یافته و اوج درخشش خود را پشت سر نهاده و مبانی نظری آن تدوین شده- اهمیت خاصی دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل محتوایی منتخب قصه­های منظوم عرفانی در شعر شعرای عارف­ و شاخص در قلمروی زمانی قرون هشتم تا یازدهم هجری است. سؤالات پژوهش حاضر عبارتند از: 1- آیا قصه­های عرفانی علاوه بر داشتن ویژگی­های مشترک با قصه­های کهن، دارای ویژگی­های منحصر و مختص به خود هستند؟ 2- آیا شاعران قرن هشتم تا قرن یازدهم در خلق قصه­های عرفانی، صرفاً مقلد شعرای پیش از خود بوده­اند یا در این زمینه مبتکر بوده­اند؟ این پژوهش از نوع کیفی است که با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش تحلیل محتوا و بهره­گیری از منابع کتابخانه­ای به انجام رسیده است. یافته‌ها نشان می­دهد که در این دوران، شاهد عمومی شدن عرفان و ورود عرفان ابن­عربی به عرفان خراسان هستیم و ارتزاق شاعران عارف این دوره از شعرای پیش از خود، آن‌ها را به مقلدان صرف بدل ننموده و با زاویه‌ و منظر شخصی و ابتکاری نسبت به اصطلاحات عرفانی، دامنه تعاریف آنها را توسیع نموده‌اند. در برخی موارد نیز، قصه‌ها، از شهودات و تجربیات عرفانی شاعر سرچشمه گرفته و ساخته و پرداخته شده‌اند. در برخی موارد اندک، قصه‌ها، دارای استدلال سست بوده و به­شکلی عامیانه بیان شده‌اند. به­کارگیری تمثیل عرفانی، سبک قصه در قصه و سمبل­های عرفانی با هدف عمومی نمودن عرفان، از دیگر مشخصات قصص عرفانی منظوم این دوران است. همچنین در این دوران در آثار برخی شاعران مانند: امیر خسرو، جامی، شیخ بهایی، وحشی و دیگران قصه­های مشترک و تکراری به­ندرت به­چشم می­خورد و این شاعران غالباً خود، نتیجه­ی داستان را در اثنای قصه بیان نکرده و نتیجه­گیری را به­عهده مخاطب می­گذارند، اما برخی شعرای دیگر مانند شیخ بهایی و در برخی موارد عماد فقیه بر خلاف این شاعران عمل کرده­اند.

حدیقه‌الحقیقه سنایی غزنوی ازرویکردهای مختلف تحلیل وبررسی شده است و به سبب طرح مباحث دینی- عرفانی و همچنین اندیشه‌های حکمی و اسلامی، که گهگاه پیوندی ناگزیر با متافیزیک دارند، بستری مناسب برای بازتاب بن‌مایه‌های ماورای طبیعی به شمار می‌آید. در مقالة حاضر، ضمن استخراج مصادیق دینی وقرآنی چون تقدیر، عالم غیب وملک، در حدیقه‌الحقیقه سنایی و ارائة جنبه‌های آماری و نشان دادن بسامد هریک، به تبیین مؤلفه‌هایی ازدیدگاه سنایی پرداخته شده وبه سبب ساختار تعلیمی، کارکردهای نمادین برخی از این مضامین نیز موردتوجّه و تحلیل قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهدکه در دیدگاه عرفانی سنایی به تبع باورهای دینی و اسلامی ایشان نیز، مضامین قرآنی واسلامی فراوانی در ذهن و زبان وی حضور دارد. با مرور به حدیقه سنایی به وضوح می‌توان کاربرد فراوان اصطلاح و مضامین مذکور را مشاهده کرد که درمیان چهارمضمون مذکور، عالم غیب بیش‌ترین بسامد را داردوازطرف دیگر سنایی به شیوه‌های گوناگون ازاین مضامین بهرگیری می‌کند.نظرگاه عرفانی وی نشان می‌دهدکه مسلک عرفانی‌اش، عرفان صرف نیست ونگاه عرفانی- شریعت به این گونه موضوعات دارد.