آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

دیدگاه‏هاى امام على‏علیه السلام در باب فلسفه تاریخ، تفسیر روشنى از مفاهیم قرآنى است. در سخنان آن امام، فلسفه تاریخ، با رویکردى کاملاً آگاهانه و هدف‏مند مورد توجه واقع شده است. آغاز و انجام تاریخ مهم‏ترین بخش این تأملات است. ایشان، کلّ تاریخ را در سه بخش؛ یعنى آفرینش و برگزیدن آدم (آغاز تاریخ)، بعثت پیامبران (مرحله دوم تاریخ) و ظهور منجى مصلح (انجام تاریخ) توصیف مى‏کنند. بر اساس سخنان آن حضرت، عوامل مهم شکل‏گیرى تاریخ بشرى عبارتند از: 1) حاکمیت مشیت الهى 2) آزادى عمل و قدرت انتخاب انسان.

رساله حاضر، با تکیه بر دیدگاهی تاریخی، به ریشه‌یابی مهمترین عوامل و زمینه‌های ظهور پدیده غالی‌گری در میان مسلمانان، طی دو قرن اول هجری (بستر زمانی پیدایشاین اندیشه) پرداخته است . شناختصحیح این پدیده فکری که یکی از ماندگارترین و عمیق‌ترین تاثیراترا در تاریخ اندیشه اسلامی بجای نهاد، با محدود نمودن آن در عرصه کلام و ملل و نحل، بدون شناختزمینه‌های تاریخی - اجتماعی آن میسر نخواهد بود. از این رو بررسی و تجزیه و تحلیل تاریخی پدیده غلو، با استناد به اطلاعاتتاریخی و اطلاعاتتکمیلی منابع ملل و نحل، رجال و حدیثو... محور عمده‌ای استکه این رساله حول آن شکل گرفته است . به عنوان پیشدرآمدی بر مساله غلو، تعاریفلغوی و اصطلاحی رایج در خصوصغلو و انواع کاربردهای آن و نیز دیدگاه قرآن در این زمینه، به فصل اول اختصاصیافته است . فصل دوم به بررسی سیر تاریخی ظهور این پدیده در میان مسلمین طی قرن اول هجری و تجزیه و تحلیل مهمترین نمودهای اجتماعی آن اختصاصیافته است . پدیده "سبایی" و "سبائیان" و نحوه ارتباط آنها با "کیسانیه" نمودهای اجتماعی مذکور را تشکیل می‌دهند. در فصل سوم، چگونگی غالی‌گری در قرن دوم هجری و ابعاد مختلفآن تحتعنوان غالی‌گری سیاسی، مورد بحثو بررسی قرار گرفته است . مهمترین چهره‌های غالی و چگونگی فعالیتهایشان، رئوسعقاید غالی نظیر تناسخ، حلول، تشبیه، و... توام با نحوه موضع‌گیری ائمه شیعه در قبال غلات ، عمده‌ترین محورهای مورد بحثدر این فصل است . بحثانتهایی رساله که چهارمین و آخرین فصل آن را تشکیل می‌دهد، به بررسی غالی‌گری مذهبی در زمان مورد نظر، و علل مرکزیتیافتن ائمه شیعه در اندیشه‌های غالی، اختصاصیافته است .

هم زمان با بسط و گسترش اندیشه های صوفیانه در جهان اسلام از سدة هفتم هجری و نزدیکی تصوف و تشیع به یکدیگر، رویکردهای صوفیانه بر مقتل نگاری کربلا -همچنان که بر برخی دیگر از مکتوبات دینی و تاریخی- تأثیر گذاشته است. این مطلب با مطالعۀ متون مکتوب این دوره و توجه به شاخص های اندیشه های تصوفی در آن و شناسایی و ردیابی این اندیشه ها در متون مزبور قابل مطالعه و بررسی است. در مقالۀ حاضر، سعی شده با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر پژوهش کتابخانه ای، به این سؤال پاسخ گفته شود که کتاب لهوف، اثر سید ابن طاووس، به عنوان یکی از مقاتل مهم و مشهور واقعۀ کربلا، از اندیشه های صوفیانه چه تأثیراتی پذیرفته است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که در مقتل لهوف، تأثیرپذیری از آموزه های تصوف و نمادهای آن، ولو به میزان اندک، وجود دارد و نویسندۀ آن، علی رغم اینکه به هیچ طریقت صوفیانه ای وابسته نبوده است، مباحث صوفیانه و عرفانی را در اثر خود بازتاب داده است.