آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:فهم دین وابسته به فهم زبان دین است. آشنایی با زبان دین و فهم آن در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد اما باید گفت یکی از پیچیده‌ترین و پربحث ترین موضوعاتی است که ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود مشغول داشته است. دلالت لفظ بر معنی درعین‌حال که مسئله ساده‌ای پنداشته می‌شود دارای پیچیدگی‌ها و ظرافت‌هایی است. به‌گونه‌ای که در متون دینی عدم آشنایی با آن سبب بدفهمی‌هایی از متن دین می‌شود تا آنجا که می‌توان ریشه برخی از شبهات کلامی را عدم درک درست از معنی و محتوای گزاره‌های دینی دانست. ازاین‌جهت به نظر می‌رسد بحث زبان دین و بررسی چگونگی معناداری آن یکی از مسائل مبنایی و اثربخش در حوزه کلام و فلسفه دین باشد. همچنین در خصوص چگونگی وضع الفاظ بر معانی رویکردهای مختلفی وجود دارد یکی از پرسش‌های مهم مسئله مدخلیت اراده در موضوعٌ له است. به‌عبارت‌دیگر آیا دلالت تابع ارادۀ متکلم است؟ بدین‌صورت که متکلم متعهد می‌شود که هر وقت این معنا را اراده کرد این لفظ را بگوید یا این‌که دلالت تابع اراده نیست بلکه هرگاه لفظ از دهان متکلم خارج شود چه معنای آن را اراده کرده باشد چه اراده نکرده باشد بر معنی دلالت کند. این مسئله به‌صورت پراکنده در آثار منطقیون و برخی از فلاسفه غرب به چشم می‌خورد همچنین یکی از مباحث اصولی نیز به شمار می‌آید. در این پژوهش سعی می‌شود تا با روش توصیفی تحلیلی رویکردهای مختلف نسبت به چگونگی دلالت لفظ بر معنی در زبان دین بیان‌شده و همچنین دسته‌بندی دقیقی از این رویکردها ارائه شود. در آخر به این نتیجه می‌رسیم که تا حدودی دلالت لفظ بر معنی در زبان دینطبق رویکرد ویتگنشتاین متأخر و آلستون متأثر از وضعیت اجتماعی بوده و همچنین در صورت پذیرش رویکرد استعمالی دو دیدگاه کلی به وجود می‌آید که یکی معنی را همان کاربرد و دیدگاه دیگر بدین‌صورت است که معتقدند ازآنجاکه گزاره‌های دینی دارای کارکرد هستند لذا معنادارند.واژگان کلیدی:دلالت، لفظ، معنا، زبان دین، تحلیل.

یکی از مباحث مهم فلسفه، «علم النفس فلسفی» است که از نفس و احکام مربوط به آن بحث می‌کند. ملاصدرا با طرح حکمت متعالیه و مبانی ویژه خود، خیل عظیمی از مشکلات فلسفی را حل کرد. اگر چه نظریات صدرا مورد پذیرش اکثر فیلسوفان واقع شد؛ اما مورد نقد برخی از فیلسوفان از جمله استاد فیاضی، فیلسوف معاصر، قرار گرفته است. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی ابتدا به تقریر علم النفس ملاصدرا به طور خاص در موضوعات اتحاد نفس و قوا، تجرد نفس، حرکت نفس و حدوث نفس و سپس نقد های استاد فیاضی بر آنها و تبیین نظر نهایی خود استاد پرداخته شده است. و نهایتا باتوجه به مبانی صدرا به اشکالات پاسخ داده و به منشاء خطای استاد فیاضی اشاره شده است. با بررسی ها انجام شده مشخص شد، اشکالات استاد فیاضی به‌دلیل تفسیر وتلقی خاص ایشان از مبانی صدرایی بوده لذا با تبیین صحیح مبانی صدرا اشکالات وارد شده مرتفع می گردد.

بحث از زبان دین و چیستی آن، یکی از مسائل مهم در حوزه فلسفه دین به شمار می‌رود. دقت و واکاوی در متون دینی و چگونگی فهم گزاره‌های متنوع آن، از مهم‌ترین مشغله‌های دین‌پژوهان در عصر حاضر است. در این پژوهش مقصود از گزاره‌های دینی تمام مقولات دینی است که موضوع و محمول قضیه قرار می‌گیرد. استعاره در این گزاره‌ها، کاربرد تبیینی دارد و به روشن‌تر ساختن ابهامات و پیچیدگی‌های متون کمک می‌کند. به‌طورکلی در خصوص رویکرد استعاری به گزاره‌های دینی نظریات مختلفی وجود دارد. برخی گزاره‌های دینی را فاقد معنا و گروهی معنادار می‌دانند، گرچه در نوع ارائه معنا نیز تفاوت وجود دارد، کسانی که زبان دین را معنادار می‌دانند، گاهی کل زبان دینی و گاهی بخشی از آن را نمادین و استعاره قلمداد می‌کنند. مبحث استعاره، تأثیر مستقیمی در فهم آیات قرآن و تفسیر آن‌ها دارد؛ که توجه به آن، بسیاری از مشکلات معناداری برطرف خواهد شد، از طرفی اهمیت این موضوع آنجا بیشتر می‌شود که بحث از معناداری گزاره‌های دینی رابطه مستقیم با شبهات کلامی دارد، در این پژوهش به رویکردهای استعاری در معناداری گزاره‌های دینی اشاره شد و درنهایت مشخص شد که برخی از فیلسوفان، فقط معناداری گزاره‌های دینی را استعاری می‌دانند، برخی دیگر حوزه اندیشه، انتزاع و متافیزیک را استعاری و گروهی هم فراتر از زبان دین، کل زبان را استعاری می‌دانند. با توجه به نتایج حاصل از نظریاتی که بررسی شد، می‌توان گفت که کسی ملاک روشن و دقیقی برای آنچه استعاری است ازآنچه غیراستعاری است ارائه نداده است، ولی این را می‌توان گفت که به‌محض اینکه وارد حوزه انتزاع و متافیزیک می‌شویم معنای استعاری پدید می‌آید. نگاه استعاری می‌تواند تا حدودی ما را از مشکل تشبیه و تعطیل رها سازد و تبیینی (حتی به‌صورت ناقص) درباره گزاره‌های دینی مخصوصاً گزاره‌های ناظر به امر الوهی را فراهم سازد. در این پژوهش سعی شده است تا با روش توصیفی تحلیلی، رویکردهای استعاری مختلف نسبت به معناداری گزاره‌های دینی بیان شود.

بخش مهمی از مخالفتها با علوم یونانی در جهان اسلام به مخالفت با منطق مربوط ميشود. نزاع ابوبشر متی (ف. 328 قمری) و ابوسعید سیرافی (ف. 368 قمری) بر سر منطق، از جمله نمودهای نخستین این مخالفت تلقی میشود. تحقیقاتی که به این نزاع پرداخته‌اند، بیشتر بر تلاش سیرافی در نشان دادن برتری «نحو» بر منطق متمرکزند و این امر، خود بخود، باعث شده تا نگاهی زبان‌شناختی بر این دعوا حاکم شود که بنوبة خود موجبات تقلیل تمام بحث به منازعات زبانی در تحقیقات مزبور را فراهم ساخته است. این در حالی است که در این نزاع جنبه‌های روش‌شناختی و معرفت‌شناختی پررنگی نیز نهفته است که میتواند در تعیین درست بستر تاریخی‌يي که در آن شکل گرفته است، نقش بسزایی ایفا نماید. در مقالة پیش‌رو نه تنها به این رویکردهای روشی و معرفتی تقریباً فراموش شده، اشاره ميكنيم، بلکه محوریتشان را نیز با در بافت سخن قراردادن آنها نشان خواهیم داد و سپس به اتصال آن با بافت وسیعتر تاریخی ميپردازيم.

به علت رشد جریان وهابیت در جهان اهل سنت و خشونت‌های برخاسته از آن در مقابل دیگر مسلمانان، به‌خصوص شیعیان، آسیب‌شناسی این فرقه دارای اهمیت بسیاری است. جریان وهابیت دارای وجوه متعددی است، از جمله اعتقادات، رفتار اجتماعی، احکام فقهی و رویکردهای سیاسی. در این مقاله سعی شده است با روش تحلیلی ـ توصیفی هنجارهای حاکم بر وهابیت با ارائه سه الگوی فکری، اعتقادی و اجتماعی بررسی شود. این امر با تحلیلی بر عقاید، احکام و کارنامه عملی وهابیت صورت می‌گیرد و با توصیف نحوه تأثیرگذاری این سه الگو بر یکدیگر، ریشه‌ها و عوامل بدبینی بازشناسی می‌شوند. در بخشی دیگر، با بررسی سیره نبوی، الگوی رفتار اجتماعی پیامبر (ص) استخراج خواهد شد و با مقایسه این الگو با هنجارهای حاکم بر فرقه وهابیت، تفاوت بنیادین این دو الگو مشخص می‌شود. حاصل اینکه دوری فرقه وهابیت از الگوی رفتاری پیامبر اسلام(ص) زمینه رفتاری نابخردانه را فراهم آورده که نتیجه‌اش چیزی جز ایجاد بدبینی به کل جامعه اسلامی نبوده است. همچنین بر اساس تحلیل الگوی اجتماعی سیره نبوی، مسئله محبوبیت جهانی، به عنوان فاکتوری مهم در اسلام، بررسی و از این طریق رفتار سیاسی اجتماعی وهابیت ارزیابی خواهد شد.

الگوسازی از ذهن و ارایه مدلی که قابلیت های پیچیده ذهن را داشته باشد یکی از افق های توانمندی بشر است. اگرچه عمده تلاش ها در این زمینه بیش تر از نیم قرن سابقه ندارد و با دستاوردهای مسحورکننده خود یکی از پدیده های شگفتی ساز شده است، اما هر چه این رویا رنگ واقعیت بیش تری به خود می گیرد مشکلات بزرگ تری را بر سر راه نظریه پردازان هوش مصنوعی قرار می دهد. دو مساله عمده ای که در این زمینه در مقاله حاضر بررسی خواهد شد عبارت اند از: الف - آیا سیستم های هوشمند قادر خواهند بود هر مساله ای را حل کنند؟، ب _ آیا می توان رابطه ای میان این مساله و تصمیم ناپذیری منطق محمولات مرتبه اول برقرار کرد؟، که هریک از آنها در درون خود شامل مسایل جزئی تری هستند که به طورخلاصه عبارت اند از: 1 – چه سیستمی را می توان سیستم هوشمند نامید؟، و 2 – نحوه حل مساله در سیستم هوشمند به چه صورتی است؟، و 3 – چه سسیستمی را تصمیم پذیر گویند؟ فرضیه های مطرح شده در این مقاله نیز بدین قرارند: الف – سیستم های هوشمند از رویه ای الگوریتمی تبعیت می کنند. اگر بتوان مساله ای یافت که الگوریتم پذیر نباشد، می توان نتیجه گرفت آن مساله برای سیستم هوشمند حل ناپذیر است. ب - حل مسایل در هر سیستم هوشمندی متاثر از منطق حاکم بر آن است، بنابراین، عدم حل برخی از مسایل توسط سیستم منعکس کننده ناتوانی منطق (محمولات) در ارایه الگوریتمی متناهی برای برخی از فرمول هاست تا مشخص کند آیا آن فرمول ها معتبرند یا خیر.

بررسی صدق جملات فضای مجازی، دارای اهمیت ویژه‌ای است. برای بسیاری، فضای مجازی یکی از مهم‌ترین ابزارهای حصول اطلاعات است. این امر به علت گستردگی دامنة اطلاعات و در دسترس بودن آن است. با همة مزایا، اگر شیوه و روشی برای سنجش صحت اطلاعات در فضای مجازی نباشد، این اطلاعات کارایی لازم را نخواهند داشت و قابل اطمینان نخواهند بود. با توجه به ویژگی در دسترس بودن و سهل ‌الوصول بودن اطلاعات، با جملاتی روبرو می‌شویم که این قابلیت را دارند که واقعیت را بر اساس محتوای خود تغییر دهند. چنین جملاتی را جملات واقعیت‌ساز می‌نامیم. چنین جملاتی بر خلاف دیگر جملات- که منعکس کننده واقعیت‌های خارجی هستند- خودشان منجر به بروز و ظهور واقعیت می‌شوند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی صدق این‌گونه جملات بر اساس نظریة مطابقت صدق و نظریة صدق تارسکی است. با عرضة نمونه‌هایی از جملات واقعیت‌ساز بر این نظریات، مشخص می‌شود که هر دو نظریه دچار مشکل دور خواهند شد.