آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف مقاله حاضر بررسی اندیشه­های عرفانی- اخلاقیِ بحیا بن‌یوسف ابن‌پاقودا و ابوحامد محمد غزالی با تمرکز بر دو کتاب احیاء علوم­الدین و الهدایه الی فرائض­القلوب است. در این مقاله می­کوشیم تا مؤلفه­ها و مضامین مشترکِ اندیشه‌های عرفانی- اخلاقی بحیا ابن‌پاقودا و غزالی را در دو سنت عرفانیِ اسلام و یهود، بازخوانی کنیم. بر اساس مطالعه­­ی دو اثر، شباهت­هایی زیادی میان اندیشه­ی عرفانی-اخلاقی غزالی و ابن‌پاقودا وجود دارد، به‌نحوی که اگرچه شاید نتوان اثر ابن‌‌پاقودا را تقلیدی از منظومه فکری و کتاب غزالی دانست، اما میزان نزدیکیِ اندیشه‌های‌شان در حوزه­ی عرفان و اخلاق، قابل‌توجه است. اندیشه­ی ابن‌پاقودا در کتاب الهدایه، که شاید بتوان تأثیراتی از اندیشه اخوان‌الصفا و فلوطین را در آن یافت، بر اهمیت روحانیت و تقوای درونی به‌عنوان انگیزه‌های اساسی هر نوع رفتار دینی و اخلاقی تاکید می کند که او آن­ها را «وظایف قلبی» می نامد. این نوع اندیشه­ی عرفانی-اخلاقی با تفکر عرفا و اهل تصوف در عالم اسلام به­خصوص غزالی دارای وجوه مشترک بسیاری است. لذا، بررسی دو اثر، نشان­دهنده­ی این است که اخلاقیات هردو رنگ و بویی از جنس تصوفِ مبتنی بر زهد را دارا است.

تخریب معبد دوم به فروپاشی قوم یهود انجامید و شورش‌های پیاپی و شکست‌های پس از آن، در حالی ‌که منتظر مسیحای موعود و نجات در آخرالزمان بودند منجر به قتل‌ عام، اسارت و تبعیدشان شد و در نتیجه سرخوردگی و روگردانی برخی یهودیان از دین را به همراه داشت. در این ‌بین، خاخام‌ها برای امیددادن به مردم و نجات دین یهود، روایت‌های زندگی پس از مرگ را تحت تأثیر همسایگان زرتشتی‌شان به شکلی نو تبیین کردند تا این اعتقاد در میان قوم ویران‌شدهٔ یهود تقویت شود که ظالمان به سزای اعمالشان می‌رسند و نیکوکاران و رنج‌دیدگان پاداش خواهند گرفت. مقایسهٔ متون مذهبی اولیه یهودی، از جمله طومارهای بحرالمیت، با نخستین متون مکتوب یهودی در قرون وسطا نیز تغییر در نحوهٔ بیان عقاید زندگی پس از مرگ، بهشت و جهنم و دوگانه‌های خیر و شر و خدا و شیطان را تأیید می‌کند؛ دوگانه‌هایی که پس از تبعید بابلی و تخریب معبد اول آغاز و در دورهٔ پس از تخریب معبد دوم در پی سرخوردگی‌های ناشی از شورش‌های ناموفق و در زمان تدوین تلمود تشدید شد. این تغییرات را می‌توان با توجه به دلایل تاریخی، از جمله مجاورت و زندگی تحت حکومت‌های ایرانی، توحیدی‌بودن ادیان زرتشتی و رفتار ایرانیان با یهودیان در تبعید توضیح داد

در یهودیت پس از رشد و تدوین نهایی سنت شفاهی (ﺗﻠﻤﻮد) در قرن هشتم میلادی و به ﺣﺎﺷﻴﻪ راﻧﺪه ﺷﺪن ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪس، ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ با این ﺳﻨﺖ را آغاز نمودند که ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﻓﺮﻗﻪی قرائیم ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺷﺪ. فرقه‌ی قرائیم جنبش نص‌گرای یهودی است که با رهبری عنان‌بن داود، تنها به مرجعیت کتاب مقدس باور‌داشت و برای سنت یا تورات شفاهی، هیچ‌گونه اعتباری قائل نبود. قرائیان در فهم کتاب مقدس از روش لفظ‌گرا بهره می‌گرفتند و در بسیاری از اعمال دینی خویش سخت‌گیرتر بودند. از نظر قرائیان هر یهودی باید برداشت خاص خود را از کتاب مقدس داشته باشد، بنابراین، تأکید بیش از حد قرائیان بر آزادی افراد در تفسیر کتاب مقدس در پرتو فهم خود، مانع هرگونه انسجام و اتحاد در میان آنان شد و تفکرات گوناگون و بعضاً متعارضی در این فرقه روی کار آمد. پژوهش حاضر در نظر دارد که به‌بررسی پیدایش قرائیم و نص‌گرایی بپردازد که در تاریخ یهودیت نقش برجسته‌ای را ایفا نموده‌اند.

سخنان متناقض پولس دربارۀ شریعت درنامه‌هایش، متفکران را به بحث در این باره وا داشته است. مسأله ‌این است که پولس با ‌آنکه خود، فریسی متعصب و شریعت مداری بوده و اعتقاد داشته که شریعت روحانی و مقدس است و همۀ -شریعت باید انجام ‌شود، موضوع آزادی از شریعت را مطرح‌ می‌کند و تصریح می‌کند‌که هیچ‌کس با اعمال شریعت پاک و درستکار شمرده نمی‌شود. در اینجا این‌ سؤال مطرح می‌شودکه اگرکسی با اعمال شریعت پاک و درستکار شمرده نمی‌شود، پس چرا خداوند شریعت را عطا کرد؟ به نظر می‌رسد راز نگاه منفی پولس به شریعت در پاسخ او به این سؤال نهفته است. پولس معتقد است که اعمال شریعت، ثمرۀ ایمان و نشانۀ نجات هستند ولی بدون ایمان نجات بخش نبوده بلکه سبب محکومیت و هلاکت ابدی می‌شوند و غضب الهی را بیشتر برمی‌انگیزند. بنابراین او، دراین باره که چگونه انسان می‌تواند پاک و درستکار شمرده شود و نجات یابد، همواره گفته است: «از طریق مسیح» و «نه به‌وسیلۀ اعمال شریعت». بحث پولس در اینجا علیه شریعت نبوده، بلکه بحثی بسیار خاص و نیازمند تبیین است. در این ‌مقاله به ‌بررسی دیدگاه پولس دربارۀ شریعت و رابطۀ آن با نجات به روش توصیفی- تحلیلی پرداخته می‌شود.

در دو مذهب تشیع و پروتستان، ایمان مهم‌ترین عامل نجات است، لذا مسئله تحقیق پیش‌رو این است که آیا در این دو مذهب، عمل انسان نیز به اندازۀ ایمان برای نجات اهمیت داشته و اهمیت عمل در تعیین مراتب و کمال ایمان است یا در رسیدن به نجات؟ در مذهب شیعه، این مسئله، ابتدا درجریان شکل‌گیری فرقه خوارج مطرح گشت. سپس این مسئله در بین مرجئه، معتزله و شیعیان ادامه یافت. این پژوهش با روش تحقیق تطبیقی ـ مقایسه‌ای به بررسی جایگاه عمل در نجات از دیدگاه دو مذهب شیعه و پروتستان می‌پردازد. دستاورد تحقیق نشان می‌دهد که نجات در مذهب پروتستان در ابتدا و غالباً به معنای رهایی از گناه اولیه و سپس رهایی از خلود در دوزخ است، اما در مذهب شیعه با توجه به آموزه پاکی اولیه، نجات تنها به معنای رهایی از خلود در دوزخ است. اما درهر دو مذهب، عمل از لوازم ایمان و موجب کمال آن بوده، ولی برای رسیدن به نجات، اطمینان بخش نیست و نمی‌توان به آن تکیه کرد.

از آنجاییکه یهود به عنوان دینی شریعت-محور ارتباطی محکم با وجود معبد داشته، در هر دو واقعه‌ی سقوط معابد، هویت دینی و ملی آن با خطر جدی روبرو شد. این مقاله به بررسی عواملی پرداخته که پس از تخریب معبد دوم موجب بقا و ادامه‌ی حیات دین یهود گردیدند. بررسی دقیق اسناد تاریخی و مطالعات پیشین، دو دسته‌ عوامل درونی و بیرونی را نشان می‌دهد. ازجمله عوامل درونی می‌توان به نقش یوحنان بن زکای، شورای سنهدرین، فریسیان و اثر نظام خاخامی اشاره کرد. شورش شمعون برکوخبا نیز علی‌رغم شکست، موجب تثبیت موقعیت علمی یهودیان گردید. همچنین، نقش پررنگ شریعت شفاهی در دوران پس از معبد دوم در قالب اثر مهم تلمود موجب ادامه حیات دین یهود شد. از جمله عوامل بیرونی، تبعید به سرزمین‌های همسایه بخصوص بابل، توحیدی بودن ادیان ایران باستان و تأثیرگذاری آنها بر دین یهود، رقابت دو امپراطوری روم و ایران در سال‌های پس از سقوط معبد دوم که باعث نزدیکی یهودیان به اشکانیان در دشمنی با روم شد و نقش احتمالی اشکانیان در تحریک شورش‌های یهودیان به منظور مشغول نگاه داشتن رومیان را می توان نام برد. مجموعه‌ی این عوامل زمینه را برای حیات دینی یهودیان و تحکیم باورهای توحیدی پس از سقوط معبد دوم فراهم نمود.

برای مشاهده فیلم سخنرانی به آدرس داده شده در آپارات مراجعه کنید.

چکیده: گام نهادن در مسیر سلوک از وجوه مشترک میان آموزه‌های مکاتب گوناگون صوفیانه است، اما این مبحث در آموزه‌ها و آثار کبرویان به‌خصوص شیخ نجم‌الدین کبری تصویری ویژه یافته است. ازسویی‌دیگر در انگاره‌های عرفانی، همواره یکی از محورهای اصلی تفکر، جایگاه انسان در نظام هستی بوده است، در میراث پیروان شیخ کبری نیز انسان همچون قلب تپندۀ هستی بسیار مورد بحث و گفت‌وگو بوده است. این پژوهش با بررسی اندیشه‌های شیخ نجم‌الدین کبری، شیخ نجم‌الدین رازی، علاالدوله سمنانی و عزیزالدین نسفی می‌کوشد با نشان دادن وجوه بارز نگرش انسان‌شناختی ایشان، به ویژگی برجسته آموزۀ سلوک در نزدشان بپردازد. شرح مراتب سیر و سلوک از طریق نورها و رنگ‌ها در تصوف و عرفان مسلمانان به‌خصوص در طریقۀ کبرویه دارای اهمیت ویژه‌ای است. به همین منظور در بخشی به سیر این رنگ‌ها و نورها در مقاله حاضر پرداخته شده است.