آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از پژوهش حاضر تحلیل ادب ورزی زبانی در صحیفه سجادیه است که با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد ادب ورزی زبانی به شیوه های مختلفی در صحیفه سجادیه بکار رفته است. استفاده از اسلوب ندا با کاربست حرف «یا» با نام «الله» و اسامی مشتق از جمله اسم فاعل، اسم تفضیل، صفت مشبهه، صیغه مبالغه، اسامی مؤول به مشتق، اسماء و صفات الهی مضاف به ضمیر متکلم وحده و جملات اسمیه و فعلیه بعد از اسم موصول عام« من»؛ استفاده از توصیف مخاطب با کاربست گزارش اسماء و صفات ثبوتیه و سلبیه خداوند در قالب جملات اسمیه و فعلیه همراه با ستایش، تسبیح و تهلیل الهی و مقایسه صفات مخاطب و خویشتن توأم با اظهار ندامت، توبیخ نفس و عذرخواهی برخی شیوه های ادب ورزی زبانی در صحیفه سجادیه بوده است. نتیجه آنکه با توجه به اینکه مخاطب دعا در صحیفه سجادیه ذات لایزال الهی است نمی توان برخی کنش ها همچون تقاضا را بر خلاف آنچه که در نظریه ادب ادعا شده نوعی کنش تهدیدگر وجهه مخاطب قلمداد نمود.

کمال الدین حسین الهی اردبیلی، از دانشمندان شیعه در اواخر سده نهم و نیمه اول سده دهم هجری است. او مفسر، متکلم، فیلسوف، فقیه و اصولی است که بالغ بر سی اثر به زبان‌های عربی، فارسی و ترکی نگاشته است. الهی اردبیلی تفسیری شامل سوره حمد و آیات آغازین سوره بقره به زبان عربی دارد که به تازگی نسخه خطی آن از سوی علی صدرایی خویی و ثریا قطبی تصحیح و تحقیق شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی روش‌های فهم قرآن کریم مبتنی بر متن آیه و فرای متن آیه در تفسیر الهی اردبیلی پرداخته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که الهی در سطح متنی، با واکاوی متن آیه و موشکافی سطوح زبانی، از جمله مفردات قرآنی شامل ریشه‌شناسی و اشتقاق، بیان معنای واژگان، روابط معنایی و دستور زبان و در سطح ادبی با بهره‌گیری از دانش بلاغت، تلاش کرده به فهم عمیق‌تری از آیات قرآن دست یابد. او در سطح فرای متن آیه با پرداختن به متون مرتبط با آیه و با تکیه بر روابط درون‌متنی از جمله آیات نظیر و روابط بینامتنی با متون روایی و تفاسیر دیگر به تفسیر آیات قرآن پرداخته است. نتیجه آنکه هر چند الهی اردبیلی در تفسیر خود به بررسی‌های زبانی و ادبی توجه بیشتری نشان داده، اما در دریافت های خود، به یک روش خاص پایبند نبوده و با روش اجتهادی جامع، به تفسیر قرآن کریم روی آورده است.

استعارۀ مفهومی، از موضوعات کلیدی علم زبان‌شناسی شناختی است که اساس آن، فهم یک حوزۀ مفهومی بر حسب حوزۀ مفهومی دیگر است. معناشناسی شناختی از جمله دانش‌هایی است که راه را برای کشف و تحلیل روابط درون‌متنی روایات هموار می‌کند. معصومان(ع) برای بیان مفهوم «عقل»، مخاطبان خود را از رهگذر امور مادی و محسوسات به تأمل در امور نامحسوس فرا می‌خوانند. این فرایند موجب القای تعالیم دینی از طریق ارائۀ شباهت هستی شناختی و معرفت شناختی میان دو حوزۀ مبدأ و مقصد می‌شود. هدف پژوهش حاضر، تحلیل استعاره‌های مفهومی «عقل» در روایات است. پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که مهمترین حوزه‌های مفهومی «عقل» در روایات شامل نور و روشنایی، سرمایه و ثروت، بی‌نیازی، بخشش، نعمت، زیبایی و آراستگی، هدایت‌گری، قدرت و فرماندهی، آبادانی، درمانگری، دوستی و گشایش است که با ترکیب طرح‌واره‌های تصویری حاصل از دو حوزۀ مبدأ و مقصد، نظام شناختی هدفمند و روشنگرانه را در بافتی استعاری و قابل درک ارائه داده و سبب باورپذیری و تمرکز و انتقال هرچه بهتر آموزه‌ها شده است.

«سید نعمت­الله جزائری» از عالمان، محدثان، ادیبان و مفسران بزرگ شیعه در سده­ی یازدهم و دوازهم هجری است. او بیش از پنجاه جلد نگاشته دارد که «الشرح الکبیر علی الصحیفه السجادیه» یکی از تالیفات وی با موضوع شرح دعاهای صحیفه سجادیه و به زبان عربی است. هدف از پژوهش حاضر شناسایی روش­های «سیدنعمت­الله جزائری» در «الشرح الکبیر علی الصحیفه السجادیه» است. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی است. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که روش «سیدنعمت­الله جزائری» در شرح ادعیه صحیفه سجادیه مبتنی بر دریافت­های تحلیلی از متن اصلی دعا و دریافت­های توسعه­ای مبتنی بر فرای متن دعا است. وی در سطح دریافت مبتنی بر متن اصلی دعا به سطوح زبانی شامل دانش­های لغوی مانند ریشه­شناسی، ضبط مفردات، شرح مفردات، فروق اللغات و دستور زبان توجه داشته و در سطح بلاغی از علم معانی، بیان و بدیع در شرح ادعیه بهره­مند شده است. سید نعمت­الله جزائری در سطح فرامتنی با بررسی متون دیگر همچون قرآن کریم و روایات معصومان( سعی نموده تا با برقراری روابط بینامتنی، لایه­های پنهان ادعیه صحیفه سجادیه را آشکار سازد. نتیجه آن­که وی با برخورداری از پیش زمینه‌هایی معرفتی و غیر معرفتی مبتنی بر مذهب و دانش­های زبانی، ادبی، قرآنی و بدون پیروی از اندیشه‌های افراطی عالمان اخباری عصر خود به شرح صحیفه سجادیه پرداخته است.

یک گفتمان با نظام‌هایی از نشانه‌هاومفاهیم، عناصری پنهان را در درون خود می‌پروراند که در یک بافت کلی، با نشانه‌های نظام‌مند، مفاهیم جدید را تولید می‌کند. این عناصر همواره درجهت القای پیام‌های متن و باورپذیرکردن گفتمان برای مخاطبان و حتی در مواردی، برانگیختگی نیرومند عواطف آنان متناسب با باورهای ایدئولوژیک و سنت‌های اجتماعی، گام برمی‌دارند. ازجمله این عناصر مهم، پادگفتمان‌هایا هاله‌های گفتمانی است که با حضور در دل یک گفتمان، آن را حمایت می‌کنند تا به این ترتیب، گفتمان در امر مجاب‌سازی و توجیه‌پذیربودن موجه جلوه کند.با تأمل در متون ادبی و دینی و ازجمله قرآن که دربردارندۀ شگردهای مهم زبان‌شناسی و بلاغی و نشانه‌ای است، می‌توان دریافت در این متن، پادگفتمان‌هاهمچونچترهای حمایتی ازطرف گفته‌پرداز مقتدر این اثر به مخاطبان یاری می‌رسانند تا بسیاری از آموزه‌های اساسی و مفاهیم ارزشی منظومه‌گفتمانی را در فضاهایی درونی‌شده، بهتر و بیشتر دریابند. برای نشان‌دادن چنین ویژگی‌ در قرآن، در این پژوهش، پادگفتمان‌هادرسورهکهفتحلیل و تبیین می‌شوند. روش تحقیق، تحلیل محتوا، براساس ویژگی‌های اصلی پادگفتمان‌هاست. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که این سوره مشتمل بر برخی از ویژگی‌های معنایی پادگفتمان ازقبیل عینیت‌سازی ازطریق گسترش گفتمان و داستان‌پردازی، ارجاع محوری، برجسته‌سازی با کهن‌الگو، خرق عادت و تمثیل و به‌کارگیری مناسب و شایسته پادهایی ازقبیل پادهای ناظرساز، مؤلفه‌ای و... است.

هرچند روایات تفسیری از منظرهای گوناگون مورد توجه واقع شده اما تحلیل ابعاد و مولفه های آن از پژوهش­های جدید در عرصه تحقیقات حدیثی است که با مطالعه ­ای روشمند در مضامین روایات تفسیری درصدد کشف عناصر محتوایی این دسته از روایات می ­باشد. از آنجا که تمسک به قرآن و سنت مبتنی بر فهم این دو ثقل گرانبهاست در نوشتار حاضر تلاش شده تا با روش تحلیل محتوا و به شیوه استقرائی و با واحد تحلیل مضمون روایت، مؤلفه های اعتقادی روایات تفسیری سورۀ مومنون در تفاسیر روایی شیعه را مورد مداقه قرار داده و به این پرسش پاسخ دهد که بر اساس روایات تفسیری سورۀ مومنون کدامین عناصر بنیادین اعتقادی از سوی معصومین (ع) جهت تعالی بخشی و هدایت انسان به سوی کمال بکار رفته است؟ این پژوهش با طبقه‌بندی موضوعی مضامین اعتقادی روایات تفسیری به واکاوی باورهای بنیادین در سوره مومنون پرداخته تا در نهایت ساختار اساسی حاکم بر روایات تفسیری سوره مومنون را در بعد اعتقادی آشکار سازد.

هدف اصلی این پژوهش تحلیل جایگاه و نقش اصل اعتدال در تربیت اسلامی از منظر آیات و روایات می‌باشد. در راستای هدف پژوهش و به علت گستردگی مقوله تربیت با انتخاب چهار ساحت از مجموع ساحت‌های تربیت، پنج سوال طراحی گردیده است. . این سوالات شامل دو محور کلی، تبیین مفهوم اعتدال با توجه به واژه‌های مشابه چیست؟ و نقش و مصادیق اصل اعتدال در تربیت اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، و اقتصادی کدام است؟، می‌باشد. روش مورد استفاده در این پژوهش تحلیلی –اسنادی است که با تحلیل و بررسی اسناد، یافته‌هایی را از متون مرتبط با موضوع استخراج و مورد استفاده قرار گرفته است.از مهم‌ترین یافته‌های پژوهشمی‌توان به اعتدال تکوینی و تشریعی، تبیین و تاکید بر جنبه‌ی عینی و عملیاتی اعتدال، میانه‌روی مبتنی بر شرایط و خصوصیات در مکتب اسلام و نظام تربیتی آن اشاره کرد.

مدیریت جهادی به‌کارگیری موثر و کارآمد و سازماندهی نیروی انسانی از طریق علم و هنر و قوانین مدیریت برای نیل به هدف‌های مطلوب در چارچوب نظام ارزشی موجود که همان اسلام ناب محمدی? است می‌باشد. هدف پژوهش حاضر شناسایی و تبیین ابعاد و مولفه‌های مدیریت جهادی در حوزه فرهنگ از منظر امام علی? است. پژوهش، از نوع بنیادی کاربردی و با روش توصیفی- تحلیلی انجام‌شده و روش تحلیل داده‌ها کیفی بوده است. جامعه تحقیق متنی و شامل روایات امام علی? در موسوعه الامام علی‌بن‌ابی‌طالب? فی‌الکتاب والسنه والتاریخ می‌باشد که به صورت هدفمند و ب‍ا ت‍وج‍ه‌ ب‍ه‌ سوالات‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ ان‍ت‍خ‍اب‌ ش‍ده‌‌ان‍د. یافته‌های پ‍ژوه‍ش‌ حاکی از آن است که مدیریت جهادی در حوزه فرهنگ از منظر امام علی? دارای ابعاد معرفتی، ارزشی و رفتاری می‌باشد. تعداد مولفه‌های شناسایی‌شده در تمامی ابعاد 177 مولفه بوده که 18 مولفه مربوط به بعد معرفتی، 44 مولفه مربوط به بعد ارزشی و 115 مولفه به بعد رفتاری اختصاص‌یافته است که بیشترین تعداد مولفه‌ها را به خود اختصاص داده است. مهم‌ترین مولفه‌ها در بعد معرفتی شامل: دشمن‌شناسی و آگاهی از چگونگی مواجهه با آن، شناخت اهمیت مدارا و آگاهی از ضرورت تقوا و در بعد ارزشی شامل: اشتیاق باطنی به اجرای عدالت، احترام به ارزش‌های اخلاقی و میل باطنی به مردمی بودن و در بعد رفتاری شامل: انجام خدمت خالصانه، پرهیز از تبعیض، پایداری و استقامت درانجام وظائف و هوشیاری و عدم غافلگیر شدن می‌باشد. نتیجه آنکه مدیریت جهادی در عرصه فرهنگ الگوی مدیریتی مناسب است که با دارا بودن مولفه‌های همسو با تعالیم اسلامی می‌تواند کشور را به‌سوی پیشرفت و توسعه سوق دهد.

پژوهش حاضر به دنبال تحلیل و نقد دیدگاه مستشرقان در نقد متن حدیث نزد محدّثان و رجالیان متقدّم اهل‌سنّت است چه آنکه رویکرد غالب مستشرقان در حوزه مطالعات حدیثی، فرآیند نقّادی حدیث اسلامی را محدود به نقد سندی دانسته و بر این باور است محدّثان مسلمان به پدید? نقد متنی بی‌توجّهی یا کم‌توجّهی داشته‌اند. تحقیق از نظر هدف بنیادی و با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی انجام‌شده و روش تحلیلِ داده‌ها کیفی بوده است. جامع? تحقیق متنی و شامل کتب محدّثان و رجالیان اهل‌سنّت در سد? سوّم و چهارم هجری و نگاشته‌های مستشرقان در نقد متن حدیث اسلامی بوده است که به صورت هدفمند و با توجّه به سوالات تحقیق مورد مطالعه قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد که نقد متن حدیث نزد محدّثان و رجالیان متقدّم اهل‌سنّت وجود داشته است. هم‌چنین در پیِ بررسی آرای مستشرقان در این خصوص، نظراتشان در دو محور اصلی عدم نقّادی متن احادیث و چرایی آن شامل مبانی خاصّ کلامی اهل‌سنّت و رقابت‌های اهل‌حدیث و اهل‌رأی مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه آنکه برخلاف تصوّر مستشرقان در منحصر ساختن سنجش اعتبار حدیث اسلامی به نقد سندی، محدّثان و راوی‌شناسان متقدّم اهل‌سنّت در بررسی اعتبار احادیث، به نقد متنی نیز توجّه داشته‌اند.