آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کلام وحی و معجزه جاوید پیامبر اسلامJ است که عدم تحریف آن از اعتقادات مسلم مسلمانان است؛ در این میان به دلیل وجود لهجه­های خاص زبان عربی، اختلاف­هایی در شیوه قرائت، تجوید و نگارش پیش آمده است. هفت نفر از قراء در نیمه قرن دوم هجری قمری به‌عنوان قاریان متخصص و ماهر شهرت یافتند که هرکدام از آن‌ها دارای دو راوی بودند. تنها قرائتی که در طبقه سوم قاریان قرآن دارای سند صحیح و متواتر میان مسلمانان متداول بود، قرائت حفص از عاصم است. ازاین‌رو اختلاف قرائات و روشن شدن حقائق آن از اهمیت ویژه‌ای‌ برخوردار‌است. با بررسی اختلاف قرائت در واژگان قرآنی، به تأثیر یا عدم تأثیر این قرائت‌ها در معنای قرآن پی برده می‌شود. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی در خصوص اختلاف قرائات سوره یس ـ دارای 83 آیه ـ می‌پردازد. یافته­های پژوهش نشان می‌دهد: 28 مورد اختلاف قرائت در سوره یس وجود دارد که 22 واژه آن بدون تأثیر در معنا و 6 واژه آن در معنا تأثیرگذار است که غالب این موارد مربوط به حوزه مقوله­های صرفی است؛ همچنین مشخص گردید، این اختلافات تأثیر بسزایی در خوانش و درک محتوای آیات ایجاد نکرده و سازگاریِ مناسبی با ساختارهای زبان عربی دارد.

مقولۀ تعریف به (الف و لام) یکی از مباحث مهم بلاغی قرآن در موضوع علم معانی است و دقت و توجه لازم نداشتن در ترجمه حرف مدّ نظر سبب تغییر معنا و مراد واقعی کلام الهی و برداشت ناصحیح از آیات الهی می‌شود. باتوجه به دقت لازم نداشتن مترجمان، در نمونه‌های متعددی ضرورت بازنگری و آسیب-شناسی ترجمۀ قرآن لازم به نظر می‌رسد. در این تحقیق از روش توصیفی‌تحلیلی استفاده شده است. در این روش محقق ابتدا در بررسی‌ای اجمالی از همۀ آیات قرآن ‌کریم چند نمونه از آیاتی که معنای (الف و لام) موجود در یک کلمه آن آیه، تأثیر به‌سزایی در تنوع برداشت از مفهوم آن آیات داشته را شناسایی و ده‌ نمونه از ترجمه‌های مترجمان محترم را بررسی کرده است؛ ترجمه‌هایی که جزء پرکاربردترین ومتداول‌ترین ترجمه‌های دردسترس به زبان فارسی است. در این بررسی مشخص شد، توجه به معنای (ال) در ترجمه‌های بررسی‌شده، بازتاب زیادی ندارد و ناگزیر در برخی ترجمه‌های قرآن کریم نسبت به انتخاب نوع و ترجمۀ معنای (ال) باید بازنگری جدی صورت پذیرد. واژۀ اسلام در آیۀ (19/آل عمران) و واژه‌های ذکر و أنثی در آیۀ (36/ آل‌عمران)، (ولیس الذکر کالانثی) و (ال) موجود در کلمات خلق و امر در آیۀ (54/ اعراف) ازجملۀ نمونه‌هایی است که در ترجمه الف ولام نسبت تأمل‌برانگیزی از ترجمه‌های متفاوت و بعضاً مخالف با آنچه در میراث تفسیری و نحوی و بلاغی است را دارد. همچنین در این بررسی در پایان تحلیل هرآیه ترجمه‌ای پیشنهادی مبتنی بر مستندات نحوی‌بلاغی و متکی به میراث علمی و تفسیری ارائه شده است. روش گردآوری به‌صورت کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی‌تحلیلی است.

اشتراک ادیبان اسلامی در ستایش حضرت محمد(ص)، نمایانگر میراثی از تفکر و عاطفه دینی مشترک در تمدن ایران و عرب است. در این راستا، بررسی مدایح نبوی صفی‌الدین حلی و خاقانی شروانی که هریک به دلیل داشتن ابیاتی در مدح حضرت محمد(ص) به نوعی افتخار شاعر پیامبر بودن خویش را به همراه دارند، جلوه محسوسی به پیوند ادبیات این دو ملت می‌دهد. پژوهش حاضر به بررسی وجوه اشتراک و افتراق مدح حضرت محمد(ص) در اشعار این دو شاعر نامدار با رویکرد مکتب تطبیقی آمریکایی می‌پردازد و به این نتایج دست یافته است: استخدام معانی متنوع، وسعت دایره تخیل، اصرار بر تناسبهای لفظی و معنوی کلام و نیز تلمیح به آیات و احادیث و حوادث تاریخی، منجر به پیچیدگی و دشوار شدن فهم بسیاری از ابیات این دو شاعر گشته است.

دانش تفسیر در بین دیگر دانش‌هاى اسلامى، جایگاه ویژه‌ای دارد و از همان آغاز، مسلمانان به‌گونه جدى بدان پرداخته‌اند؛ زیرا تفسیر، فهم و کشف بهترین سخن‌ها؛ یعنى سخن خداوند متعال است. از تفاسیر جدیدی که بر کتاب مسلمانان منتشر شده، می­توان به التَفسیر المُنیر فِى العَقیدَة وَالشَریعَة وَالمَنْهَجتألیف مفسر و قرآن­پژوه معــاصر، دکتر وَهَبَة زُحَیـلى اشاره کرد. این پژوهش، به بررسی و ارزیابی این تفسیر به شیوه نقد و تحلیل و روش کتابخانه‌ای می‌پردازد که موجب بیان تمایزات این تفسیر با سایر تفاسیر شده است. از جمله امتیازات آن می‌توان به بررسی مسائل معاصر اجتماعی، سیاسی و فقهی و آسانی روش نگارش اشاره نمود؛ هم‌چنین قِلَتِ مآخِذِ تفسیری قدیم و جدید، و کم بودن اِرجاعِ نقل‌قول‌های علمی، از معایب این تفسیر به شمار می‌رود.

دانش تلاوت قرآن به شیوه‌های قرائت و ادای واژه‌های قرآن می‌پردازد. اختلاف قرائت که به تفاوت این شیوه‌ها بازمی‌گردد، می‌تواند نقشی مهم در فهم واژه‌‌ها و آیات قرآن کریم ایفا کند. نقش اختلاف قرائت از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است. این مقاله در نظر دارد تا بر اساس گردآوری داده‌ها و روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی نقش اختلاف قرائات از جهت ساختاری و مفهومی در معنای آیات یکی از سور قرآن کریم بپردازد. از‌این‌رو، از دو تفسیر کشاف (زمخشری) و التحریر و التنویر (ابن‌عاشور) به‌عنوان دو تفسیر مشهور اهل سنت و تفسیر مجمع‌البیان (طبرسی) و تبیان (طوسی) به‌عنوان دو تفسیر مشهور شیعه که اهتمام ویژه‌ای به نقش اختلاف قرائات در معنای آیات الهی دارند، بهره‌مند شده است. سوره مبارکه کهف با توجه به دارا بودن حجم مناسبی از اختلاف قرائات، نمونه مناسبی برای مبحث مذکور است. از دیدگاه این مفسران در میان 110 آیه سوره کهف، در 44 آیه اختلاف قرائت مشاهده می‌شود که در 21 آیه، اختلاف‌ها محدود به ادای واژه‌ها و موارد سجاوندی است که اثر معنا‌یی ندارند و در 23 آیه، اختلاف قرائت به تغییر معنایی جزئی منجر می‌شود که قابل چشم‌پوشی است و دلیلی بر تحریف این کتاب الهی نیست.

علوم شناختی دانشی است که به پژوهش دربارۀ ذهن می‌پردازد. محققان علوم شناختی، تبیین کارکردهای شناختی و فرآیندهای پنهان ذهن را تنها از روشهای غیر مستقیمی مانند مطالعه زبان ممکن می‌دانند. از این رو زبان‌شناسی شناختی از جایگاه ویژه‌ای در علوم شناختی برخوردار است. در این رویکردِ معنابنیاد، یکی از کانونی‌ترین محورهای مطالعه، افعال حرکتی است. حرکت یک پدیدۀ مهم و مؤثر در مفهوم‌سازی است که به واسطۀ فعل به عنوان یک گزارۀ پویا در جمله نمود پیدا می‌کند. این نوشتار که به روش توصیفی- تحلیلی گردآوری شده، و با بررسی جامعه آماری افعال حرکتی خودشامل و جنبشی در مورد اجرام آسمانی در قرآن کریم و نحوه مفهوم‌سازی رویدادها در آیات قرآن را با تکیه بر اصول معناشناسی شناختی مورد بررسی قرار می‌دهد. طبق بررسی‌های انجام‌گرفته، در قرآن کریم افعال حرکتی اجرام آسمانی، به منظور مفهوم‌سازی امور انتزاعی مثل حرکت اجرام آسمانی، نحوه حرکت، چگونگی وقوع آن‌ها و... استفاده شده و انواع مفاهیم معنایی حرکت اجرام آسمانی در افعال قرآن بازنمایی شده است. نیمی از افعال به کار رفته در مورد این اجرام جنبشی و نیمی دیگر خودشامل هستند. افعال خودشامل مسیر حرکتی دایره‌وار اجرام را به ظرافت به تصویر کشیده‌اند که در کهکشان چگونه حرکت می‌کنند و از کجا حرکت خود را آغاز کرده و به جای خود برمی‌گردند. افعال جنبشی نیز به حرکت و رفت و آمد این اجرام دلالت می‌کنند که به جز زمانی که بر حوادث قیامت تأکید دارد، بازهم تأکیدی برای حرکت دایره‌ای و چرخشی بودن اجرام آسمانی است.

زبان­شناسی شناختی یکی از جدیدترین مقوله­های زبان­شناسی است که میان زبان و اندیشه، ارتباط برقرار کرده و شامل نظریه­های مختلفی از جمله: استعارة مفهومی، طرحواره­های تصویری و ... است. نظریة طرحواره­های تصویری، روش­هایی را که معنا و ادراک، از آن ناشی شده و مربوط به تجربة بدنی ما هستند، بررسی می­کند. در طرحوارة تصویری، تجربیات حسی بر ساختارهای مفهومی، نگاشت می­شوند و با بهره­گیری از آن­ها می­توان دربارة حوزه­های انتزاعی صحبت کرد. هدف از جستار حاضر، بررسی دلالت طرحواره­های تصویری قرآن کریم با بهره­گیری از روش توصیفی-تحلیلی است. بدین منظور، با استفاده از نظریة جانسون، طرحواره­های تصویری سورة صافات، مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که بیشترین بسامد، مربوط به طرحوارة قدرتی (53%) بوده ­است و بسامد طرحوارة حرکتی (24%) و طرحوارة حجمی (23%) تقریبا یکسان هستند. این امر با هدف سوره نیز که پیرامون جهان آخرت و انذار بندگان است، متناسب می­باشد. همچنین بیشترین بسامد حروف اضافه را در طرحوارة حجمی، حرف "فی" با 15 بار تکرار و در طرحوارة حرکتی، حرف "إلی" با 9 بار تکرار به خود اختصاص داده و این طرحواره­ها جهت درک بهتر مفاهیمی غیر تجربی، همچون: بهشت، جهنم، کفر، ایمان، ثواب و عقاب، قدرت و ارادة خداوند و ... ایجاد شده­اند.

واژۀ «بعل» در قرآن کریم پنج مرتبه به کار رفته است. مفسران مسلمان این واژه را به شوهر، ربوبیت، و نام یک نوع بت معنا کرده‌اند، و همین تعبیر که واژه بعل هم‌زمان هم به معنای شوهر و هم به معنای یک نوع بت بیان شده، ایجاد ابهام کرده است. شواهد حاکی از آن است که سخن مفسران که بعل نام بتی بوده، صحیح می‌باشد و در میان اقوام مختلف سامی پرستش چنین بتی رواج داشته است. حال سؤال این مطالعه آن است که چرا اقوام سامی بتی به نام بعل داشته‌اند، به بیان دیگر چرا باید همسر آن‌قدر در این فرهنگ‌ها قداست پیدا کند که اساطیری شده و بتی به نام او نام‌گذاری گردد. در راستا تقارب معنایی دو واژه «بعل» و«هبل» می‌توان به شناسایی و کشف اسامی مضاف به واژه «بعل» در لغات و میراث زبان‌های سامی که عمدتاً نام شهرهای عربی است اشاره کرد. همچنین واژه بعل در قرآن کریم دارای دو معناست: اسم عَلَم (نام یک بت کنعانی)، و همسر (مرد )که با همسر خود به دلیلی دچار مشکل شده است. در شعر عربی نیز تقریباً همین دلالت با غلبه معنای عام همسری قابل مشاهده است

ترجمه قرآن کریم همیشه دستخوش چالش‌ها و انتقادهای متعددی بوده و ترجمه ساختارها و ادوات نحوی از مهم‌ترین مصادیق این مقوله به شمار می‌رود. یکی از این مصادیق ترجمه «کاد»ی منفی است. بررسی میدانی معنای «کاد» منفی در بعضی ترجمه‌های فارسی قرآن، حکایت از ابهام به وجود آمده ناشی از رویکرد مترجم است که آیا حرف نفی، مختص فعل «کادَ» بوده، یا فعل پس از «کادَ» (خبر کاد) را نیز منفی می‌کند؛ و یا اصولاً «کادَ» به شکل منفی، چه مفهومی را القاء می‌کند. نقد و ارزیابی آسیب‌شناسی بعضی ترجمه‌های موجود در این زمینه و بررسی توصیفی- تحلیلی آرای بعضی مفسران و نحوییون، مشخص می‌دارد آیاتی که دارای «کاد»ی منفی است به دو دسته آیات تمثیلی و غیر تمثیلی تقسیم می‌شوند. در آیات تمثیلی نفی «کاد» در راستای نفی مقاربه برای مبالغه عدم رخداد فعل؛ و در آیات غیرتمثیلی حرف نفی وارد بر «کاد» مختص فعل پس از «کاد»(خبر کاد) می‌باشد که موجب اثبات رخداد فعل پس از نوعی رنج، سختی و اکراه خواهد بود.