آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هویت مذاهب اسلامی وابستگی شدیدی به قرآن و تفسیر آن دارد و از جانب دیگر، جوهر و هویت قرآن، چیزی به جز توحید نیست. پژوهش حاضر با مطالعۀ کتابخانه‏ای تفاسیر منتخب و برجستۀ شیعی، اشعری و معتزلی اثبات می‏کند که اصیل‏ترین ایده و فرایند تقریب، تئوری توحید بنیان تقریب است. بر همین اساس، تقریب همچون تمام آموزه‏های اسلامی، ریشه از توحید می‏گیرد و در جهان مفاهیم با مرکزیت توحید و بر مدار عقل و حکمت، به جنبش در می‏آید. حداقل نتیجۀ اثبات تئوری حاضر، دو قاعدۀ بنیادین تقریبی است: نخست اینکه نسبت به نصوص توحیدی، مذاکره هیچ منطق و اعتباری ندارد، اما دربارۀ ظواهر، مجملات و متشابهات می‏توان به دنبال همراهی و هماهنگی بود؛ دیگر اینکه، تفاوت به سبب تناقض و یا تخالف رخ می‏دهد. تفاوت‏ها تا جایی که به نقض باور توحید منجر نشود، در دایرۀ تقریب و همراهی واردند و چون تناقض بروز کند، تقریب، معنا و کاربردی ندارد.

تکفیر فِرق اسلامی، از چالش‌های مهم جهان اسلام در عصر حاضر و از عوامل اختلاف و تفرقه امت اسلامی است. بن‌مایه‌های تکفیر، در برداشت‌های ناصواب از آیات و روایات ریشه دارد و دستاویز لازم را برای گروه‌های منحرف و خشن فراهم می‌آورد. این امر، ضرورت بازخوانی و نقد مبانی و بن‌مایه‌های تکفیر را روشن می‌سازد. از سوی دیگر، وجود روایات شیعی موهم تکفیر فِرق اسلامی و برخی از برداشت‌های نااستوار در این زمینه، بهانه‌ای برای جریانات رسانه‌ای معاند برای دمیدن بر آتش تفرقه و تنش فراهم ساخته است. این نوشتار، که به شیوه توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه‌ای سامان یافته، تلاش می‌کند مبتنی بر اصطلاح‌شناسی «مؤمن» در قرآن و «مراتب کفر، شرک و ضلالت» در آیات، تحلیلی استوار و نسبتاً جامع از مجموعه روایات شیعی موهم تکفیر فِرق اسلامی ارائه دهد و با عرضه آن‌ها بر قرآن، به نقد برداشت‌های ناصواب بپردازد و برخی از آثار فقهی مهم آن را نیز ارائه نماید. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد کفر، شرک و ضلالت در قرآن، در مراتب گوناگون به‌کار رفته است و نکته کانونی در تحلیل روایات یادشده و رفع تنافی ظاهری آن‌ها با روایات معارض، در توجه به همین نکته است. همچنین، «مؤمن» در اصطلاح قرآن، «عموم مسلمانان» را- به جز مواردی خاص- شامل است و احکام فقهی همچون طهارت و حرمت غیبت نیز فِرق مختلف اسلامی را دربرمی‌گیرد.

انسان برای پاسخ‌گویی به نیازهای مادی و معنوی خویش، توان زیادی به کار می‌بندد و از امور مختلف و جریان‌های اجتماعی گوناگونی استفاده می‌برد. ولی بسیاری از تلاش‌های او بی‌حاصل و گاه بدفرجام است؛ چه، سبک و جریان اجتماعی‌ای که برگزیده است، بر اصول و مبانی ناسالمی استوار گردیده است. این نوشتار که به روش کتابخانه‌ای و شیوه توصیفی ـ تحلیلی سامان می‌یابد، در پی آن است که با مراجعه به قرآن و با روش تحلیل محتوا، شاخصه‌های جریان اجتماعیِ توحیدی را تبیین نماید؛ جریانی که نیازهای واقعی، مادی و معنوی انسان را می‌شناسد و به درستی پاسخ می‌گوید تا بشریت بتواند در جامعه‌ای سالم، به کمال دنیا و آخرت خویش دست یابد. این جریان نیازها بشر را تحت مدیریت عقل و شرع پاسخ می‌دهد تا انسان به مسیر رضوان الهی نائل گردد و از اضطراب و نگرانی دور باشد و با کمبودهای مادی از پای درنیاید. ضرورت این بحث آنگاه رخ می‌نماید که همیشه در مقابل جریان توحیدی، جریان طاغوت نیز مدعی پاسخ‌گویی به نیازهای بشری است و با برنامه‌هایی مادی، بسیاری را نیز به پیروی از خویش واداشته است. این جریان، پاسخ‌گویی به نیازها را در مسیر قدرت‌طلبی و لذت‌گرایی دنبال می‌نماید و به خلأهای معنوی انسان نیز پاسخی مادی می‌گوید. از این روی، همیشه با ناکامی‌های فراوان روبه‌رو می‌گردد و انسان را از فطرت پاک انسانی دورتر می‌نماید. این اثر با اشاره به نیازهای مادی و معنوی بشر، به تبیین اصول دو جریان پاسخ‌گوی آن پرداخته است و عبودیت و خدامحوری، ایمان به غیب و معاد و ولایت حق را اصول جریان توحیدی، و انسان‌محوری، مادی‌گرایی و ولایت طاغوت را اصول جریان طاغوت برشمرده و در پایان به شاخصه‌های این دو جریان پرداخته است.

چکیده مقاله: اعتبار وجوب باید یکی از مصادیق اعتباریات عملی مطرح شده در نظریه‌ اعتباریات علامه طباطبایی است. علامه معتقد است هیچ فعلى از انسان بدون اعتبار یک باید عمومی صادر نمى‏شود. در مقابل، بزرگانی بر این باورند که اعتباری دانستن باید، موجب تسرّی نسبیت به حوزه‌های فقه و اخلاق می‌شود، لذا یا به انکار چنین بایدی ملتزم شدند و یا با برگرداندن آن به معقولات ثانوی مشکل بایدِ مسائل فقهی و اخلاقی را حل کردند. اما مفاد بایدِ عمومی چیست و آیا منجر به نسبی‌گرایی می‌شود؟ این تحقیق به شیوه تحلیلی و نقادانه نشان داده است که مفاد باید عمومی از نگاه علامه غیر از آن چیزی است که منتقدانش برداشت کرد‌ه‌ا‌ند. ماهیت و کارکرد باید اعتباری با بایدهای فقهی و اخلاقی متفاوت است و شبهات مطروح شده، ناشی از خلط بین این دو مطلب می‌باشد. اعتبار باید عمومی هیچ‌گاه منجر به نسبیت نمی‌شود و اصولاً خاستگاه و جایگاه این باید به گونه‌ای است که نسبت به ارزشی و غیر ارزشی بودن افعال خنثی است.