آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

علم قرائات از جملۀ علوم قرآنی است که غنی‌ترین میراث قرائی ـ فرهنگی را در چند سدۀ نخست هجری به خود اختصاص داده است و با رجوع به کتب فهارس می‌توان شاهد صدها اثر با این موضوع بود که در آن دوره به نگارش درآمده است. «توجیه قرائات» به عنوان فصلی مهم از این علم در گام‌های آغازین در لابه‌لای دیگر آثار قرائی نمود یافت و در اواخر قرن دوم هجری رو به استقلال نهاد. در کنار قرائات مشهوری که محل بحث و بررسی عالمان اسلامی بود، «توجیه قرائات شاذ» نیز به عنوان حوزه‌ای نوین در قرن چهارم پدیدار گشته و آثاری در این زمینه نگاشته شد. المحتسب فی تبیین وجوه شواذّ القراءات و الایضاح عنها اثر ابن جنّی از آغازین و مهم‌ترین نمونه‌های توجیه قرائات شاذ قرآنی است که در جستار پیش رو مورد مطالعه قرار گرفته است. نگارندگان با استقراء انواع توجیهات ارائه‌شده برای قرائات شاذ در این اثر، به گونه‌شناسی این توجیهات پرداخته‌اند. موارد بررسی‌شده عبارت‌اند از: توجیه بر اساس «قرائات سبعه»، «دیگر قرائات قرآنی»، «احادیث رسول اکرم»، «شعر»، «لهجه‌های قبایل عرب»، «امثال»، «قیاس» و «سیاق آیات».

اثبات اصالت و صحت متن قرآن کریم به عنوان مهم­ترین منبع دین اسلام، تا حدودی با دانش تاریخ قرآن کریم مرتبط است. از آنجا که موضوعات مختلفی بر انگیزه مورّخین در روش مطالعه تاریخی تأثیرگذار بوده و آسیب‌های مهمّی در واقع­گرایی گزاره­های تاریخ جمع قرآن کریم ایجاد شده که رفع آن نیازمند به شناخت واساخت­گرایی مطالعات تاریخ قرآن است، لذا نقد علمی و آسیب شناسی روشی این متون، با توجه به گونه­های مختلف آن برای تعیین میزان صحت اطلاعات، دارای ضرورت تحقیق است. به همین منظور این پژوهش تلاش دارد با استفاده از روش واساختگرایی و شناسایی ویژگی­های شخصی مورّخ، شرایط زمانی، سیاسی، اعتقادی، انگیزه و پیش­فرض­های مورخ را شناسایی کند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که راویانی همچون؛ زید بن ثابت، ابن شهاب زهری، ابن شعبه، ابی­داود سجستانی و ابوعبید قاسم بن سلام، تحت تأثیر انگیزه­های سیاسی و دینی اقدام به ثبت تاریخ قرآن نموده­اند. همچنین قرآن پژوهان اهل سنت، شیعه و مستشرقان، تحت تأثیر پیش­فرض­های کلامی متنوعی مانند عدالت صحابه، عدم وحیانیت قرآن و اثبات تواتر قرآن اقدام به نگارش تاریخ قرآن کرده­اند.

این پژوهش، مروری است بر ارتباط سیاق و اسباب نزول؛ ارتباطی متقابل که گاه به تردید در یکی از این دو قرینه منجر می‌شود. این نوشتار، به بررسی موقعیت سیاق و اسباب نزول و رابطة این دو در تفسیر آیة احصار می‌پردازد. در تعارض سیاق و اسباب نزول آیه، گاه سیاق منجر به تردید در سبب نزول منقول برای آیه می‌شود و گاه سبب نزول، باعث تردید در برقراری سیاق در آیه می‌گردد. در آیة احصار، از زاویه‌ای که ما به آیه نگریسته‌ایم، در سه مقطع، گمان تعارض این دو قرینه وجود داشت که در این موارد، به دلایلی که در متن مورد بحث قرار گرفته است، جانب اسباب نزول ترجیح داده می‌شود. بدیهی است که پیش‌فرض این گفتار آن است که هر کدام از این دو قرینه، به تنهایی حجّت هستند.

شناخت مفهوم دقیق و علمی اصطلاح «جمع قرآن» در سده نخست هجری، یکی از موضوعاتی است که با وجود گستردگی مطالعات تاریخ قرآن، همچنان نیازمند واکاوی و بررسی است. این اصطلاح در یک بازه زمانی پس از رحلت رسول اکرم(ص) برای اقدامی درباره قرآن کریم، توسط امام علی(ع) و ابوبکر و عمر به کار رفته است. بی­شک، اقدام ایشان در جمع قرآن کریم، یکسان نبوده و مسأله تفاوت این دو مصحف تا قرن پنجم هجری، همچنان محلّ منازعات کلامی و مذهبی بین شیعه و اهل سنت بوده است. شناسائی دقیق مفهوم جمع قرآن در سده نخست هجری در متون حدیثی، راه­گشا و تعیین­کننده مسیر صحیح برای مطالعات تاریخ قرآن است. در این پژوهش تلاش می­شود با روش کاربردشناسی که روشی علمی و اطمینان‌آور در تعیین مدلول واژگان است، مدلول اصطلاح جمع قرآن در سده نخست هجری تبیین گردد. مؤلفه­های کاربردشناسی به ویژه، شخصیت عمر بن خطاب و امام علی(ع)، نشان­گر تفاوت نگرش ایشان درباره تجانس وحی با سنت نبوی یا عدم تجانس آن است. این تفاوت در نگرش، در نهایت، به تفاوت در ماهیت جمعی که از قرآن صورت گرفته، منجر شده است.

اين مقاله جايگاه روايات تفسيري را با روش توصيفي تحليلي در جديدترين تفسير معاصر اهل سنت يعني«التفسير الوسيط للقرآن الکريم»از محمد سيد طنطاوي عهده دار است.با اين که روش تفسيري وي«اجتهادي»است ولي اين روش مانع استفاده وي از روايات در فهم بهتر آيات نشد.در اين نوشتار مباحث در سه محور سامان يافت محور اول:منابع روايات تفسيري؛که بررسي ها بيانگر آن است که مفسّر،تعصب خاصي به استفاده از منابع اهل سنت دارد. از روايات اهل بيت(ع)کمترين بهره را برده است.بيشتر مصادر وي بعد از صحاح، تفاسير مهم هستند يعني روايات را غير مستقيم گزارش مي کند.محور دوم:گونه هاي روايات تفسيري؛که در ده محور تبيين شد.محور سوم: نقد روايات تفسيري؛که مشخص شد،نقد هم سندي و هم متني بوده که غالب نقد متني است.و نقد سندي بر مبناي اطلاعات رجال شناسي مفسِّر نيست بلکه ديدگاه ديگران را بيان مي کند.و روايات، بدون سند و غالبا به ذکر آخرين راوي اکتفاء شده است.

فهم چگونگی شکل­گیری انگارۀ تواتر قرائات سبع، یکی از چالش­های مهم دانش قرائات است. با وجود اینکه تاریخ و اسناد قرائات سبع نشان می­دهد که این قرائات، دارای شرط تواتر نیستند، ولی این انگاره در بین اهل­سنت، به صورت یک باور شایع در آمده است، تا آنجا که برخی، منکر آن­را کافر دانسته­اند. در این پژوهش، از روش مطالعۀ ساختاری تاریخی و با استفاده از ابزار توالی در مطالعۀ تاریخ، برای کشف زمینه­های پیدایش این انگاره، بهره برده شده است. نیز تلاش شده تا به ارتباط بین تاریخ قرآن، با تاریخ اسلام و تاریخ حدیث، توجه شود. پیدایش انگارۀ تواتر قرائات سبع، اگر چه از موضوعات تاریخ قرآن به­شمار می­آید ولی با موضوعات مختلفی از تاریخ اسلام و تاریخ حدیث ارتباط دارد. توجه به این دو حیطۀ مرتبط، در بازگشایی ابهامات پیدایش این انگاره، راه­گشا هستند. برخی ازاین موضوعات عبارتند از: کتاب علی(ع)، مشکل مدارالإسناد روایات فقهی اهل­سنت، سرقت حدیث، نظام طبقه­بندی جامعه در حکومت عباسیان،....

در جوامع حدیثی و تفاسیر شیعی و کتب معاجم قرائات، روایات متعددی وجود دارد که قرائتی را به ائمۀ شیعهk به‌ویژه امام صادقR منسوب می‌کند. بیشتر این روایات برگرفته از کتاب القرائات سیّاری است. سیّاری معاصر امام‌هادیR از کاتبان طاهری و در خدمت دربار عباسی است. وی در کتب رجال، به‌شدت تضعیف شده، بااین‌حال روایات وی به‌صورت گسترده در تفاسیر راه یافته است. در این پژوهش با استفاده از روش تطبیق قرائات سبع و قرائات تفسیری صحابه با قرائات منسوب به اهل‌بیتR، و همچنین تحلیل زمینه‌های تاریخی صدور این روایات، تلاش شده است علت جعل این روایات و نسبت این قرائات به اهل‌بیتk کشف شود. روایات قرائات منسوب به اهل‌بیتk، با قرائت کسائی و قرائت ابن‌عباس بیشترین انطباق را دارد. کسائی، قاری دربار عباسی در سدۀ دوم هجری است و خلفای عباسی طبق قرائت وی قرآن را قرائت می‌کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد سیّاری با جعل این روایات، در مقام مشروعیت بخشیدن به قرائت خلفای عباسی بوده است.

کیفیت زندگی انسان پس از مرگ محل اختلاف است.از آنجایی که برزخ با موضوعاتی از قبیل توسل و استعانت از اولیای الهی و ارتباط با مردگان در ارتباط است بنابراین اثبات برزخ و روشن شدن کیفیت زندگی در آن می تواند پاسخ بسیاری از شبهات مربوط به زندگی پس از مرگ را بدهد. در این پایان نامه سعی شده است با روش بررسی تطبیقی، آراء اندیشمندان اسلامی پیرامون آیات برزخ، بیان، نقد و بررسی شود تا وجود برزخ و کیفیت حیات برزخی روشن گردد

مروری بر سیر تطور اندیشه بشری از تکاپوی مدام او برای دستیابی به حیاتی اخلاقی حکایت می کند؛ تکاپویی که اغلب به دلیل انقطاع از مبدا وحی بر سبیل آزمون و خطا ره می سپرد،و افت و خیز مدام، وی را در نیل به تنزه اخلاقی ناکام می گذارد،این مشکلات بیانگر ضرورت رجوع به مکتب وحی برای نیل به حیاتی انسانی است،که این پژوهش تربیتی بدان پرداخته است ،از آن جا که ائمه (ع)از کمال علم به این منبع برخوردارند،به روشنی می توانند معیار های صحیح اخلاقی را برای بشر تبیین کنند. لذا با استعانت از سخنان ایشان در حیطه حیات اخلاقی و انسانی ،راهی به سوی جامعه ای ایده آل می یابیم در این میان یکی از صفات بر جسته اخلاقی عزتمندی می باشد ،با برخورداری از این صفت می توان به بسیاری از هنجار های اخلاقی دست یافت. این تحقیق احادیثی را که به تقویت عزت انسان کمک می کند، را جمع بندی و تحلیل نموده،و سپس به ارتباط عزت با تربیت دینی در سخنان ائمه (ع)پرداخته است