آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش بررسی وجوه بلاغی آیات جزء ۲۸ قرآن کریم از دیدگاههای مخلتف و با استناد به منابع معتبر، اعجاز، وجوه آن و تاریخ پیشینه آن از نظر علمای بزرگ شیعه و اهل سنت، ساختار آیات، مفهوم لغوی و اصطلاحی آیات و وجوه بلاغی در تک تک آیات می باشد.

برخی از مفسران و دانشمندان علوم قرآنی بر این باورند که تفسیر قرآن بر اساس ترتیب نزول سوره‌ها، بهترین روش برای فهم قرآن و دست‌یابی به اهداف متعالی آن می‌باشد. یکی از این افراد، مهدی بازرگان است که در کتاب« پا به پای وحی» سوره‌های قرآن را با ترتیب نزول خاصی تفسیر نموده است. وی با ارایه معیاری به نام « طول متوسط آیات» که منظور از آن خارج قسمت تعداد کلمات سوره بر تعداد آیات همان سوره می‌باشد، و توضیح و تفصیل آن در قالب جداول و منحنی‌هایی در کتاب «سیر تحول قرآن» روش پیشنهادی خود را مطرح نموده است. بازرگان ادعا می‌کند که طول متوسط آیات در سال‌های نخست بعثت اندک بوده و در سال‌های بعد تدریجا افزایش یافته است؛ و در سال‌های آخرت هجرت به اوج خود رسیده است. دراین مقاله نشان داده‌ام که مولف «سیر تحول قرآن» با تکلف بسیار سعی کرده است که پیش فرض خود را مبنی بر این که با گذشت زمان «طول متوسط آیات نازل شده به تدریج افزایش می‌یابد » را به اثبات برساند. برای این مقصود گاه در شماره‌گذاری آیات مناقشه کرده است. برای مثال سوره « نصر» را یک آیه به حساب آورده است و یا پنج آیه نخست سوره «علق» را ده آیه فرض نموده است. در بخش دوم با ذکر هشت اشکال، نشان داده‎ام که بخشی از سال‌های نزول مندرج در کتاب «سیر تحول قرآن» با مضامین آیات و شواهد قطعی تاریخی و روایی ناسازگار است.

آشنایی با فرهنگ قرآنی در حوزه معیشت و انطباق نگرش و رفتار و اخلاق با آن امری ضروری و کاربردی است. مقاله پیش رو پژوهشی نظری است که به روش تحلیلی اکتشافی ، درصدد کشف فرهنگ سازهای معیشتی از آیات قرآن می باشد تا با بکارگیری آنها نیل به کسب و مصرف مورد پسند قرآن میسّر گردد . لذا در ابتدا مبانی و نوع نگرش قرآن به موضوع معیشت از جمله باور به رزّاقیت خدا و اعتماد به وعده های الهی ، آخرت گرایی و ترک دنیابسندگی ، نگرش صحیح به اموال و پذیرش سنّت ابتلاء مورد بررسی قرار گرفته و سپس به دلالت های رفتاری اخلاقی در فرهنگ معیشت از منظر قرآن پرداخته می شود که هر کدام به نوعی بیانگر فرهنگ صحیح معیشت می باشند. اولویت دهی به این عوامل و یافتن ساختار مولّفه های معیشتی با توجّه به وزن آیات قرآنی مربوطه از دستاوردهای این نوشتار می باشد.

هدف: هدف از نگارش این مقاله، تلاش برای شناخت قرآنی- روایی اهداف، ابعاد و روشهای یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین تهدیدهای وجودی- ماهیتی علیه نظام و حاکمیت دینی؛ یعنی «نفوذ راهبردی» بود. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است که به روش کتابخانه‌ای و مبتنی بر روش تفسیر اجتهادی با گرایش تفسیر موضوعی تدوین شده است. آیات قرآن و روایات بر پایۀ مؤلفه‌های مرتبط و اثرگذار در «نفوذ راهبردی» معادل‌یابی تطبیقی، تحلیل محتوا، مفهوم‌سازی و مقوله‌بندی شده‌اند. یافته‌ها: «نفوذ راهبردی» که با محوریت جنگِ شناختی- ادراکی صورت می‌پذیرد، همۀ ابعاد بینشی- معرفتی، نگرشی- انگیزشی و کنشی- منشی نظام دینی را در سطوح ساختاری، نهاد رهبری، حاکمان، نخبگان و تودۀ مردم هدف قرار می‌دهد. این نوشتار به نفوذ راهبردی در حوزۀ «نگرشی- انگیزشی» پرداخته است. نتیجه‌گیری: معتبرسازی اصل و رأی نظام سلطه در قالب تغییر زاویۀ دید نسبت به نظام باطل، پذیرش مرجعیت حاکم به طاغوت و عبور از جهاد کبیر، نخستین گام آن است. ناپپدانمایی دشمنیِ دشمن از طریق بازتعریف معیارهای دشمن‌شناسی، به هم ریختن مرزبندی‌ها با دشمنان، امتزاج حق و باطل، تزیین دشمن و تبدیل تبرّی از دشمن به تولّی و موالات، خودی‌پنداری دشمن، مرجعیت‌سازی و اعتباریابی مُحَرَّف و تغییر مرجعیت فکری- رفتاری، تغییر گروه مرجع تودۀ مردم و تلاش برای تغییر مرجعیت فرهنگی، ابعاد دیگر چنین نفوذی است. در حوزۀ حکمرانی نیز تغییر معیارها و سنجه‌ها با تبدیل معیارگرایی به شخصیت‌گرایی، تغییر تلقی از حکمرانی در مسئولان، تغییر ترجیحات و شکل‌دهی خط تردید، گامهای پسین آن را تشکیل داده است.

قاعدة سیاق از مهمترین قرائن متصل برای فهم صحیح آیات الهی است که به معنای دقت در آیات قبل، بعد و توجه به آهنگ کلی آیات می‌باشد و دارای شرایطی مانند وحدت موضوعی آیات، ارتباط صدوری آنها و عدم تعارض با قرائن قویتر است. بیشترین کاربرد این قاعده در قرن چهاردهم قمری می‌باشد که در آثاری نظیر المیزان اثر علامه طباطبایی و فی ظلال القرآن از سید قطب مشاهده می‌شود. علامه بیش از 2000 مرتبه و سید بیش از 1890 مرتبه از واژة سیاق و مشتقات آن استفاده نموده‌اند. اگر چه علامه در به‌کارگیری این کلمه بیشتر از سید به جنبه‌ی کاربردی و علمی آن توجه کرده، ولی شاخصه‌ی تفسیری سید قطب تبیین وحدت موضوعی با استفاده از سیاق است. پس این قاعده نزد وی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. اما سید در به‌کارگیری قاعدة سیاق گاهی به خطا رفته، چنانچه در بررسی آیات پیرامون اهل بیت(ع) شرایط تحقق سیاق و روایات قطعی را نادیده گرفته است.

ساختارشناسی سوره ها شیوه‌ای برای دستیابی به غرض سوره و فهم مفاهیم آیات است و شبهه‌ی پراکندگی و گسیختگی آیات را باطل می‌کند. سوره «طه» یکی از سوره‌های مکّی است که در اوج سختی‌ها و مشقّت‌های پیامبر (صلی الله علیه و آله) در امر تبلیغ دین و اشتیاق فراوان او برای هدایت مشرکان نازل شده است؛ لذا مهرورزی ربّ، نسبت به پیامبرش در سراسر سوره هویداست. گرچه گزارش­هایی از سیاق آیات سوره طه درکتب معتبر وجود دارد، ولی در این مقاله از طریق کشف ارتباط لفظی و محتوایی آیات، سیاق آیات این سوره بدست آمد و با توجه به اهداف سیاق­ها، سیر هدایتی و غرض اصلی سوره معلوم می­شود. سیر هدایتی سوره، توجه به ذکر می باشد. از فرآیند ذکر در این سوره چنین به نظر می رسد که ذکر، به معنای توجه به حضور در برابر ذات یکتای حق تعالی است؛ حضوری که مصون کننده از ابتلا به گناه بوده و تقواآور است، پس هدایت در گرو این حضور است. این هدایت، خشوع و تبعیت را در برابر قرآن و رسول و ولیّ او زیاد کرده، لذا سعادت در دنیا و آخرت را نصیب متقی می­کند.

استفاده از علامت وقف معانقه در آیه‌ای از قرآن کریم، نشانگر وجود دو وجه قابل قبول از وقف و ابتدا در آن آیه است. در صورتی‌که بر نشانه‌ی اول وقف شود، عبارت بین دو نشانه، ابتدای جمله‌ی دوم خواهد بود؛ اما در صورتی‌که بر نشانه‌ی دوم وقف شود، عبارت بین دو نشانه، متعلق به جمله‌ی اول خواهد بود. این دو وجه از وقف و ابتدا، دو معنای متفاوت را به شنونده القاء می‌کند که این تفاوت در معنا، نشان دهنده‌ی اختلاف نظر معربان و مفسران در اعراب و تفسیر این آیات است. در این مقاله سعی شده تا ضمن بررسی تفسیری و تحلیل دو وجه وقف و ابتدا در تعدادی از مواضع مشهور وقف‌های معانقه، نشان‌داده شود که انتخاب هر یک از وجوه چه تاثیری بر تفسیر آن آیه دارد؛ سپس بر اساس نظر مفسران شیعه وجه ارجح معرفی شده و حاصل آن است که امکان حذف علائم وقف معانقه و استفاده از علائم دیگر وجود دارد.

اولین شرط در سیر الی الله و باب ورود به هدایت الهی« شرح صدر» است. «شرح صدر» به عنوان موهبتی الهی حکایت از گستردگی روح و وسعت و ظرفیتِ نفسِ انسان در طلب کمال دارد و از رسیدن به توانمندی روحی و معنوی او خبر می دهد. زمانی که استعداد پذیرش نور ایمان با بر طرف شدن موانع و رفع گرفتگی ها به فعلیت برسد و ظرفیت وجودی انسان برای پذیرش حق آماده و سینه گشاده گردد، «شرح صدر» رخ داده است. «تدّبر در قرآن»، «ذکر»، «تسبیح» و«دعا» از عوامل تقویت شرح صدر و «هدایت الهی»، «آراسته شدن به نور عقل و کمال»، «دل کندن از مادیات دنیا» و «عفو و گذشت» از ثمرات شکوفایی این ملکه زیبای نفسانی در وجود انسان است.