آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بنی‌امیه به­عنوان دودمانی حکومتگر، تأثیرات فراوانی بر تاریخ شرق و غرب جهان اسلام گذاشتند. به‌رغم وجود منابع فراوان درباره زندگی مشاهیر این خاندان، نَسَب آن‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته­‌است.مسأله اصلی این است که گزارش‌‌های مرتبط با اصالت انتساب یا عدم اصالت انتساب آن‌ها به قریش تا چه اندازه‌ای دارای اعتبارند. بااین­که قدرتمندی و نفوذ امویان مانع بزرگی برای ذکر مطالبی برخلاف نسب مشهور آن‌ها در منابع نخستین تاریخ اسلام بوده، برخی عالمان و مورخان شیعه مدعی­اند که دلایل و مصادر معتبری برای نپذیرفتن این انتساب دارند. بااین­همه آراء موافقان نسبت آن‌ها با قریش، در بینش تاریخی از مقبولیت بیش­تری برخوردار است. در این پژوهش، ضمن نقل دلایل موافقان و مخالفان این انتساب، به بررسی و تحلیل استدلال‌های آن‌ها با روش توصیفی ـ تبیینی اهتمام گردیده و با توجه به کافی نبودن دلایل مخالفان، امکان اثبات عدم اصالت انتساب ضعیف شمرده ­شده، اما وجود ابهامات فراوان در گزارش‌های مشهور، تردیدها را درباره این انتساب افزایش داده‌است.

هم­زمان با اوج­گیری کنش های جریان های متمهدیانه ایرانی هم­چون نوربخشیه در عصر تیموری، حرکت­هایی مشابه از اواخر سده نهم هجری در شبه قاره هند آغاز شد که هدف اصلی رهبران آن­ها مانند سیدمحمد جونپوری، مؤسس جریان مهدویه که به اهل سنت نزدیک بودند، جریان­سازی اجتماعی حول محور ادعاهای مهدویت­شان بود. سؤال پژوهش حاضر این است که تشابهات و تفاوت­­های احتمالی دو جریان مهدویه و نوربخشیه کدام­اند؟ در این مقاله مهم­ترین تشابهات و تفاوت­­های دو جریان از منظر باورها، روش­های تعامل اجتماعی و کنش­های سیاسی و نظامی مقایسه می­شوند. در این پژوهش نشان داده شده­است که رهبران مهدویه و نوربخشیه در مواردی مانند تلاش برای جلب حمایت بزرگان صوفیه، تحریف برخی اصول طریقت­­های­ صوفیانه­شان و تشکیل گروه­­های مسلح به­هم شباهت دارند. در عین­حال، تلاش رهبران مهدویه برای جلوگیری از علم­آموزی و ارتباط مریدان با غیرمهدویان و اعتقاد نوربخشیه به تقدم شریعت بر طریقت و به­نوعی تناسخ، مهم­ترین تفاوت­­های دو جریان است.

دولت فاطمی در سال 358ق، از مغرب به مصر منتقل گردید و تا سال 567ق ادامه یافت. در مصر، خلفای فاطمی وزیرانی از اهل کتاب، به‏ویژه مسیحیان برگزیدند. در این پژوهش، با توجه به اهمیت مسیحیان در جامعه مصر، سعی بر این است که نقش وزرای مسیحی و علل انتخاب آن‏ها بررسی شود. نتایج این پژوهش، مشخص کرد که برخی از وزرای مسیحی چون عیسی‌بن‌نسطورس (383 ـ 386ق) و بدر جمالی (466 ـ 487ق)، جلوی از دست رفتن متصرفات فاطمیان را گرفتند و بعضی نیز موجب آرامش در حکومت فاطمی گردیدند. البته وزرای مسیحی جدیدالاسلام، در آزار مسیحیان نقش داشتند. این سخت‏گیری، بیشتر معطوف به ملکایی‏ها بوده و گروه‏های دیگر مسیحی، کمتر تحت فشار بودند. در انجام پژوهش، از دو دسته منابع زمانی و مکانی استفاده شد. پژوهش تاریخی حاضر، به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته و جهت گردآوری اطلاعات، از شیوه کتابخانه‏ای استفاده گردید. فصول تحقیق، شامل: وزارت تنفیذ و تفویض، مسیحیان مصر، وزیران مسیحی و خلفای دارای وزیر مسیحی می‌باشد.