آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

جوامع در پی ایجاد، تداوم و توسعه سرمایه‌های خویش هستند. در این بین، سرمایه اجتماعی از اهمیت بسزایی برخوردار است و نهادهای اجتماعی به عنوان کانون تعاملات، در ایجاد و بسط سرمایه اجتماعی تأثیر بسزایی دارند و نهاد خانواده به دلیل نقش مؤثّر در جامعه‌پذیری، بسترسازی، حمایت و نظارت بر ارتباطات، دارای اهمیت مضاعفی است. بر این اساس، مطالعه پیش روی با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به تأثیر سرمایه اجتماعی، به عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم، بر تثبیت و تحکیم خانواده، مبتنی بر تعالیم روایی پرداخته است. در این فرایند، مؤلفه‌های مناسبات اجتماعی پایدار، رواج نهاد ازدواج و شناخت روابط ساختاری مطلوب در کانون خانواده شناسایی شد و در ذیل مناسبات اجتماعی پایدار به عواملی مانند کنش‌های توأم با تاب‌آوری فرهنگی، حاکمیت اخلاق اجتماعی، ادبیات گفتاری مطلوب و محبت‌ورزی دست یافته است.

کنش‌های اخلاقی به دلیل اولویت هدف رسالت و ارتباط تنگاتنگش با پیشرفت اجتماعی، دارای اهمیت هستند. لذا شناسایی و تحلیل اجتماعیِ این دسته از کنش‌ها از میان آیات وحی، هدف این پژوهش است و به تأثیر کنش‌های اخلاقی در تولید سرمایۀ اجتماعی در فرایند پیشرفت، مبتنی بر تعالیم دینی پرداخته و به این پرسش‌ها بر اساس آموزه‌های قرآن پاسخ می‌دهد. کنش‌های اخلاقی چه تأثیری در شکل‌گیری پیشرفت اجتماعی دارند؟ کنش‌های اخلاقی چگونه مولّد سرمایۀ اجتماعی بوده و بر پیشرفت تأثیرگذارند؟ این دسته از کنش‌ها دارای چه مختصات، مصادیق و ابعادی هستند؟ آثار و پیامدهای این دسته از کنش‌ها چیست؟ با استفاده از روش تحلیل محتوای استقرایی، آن دسته از کنش‌هایی که در گسترش تعاملات اجتماعی مطلوب و پیشرفت‌آفرین بوده، مورد بررسی و تتبع و تحلیل اجتماعی قرار گرفته‌اند. از راستگویی، امانتداری، وفای به عهد، ایثار، تواضع، استغفار، گذشت نسبت به دیگران، مهرورزی، عدم خشونت، عفت و پاکدامنی، صبر و صداقت و کنش‌های خیرخواهانه توأم با نظارت‌های اجتماعی بحث شده که منجر به صمیمیت، باهم‌بودگی، انسجام و گسترش تعاملات اجتماعی و روابط گرم و عاطفی به دور از کینه شده و در نتیجه سبب تولید سرمایه اجتماعی و ارتقاء آن گردیده و منجر به تراکم کنش‌های معطوف به هدف و تعالی که لازمۀ پیشرفت است، خواهد شد.

سرمایه اجتماعی در هر نظامی، بر اعتماد و صداقت بنا شده است و به هر میزانی که این اعتماد افزایش یابد، میزان سرمایه اجتماعی افزایش خواهد یافت. اما اگر اعتماد متقابل کم‌رنگ شود و مردم به همدیگر اعتماد نداشته باشند، این مسئله در تقابل با سرمایه اجتماعی قرار می‌گیرد. قرآن به عنوان فرهنگ مکتوبِ جامعه مسلمانان می‌تواند در جهت شناسایی عوامل و آثار و تبعاتی که این نارسایی را ایجاد کرده است، ارائۀ طریق نماید. سؤال اصلی تحقیق، چیستی عوامل اجتماعی، تعاملات و آثار ضعف صداقت (دروغ) در آموزه‌های قرآن است که به منظور تأمین هدف، شناسایی عوامل مؤثر بر ضعف صداقت و واکاوی ریشه‌های آن، دستیابی به زمینه‌ها و شرایط وقوع ناراستی و شناخت تبعات و آثار آن، از روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی استفاده شده است. این مطالعه به شش عامل دروغگویی از میان آموزه‌های قرآن دست یافته که با تعاملات فریبکارانۀ توجیه‌سازهای گفتاری، ادبیات اقناعی و ابراز و تهییج احساسات و عواطف دروغین صورت می‌گیرد و دارای پیامدهای فرافکنانه، آسیب‌پذیر و همراه با تکرار دروغ و رسواکننده است.

نظریه‌پردازی در حوزة علوم انسانی، ارتباط تنگاتنگی با روش‌شناسی دارد. از همین منظر، تعامل مطالعات قرآنی با روش‌های نوین، می‌تواند منجر به ظهور نظریّات جدیدی در حوزه قرآن‌پژوهی شود. کاوش در روش‌شناسی کیفی مطالعات قرآنی و به‌طور مشخص روش نظریه زمینه‌ای، به این پرسش پاسخ می دهد. فرایند بکارگیری روش کیفی نظریه زمینه ای در قرآن پژوهی چگونه است؟بدین منظور مراحل این روش، در مطالعه موردی «موانع عدالت اجتماعی در قرآن»، ترسیم شده است تا به این پرسش پاسخ دهد.موانع عدالت اجتماعی در قرآن مبتنی بر نظریه زمینه ای چیست؟بر این اساس، این نوشتار با بکارگیری روش های نوین داده پردازی در مطالعات قرآنی، به منظور کشف نظریات و دیدگاه ها در عرصه موانع عدالت ورزی، به تبیینی از انواع آفات فکری و اخلاقیِ فردی و جمعی در مقولة وجود روحیة عدالت گریزی با احصاء مفاهیم؛ تجاوزگری، ترک حمایت اجتماعی، سرقت، افزون‌خواهی داوری ناعادلانه، فرار از جهاد و مقولة فرهنگ ستم با احصاء مفاهیم گمراهی، تفرقه‌افکنی، اشاعه ناهنجاری‌ها و دوستی با کفار محارب، دست یافته که در یک تعامل پیوسته و در ارتباط با هم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و الگوی موانع تحقق عدالت را شکل داده و شرایطی را ترسیم کرده که عدالت به‌ عنوان یک آرمان و رؤیای ناکجاآبادی تغییر گفتمان داده است.