آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

رجعت از شمار موضوعاتی است که پیامبر اسلام و روایات شیعی از آن به تفصیل سخن گفته و نوشته های فراوانی نیز به این مهم پرداخته اند . ولی این موضوع نیز همانند برخی موضوعات دیگر ، همواره با ابهامات و تشکیک هایی رو به رو بوده است . این کتاب با هدف پاسخگویی به پرسش ها و شبهه های مطرح شده در موضوع رجعت نگارش یافته و پس از مقدمه مؤلف ، درده فصل سامان یافته است . بررسی واژگانی ، رجعت از دیدگاه مذاهب اسلامی ، زمان رجعت ، امکان وقوع رجعت ، دیدگاه مفسران شیعی و دیدگاه عالمان اهل سنت ، رجعت در آخرالزمان و روایات معصومان ، اشکال ها و نقد و بررسی آنها ، رجعت کنندگان ، بررسی تکلیف در زمان رجعت و بازگشت به دنیا در پایان تاریخ عناوین فصل های این کتاب را تشکیل می دهند . تبیین مفهوم "رجعت" در آیات و روایات، همراه، ذکر آیات، احادیث و روایات عالمان دینی، مباحث عمومی این کتاب را تحت این عناوین تشکیل می‌دهد: بررسی واژگانی رجعت، رجعت از نگاه مذاهب اسلامی، زمان رجعت، امکان وقوع رجعت، رجعت در آخر الزمان، اشکال رجعت در آخر الزمان، اشکال رجعت و نقد و بررسی آن‌ها، رجعت کنندگان، تکلیف در زمان رجعت، و مجازات و پاداش در رجعت.

«رجعت» به مثابه یکی از باورهای سترگ مکتب اهل بیت؟عهم؟، همواره در طول حیات خود با مخالفت‌های سرسختانه از سوی اهل تسنن روبه‌رو شده است. این رودررویی که بیش‌‌تر به سبب فهم، برداشت و کاربست نادرست مفهومی و مصداقی صورت گرفته است؛ کم‌ و بیش با نسبت‌های ناروا، به عنوان باور‌ی غیراسلامی، برگرفته از یهود، نصارا و اعراب جاهلیت و ... انکار و سرزنش شده است. بایسته است در پژوهشی واقع‌نما و به‌دور از هرگونه تعصب، این فهم ناتمام و نادرست بازنمایی و به نقد کشیده شود، تا پاسخی باشد برای چرایی مخالفت اهل تسنن با باور به رجعت‌ در‌ آخرالزمان از منظر شیعیان امامیه. نتیجه تحقیق پیش رو آن شد که فهم نادرست ذهنی اهل تسنن از مسئله رجعت، و انتساب آن به شیعیان امامیه، کاری غیرعلمی و ناصواب است. در این باره، نگارنده در پس تحلیلی مفهوم‌شناختی درباره این ذهنیت نادرست و ناروا، روشنگری کرده، اهل سنت را به فراگیری این باور بر پایه احادیث معتبر و تحلیل‌های بزرگان شیعه امامیه فراخوانده است.

جوانان همواره در حرکت‌های اصلاحی پیامبران الهی نقشی بنیادین، کلیدی و برجسته داشته‌اند. این نقش به جهت عمق و گسترۀ قیام جهانی مهدی موعود؟عج؟ در عرصه‌های گوناگونی مورد تأکید قرار گرفته است. اینان با ویژگی‌های خاص جوانی در تحقق آن آرمان الهی بسیار مؤثر خواهند بود. از تحول‌خواهی تا بهره‌مندی از همه توان خویش برای پیشبرد اهداف، و از هدایتگری تا بهره از همه ظرفیت‌های دانشی خود، و از حفظ اخلاق اسلامی تا پای‌بندی به ارزش‌های انسانی، همه و همۀ این نقش‌ها به سازماندهی و پیشبرد قیام امام مهدی(ع) و تحقق آرمان‌های مهدوی، کمک شایانی می‌کنند. بی‌گمان در میان نقش‌های پیش‌گفته یکی از این ویژگی‌های جوانان که تأثیری اساسی در پیروزی قیام امام مهدی؟ع؟ دارد ویژگی تحول‌خواهی آنان در عرصه‌های ارزشی گوناگون است. تحول‌خواهی جوانان به معنای ایجاد دگرگونی در باور، اندیشه و رفتار جوانان است. این تحول می‌تواند به صورت فردی و یا اجتماعی رخ دهد. در قیام امام مهدی؟ع؟، تحول‌خواهی جوانان _ به عنوان بخش پرشماری از یاران آن حضرت _ در هر دو سطح اهمیت ویژه‌ای دارد.

روایت‌هایی که ترکیب «انتظار الفرج» در آن‌ها آمده است، در مفهوم ظاهری خود، چشمداشت رفع گرفتاری‌ها و گشایش را القا می‌کنند. این ترکیب با ناهمگونی‌هایی، هم در فضای فکری شیعه و هم در منابع روایی و تفسیری اهل سنت مورد استناد قرار گرفته است. این مقاله در قالب پاسخ به این پرسش ساماندهی شده است که ترکیب یادشده چگونه در دو فضای فکری و منابع روایی و تفسیری شیعه و اهل سنت، ناهمگون مورد استفاده قرار گرفته است. این تعبیر، در میان شیعیان در حوزه مباحث مهدویت وارد شده و در میان اهل سنت با وجود باور بیش‌‌تر گروه‌های فکری آنان به موضوع مهدویت، به ادبیات مهدویت آن‌‌ها راه نیافته است. مقاله پیش‌‌رو با رویکرد مذکور سامان یافته، بر آن است تا با بازنمایی روایات در دست، این دو جریان را در نگاه قرار داده، گستره مفهومی و کاربست هر یک را در مباحث فریقین بررسی کند. تا این‌که در پس این بررسی‌ها و تحلیل‌های حدیثی، روشن شود که این ترکیب، در گذر زمان و در منابع فریقین دو کاربست ناهمگون داشته است. شیعه بر اساس مبانی باورمندی خود به مهدویت و مهدی موعود، عالی‌ترین مصداق انتظار فرج را، انتظار ظهور مهدی موعود؟عج؟ دانسته و بر آن تأکید کرده است؛ در حالی که اهل سنت فقط از آن، امید به گشایش سختی‌ها و گرفتاری‌ها را در نظر گرفته است.

امام معصوم شئونی دارد که اگر مجال ظهور یابد، در سیره امام دیده می‌شود. تشکیل حکومت از شئون سیاسی امام است که از جهات مختلف قابل بررسی است؛ همچون لزوم تشکیل حکومت توسط معصوم، مبانی حکومتی اسلامی در آیات، روایات و سیره معصومین (ع). مردم نیز در فراهم آوردن شرایط برای ایجاد و استمرار آن می‌توانند نقش بسزایی داشته باشند. نوشتار حاضر به کیفیت حضور مردم در حکومت علوی و مهدوی می‌پردازد و به دنبال پاسخ به این سوال است که مردم در حکومت حضرت علی (ع) و حضرت مهدی، چگونه نقش‌آفرینی می‌کنند؟ یافته‌های پژوهش نشان از آن دارد که حاکم اسلامی در تمام شئون حاکمیتی اثرگذار است. در کنار او، مردم نیز در این مهم دخیل‌اند و مبانی اسلامی به حضور مردم در عرصه حکومتی مشروعیت می‌بخشد که در آیات، روایات، سیره معصوم و دلیل عقلی می‌توان به اثبات آن رسید. همچنین امت، در دو سطح عمومی و خواص، حضور پررنگی دارند و در ایجاد، نظارت، استمرار و مصونیت بخشی به حکومت نقش‌آفرینی می‌کنند. از این جهت که انسان برای رسیدن به تکامل خلق شده است. بخشی از مسیر تکامل از فعالیت اجتماعی حاصل می‌شود. انبیا و ائمه (ع) نیز مردم را آماده می‌کردند تا به مرتبه‌ای برسند که مسئولیت‌های مختلف اجتماعی را به دوش بگیرند. در هر دورانی که مردم این استعداد را بیشتر در خود فراهم کنند، نقش موثرتری خواهند داشت. با توجه به اینکه حکومت امام زمان (عج) جهانی و عدل محور است، مردم را به نقطه اوج تکامل در امور اجتماعی می‌رساند.

بی گمان جریان‌ها،‌ همچون حرکت‌هایی که در جامعه و بر پایه معیارهای ویژه‌ای شکل گرفته و تحولاتی را به همراه دارند؛ دارای بنیان‌هایی هستند که بررسی و تحلیل آن‌ها به تحلیل و نقد آن‌ها کمک شایانی می‌کند. از پدیده‌هایی که در نقل روایات مهدویت در مواردی به ایجاد و گسترش جریان‌های انحرافی منجر شده، وضع، «تحریف و تأویل» است. در این نوشتار، به بررسی نقش این سه در شکل‌‌گیری و استمرار جریان‌های انحرافی مهدویت در عصر حضور ائمه؟عهم؟ پرداخته شده است. در پژوهش پیش‌رو، پس از بازنمایی این عوامل در روایات مهدویت، راهکارهایی ناظر به روشنگری درباره وقایع ناگوار در تاریخ احادیث در عصر حضور ائمه؟عهم؟ و بررسی دگرگونی‌های انجام‌شده؛ به گونه‌ای مختصر به روش تاریخی ـ حدیثی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. اگرچه مشخص‌کردن میزان نقش این سه در پدیدآوردن و استمرار جریان‌های انحرافی کاری بس مشکل می‌نماید؛ بررسی‌ها گواه روشنی است بر این اصل بنیادین که بن‌مایه‌های انحراف را می‌توان در دگرگونی احادیث معصومان؟عهم؟ به نظاره نشست. بر پایه یافته‌های این پژوهش، در کنار عوامل اجتماعی، سیاسی و شخصیتی در پدیدآمدن و استمرار جریان‌های انحرافی؛ «وضع»، «تحریف» و «تأویل» در نقل روایات، نقشی کلیدی و بنیادین داشته‌اند.

امنیت و عدالت از بنیادی‌ترین نیازهای انسان در زندگی است. از این رو برپایی امنیت و عدالت، نخستین چشم‌داشت انسان‌ها از حاکمان و نیز همواره شعار بسیاری از حکومت‌ها بوده و است. و نیز از برجسته‌ترین شاخصه‌های پیشرفت و تمدن به شمار می‌آید. هر سرزمینی که دو عنصر کلیدی امنیت و عدالت در آنها فراگیر نشده باشد، هرگز به تمدنی استوار و ماندگار دست نخواهد یافت. در دولت حضرت مهدی؟عج؟ که نوید تمدنی جهانی بر پایه آموزه‌های وحیانی را دارد، نیز این دو اصل جایگاه ویژه‌ای دارد، به گونه‌ای که در بسیاری از روایاتی که درباره ظهور حضرت ولی‌عصر؟عج؟ صادر شده به این نکته نیز اشاره شده است. به همین جهت است که عبارت «یملأ الارض قسطاً و عدلاً» برای کسی که کمترین مطالعه در زمینه آموزه‌های مهدوی را داشته باشد، عبارت آشنایی است. در این نوشتار با بهره‌مندی از سخنان معصومان؟عهم؟ به نقش امنیت و عدالت در برپایی تمدن مهدوی پرداخته شده است که نتیجه استوار آن، نقش جدّی این دو در شکل‌گیری و استمرار آن تمدن بزرگ اسلامی خواه بود.

با توجه به جایگاه احادیث مهدویت، در منظومه معارفی مکتب اهل‌بیت:، بهره درست و صیانت از این گنجینۀ پربهاء، نیازمند ‫زمینه‌هایی است. یکی از این زمینه‌ها، شناسایی آسیب‌ها و آفت‌هاست؛ بدین منظور‫ که حدیث‌پژوه مهدوی بتواند پیامدهای نامطلوب آن‌ها را درحوزه فهم حدیث از میان ببرد. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که از آسیب‌های بنیادین عارض بر احادیث مهدوی، «ادراج» به معنای وارد شدن سخن راوی یا نسخه‌بردار، بر فرمایش معصوم7 است. از آن‌جا که گاهی اندک دگرگونی در حدیث، ما را در رسیدن به مقصود معصوم7 ناکام می‌گذارد و سبب ‫اختلاف دیدگاه خواهد شد، توجه به این آسیب‌ها اهمیت ویژه‌ای ‫دارد. و نیز از آن‌جایی که بررسی ادراج در همه منابع روایی مهدوی و روایات مهدویت، کاری بس بزرگ و گسترده می‌نماید در این نوشتار، با استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی، انتقادی، برخی از احادیث را بررسی کرده، به این نتیجه ‫رسیده‌ایم که این پدیده، در برخی از روایات از تمسک به ظهور بدوی ‫حدیث جلوگیری کرده، سبب اختلال در انتقال مفاهیم مورد نظر معصوم7 می‌شود. اگرچه این آسیب در برابر انبوه روایات معتبر اندک می‌نماید، اما مناسب است بدان اهتمام و برای این اندک نیز علاجی در نظر گرفته شود. و بهترین راه‌ علاج این روایات تشکیل خانواده حدیث بر پایه منابع اصیل و معتبر حول روایت مورد نظر است.

از برجسته‌ترین آسیب‌ها در حوزۀ نقل روایات، ورود روایات برساخته و نیز دستبرد در روایات صادر از معصومین علیهم السّلام است. و این، البته یکی از جبران‌ناپذیرترین آسیب‌های ممکن در تاریخ اسلام، است که خود سبب شده تا سند و متن برخی روایات از جایگاه بلند اعتماد به زیر آمده، همواره با نگاه تردیدآلود، دیده شوند. یکی از عرصه‌هایی که با ورود این آفت، آسیب‌های جدّی دیده، روایات و بحث مهدویت است. اگرچه همواره معصومین علیهم السّلام تلاش‌های وافری در زمینه پرهیز مردم از این آسیب از خود نشان دادند، اما ورود این معضل برخی از گستره‌های معارف مهدوی را دستخوش دگرگونی‌هایی اگرچه اندک ساخته است. این پژوهش در بازنمایی میزان این تاثیر در برخی از این گستره‌ها سامان گرفته و پس از بررسی برخی شواهد روایی به تحلیل سند و محتوای آنها پرداخته است. یافته‌های پژوهش؛ حاکی از آن است که در مواردی که قطع به صدور روایت از معصوم علیه السّلام حاصل نمی‌شود، و احتمال وضع و تحریف به میان می‌آید، دقت و تامل در منبع، سند و محتوای روایت امری بایسته‌تر می‌نماید، چرا که بیشتر آسیب‌هایی که آموزه‌های مهدویت را در بر گرفته است، معلول همین جعل و تحریف در روایات مزبور است. و این آسیب‌ها، بر کارایی آموزه‌های یادشده تاثیر منفی و معناداری دارد.

چکیده برخی از باورهای شیعه، با مخالفت‌های جدّی اهل تسنن مواجه شده است. یکی از آنها اعتقاد به رجعت در آخرالزمان و عصر ظهور مهدی موعود7 است. اگرچه بسیاری از دانشمندان و مفسران اهل تسنن زنده‌شدن مردگان را در امت‌های گذشته به‏عنوان امری ناگزیر پذیرفته‌اند، اتفاق آن را در آخرالزمان بر پایة باورهای شیعه هرگز برنتافته‌اند و ‌در ابراز مخالفت با آن بسیاری از چارچوب اخلاق و ادب خارج شده، به توهین و توبیخ دست زده‌اند؛ به‏گونه‌ای‏که گاه در کتاب‌های لغت که در آن هرگز جهت‌گیری نمی‌شود، به ردّ دیدگاه رجعت پرداخته‌اند. به نظر می‌رسد این مخالفت و انکار، معلولِ عواملی است که مهم‌ترین آنها فهم نادرست از این باور شیعی است که گاهی نیز با جهت‌گیری‌های غیرعالمانه و متعصبانه در سخنان و نوشته‌های آنها بازتابیافته است. دراین‏باره که پیش‏تر کسی بدان نپرداخته، نگارنده در پی تحلیل برخی عوامل در زمینه مخالفت با باور رجعت است که می‌تواند در کنار تبیینِ هرچه بیشتر نگاه شیعه به رجعت، به روشنگری درباره فهم نادرست مخالفان این باور کمک شایانی کند