آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه خلق قرآن یا قِدم و حُدوث قرآن، از مباحث کلامی است که مناقشات فراوانی را میان متکلمان مسلمان ایجاد نمود. معتزله، از مدافعان اصلی نظریه خلق قرآن شناخته شده‌اند. امامان معصوم (ع) نیز با آن نظریه قدم قرآن به مخالفت برخاستند. مقاله پیش رو سعی کرده است به این پرسش اصلی پاسخ دهد که بر اساس مستندات تاریخی، چه تفاوت‌هایی میان مواجهه امام هادی (ع) و معتزله با نظریه خلق قرآن وجود دارد. یافته‌های مقاله، این فرضیه را تأیید می‌کند که به‌رغم پافشاری معتزله در ترویج اندیشه خلق قرآن، امام هادی (ع) آن را جدالی بیهوده دانسته، شیعیان را از ورود به این مباحث به شدت نهی می‌کرد. ایشان برخلاف معتزله از تصریح به واژه مخلوق، برای قرآن کریم خودداری کرده و در بیان عقیده خویش درباره قرآن کریم، به «کلام اللّه» بودن آن، بسنده می‌کرد. موضع امام هادی (ع) سبب شد که ایشان و شیعیانش، از مظان تکفیر و تبعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن مصون بمانند.

بیشتر آثار مهدوی که شیعیان امامیه نوشتهاند، به اثبات کلامی و نقل روایات درباره امام دوازدهم میپردازد. در این میان کتاب الارشاد شیخ مفید که درباره زندگانی دوازده امام است، با رویکردی تاریخی _کلامی به این موضوع پرداخته و بخش آخر آن به تاریخ امام دوازدهم اختصاص دارد. با توجه به اهمیت این کتاب و جایگاه نویسنده آن شیخ مفید، لازم است منابعی که در این کتاب بهره برده شده است شناسایی شود تا اتقان یا ضعف اخبار و روایات آن کتاب روشن گردد. مقاله حاضر با بررسی اخبار و روایات این کتاب در بخش زندگانی امام عصر، تلاش میکند به مصادر آن دست پیدا کند. بدین منظور برخی از روایات الارشاد با آثاری که پیش از آن نوشته شده و اکنون در دست است، مقایسه شد. نتیجهای که مقاله بدان دست یافته، آن است که به رغم مشخص بودن دستهای از مصادر این کتاب، گروهی از منابع آن ناشناختهاند.