آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اقتضای مطالعات فلسفی، نقدورزی مفهومی است که به معنای پژوهش منتقدانه یا مواجهۀ انتقادی با مفاهیم مبنایی و اصیل در قلمرو علوم انسانی خواهد بود. نگارندۀ مقاله پس از تبیین ابعادی از نقش‌آفرینی علوم انسانی در جامعه؛ مانند مفهوم‌سازی، حل و تحلیل چالش‌های اجتماعی، بومی‌سازی، ارتقاء قدرت و تولید دانش نو، به این مسئله می‌پردازد که نسبت نقد با علوم انسانی چیست و آیا می‌توان از تقدم نقد نظریه‌های علمی در قلمرو علوم انسانی بر تولید نظریۀ سخن گفت؟ نویسنده در ادامه، پس از طرح دو دیدگاه «نقدمحوری» و «نظریه محوری»، به نسبت‌سنجی مفاهیم چهارگانۀ علوم انسانی، تولید علم، نظریه، و نقد، می‌پردازد و بر دیدگاه اول تأکید می‌کند. مهم‌ترین یافتۀ پژوهش آن است که نقد در حوزۀ مطالعات علوم انسانی را می‌توان از سه منظر متفاوت سنجید و در هر سه منظر، از تقدم نقد بر تولید نظریه‌های علمی در قلمرو علوم انسانی یاد کرد. این سه منظر عبارتند از نقد به‌مثابۀ قِسم پژوهش، نقد به‌مثابۀ قَسیم پژوهش و نقد به‌مثابۀ مَقسم پژوهش که البته در فرض سوم، تحلیل مسئله، وابسته به تحلیل فلسفۀ نقد بوده و در زاویۀ مطالعات فلسفۀ علم خواهد بود. نویسنده در این مقاله با استفاده از «روش تحلیل مفهومی»، چارچوب بحث خود را تنظیم نموده است.

سنت‌گرایی به عنوان جریانی معاصر که در مقابل مدرنیسم قرار می‌گیرد. به وجود یک سنت زنده، پویا و ازلی معتقد است که هرگز از بین نمی‌رود و در قالب‌های گوناگونی متحلی می‌گردد که این معنای از سنت با سنت به معنای متعارف یعنی آداب و رسوم گذشته فرق بسیار دارد. آنچه ما در این نوشتار در پی آنیم، معانی، گستره، ویژگی و چیستی ماهیت سنت در ابعاد فکری سنت‌گرایان است. سنت‌گرایان به چهار معنای مهم و متفاوت برای سنت قائل‌اند که به تعبیر نصر این چهار معنا قابل فروکش به دو معنا می‌باشد؛ یعنی استمرار و مبدا الهی داشتن می‌باشد و سنت به این معنا از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار می‌باشد که به اعتقاد سنت‌گرایان دفاع و احیای این معنای از سنت در دنیای مدرن ضرورت دارد.

نقد پژوهی یکی از نیازهای کاربردی جامعة علمی به حساب می‌آید؛ اما این حوزة پژوهشی پر اهمیت، امروزه با آسیب‌ها و آفت-هایی روبرو است که از جملة آن، فرعی قلمداد کردن مسألة نقد و فقدان نگاه روشمند به مفهوم نقد علمی است. در این مقاله پس از اشارة اجمالی به قلمرو مباحث نقد ادبی و نقد هنری، از عدم طرح موضوع مؤلفه‌های نقد علمی در این پیشینه سخن به میان آمده است و سپس با هدف ضرورت تمییز شاخصه‌های نقد علمی از نقدهای ذوقی و غیر علمی، به تبیین مؤلفه‌های هشت‌گانة نقد علمی پرداخته شده که عبارتند از: 1- نظام‌مندی، 2- الگومداری، 3- جامع‌نگری، 4- نگاه انتقادی، 5- اِبتنای فلسفی، 6- تخصص مداری، 7- خلاقیّت و 8- اخلاق مداری. بدون تردید برای دستیابی به یک "نظریه جامع نقد در حوزه علوم انسانی" نیازمند تبیین ضرورتها ، تعاریف و ویژگیهای مفهوم نقد علمی هستیم چرا که بدون "نظریه نقد" راهی برای خروج از آسیبهای مطالعات نقد پژوهی علوم انسانی کشور وجود ندارد.