آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

حضور دولت آل‌بویه و نقش برجسته‌ی آن در موقعیت سیاسی بغداد، از فشارهای وارده بر شیعیان کاست و زمینه را برای فعالیت آنان فراهم نمود. شیعیان با استفاده از این آزادی سیاسی، به نشر عقاید و آموزه‌‌های خویش پرداخته و به تدوین، تنظیم و تبویب آن‌ها همت گماشتند. در این دوره، از سوی مخالفان، ایرادها و اشکالاتی به مهم‌ترین اعتقادات شیعی وارد می‌شد که برخی از متکلمان و عالمان شیعی، همچون شیخ مفید و شیخ صدوق در آثار متعددی به دفاع از تشیع پرداختند. این دو عالم مانند بسیاری دیگر از دانشمندان شیعی، با مباحثه و مجادله‌ی کلامی با دانشمندان دیگر فرق، به تثبیت و تحکیم بسیاری از اصول و عقاید شیعی پرداختند. از جمله آثار این دو عالم، الارشاد فی‌المعرفه الی‌العباد و عیون اخبارالرضاست. شیخ مفید و شیخ صدوق برای دفاع از تشیع از اخبار و گزاره‌های تاریخی بهره-های فراوانی بردند، به طوری‌که این دو کتاب، بیش‌تر به عنوان آثاری تاریخی جلوه‌گر شدند. استفاده از گزاره‌های تاریخی در اثبات مسائل کلامی؛ همچون نصّ امامت، علم امام، عصمت امام، معجزات امام، و غیره همان پیوند میان کلام، حدیث با تاریخ است که در عیون اخبارالرضا و الارشاد دیده می‌شود. هر چند شیخ صدوق و شیخ مفید در مقام استاد و شاگردی بودند اما به دلیل تعلق به دو مکتب متفاوت قم و بغداد، در برخی دیدگاه‌های کلامی و تاریخی اختلاف هایی داشتند. در این پژوهش تلاش شده است با تکیه بر دو کتاب الارشاد و عیون اخبارالرضا و همچنین منابع کلامی، حدیثی و تاریخی، به بررسی تطبیقی آرای تاریخی شیخ مفید و شیخ صدوق در دو اثر الارشاد و عیون اخبارالرضا پرداخته شود. بر اساس مطالعات انجام شده و یافته‌های به دست آمده، شیخ مفید و شیخ صدوق نه به عنوان تاریخ‌نگار، بلکه به مثابه‌ی دو متکلم، جهت اثبات اصول عقاید شیعی، از گزاره‌های تاریخی بهره‌های فراوانی برده‌اند. در این پژوهش مواردی همچون بحث امامت، عصمت، علم غیب، شهادت امامان و غیره به عنوان وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه‌های تاریخی این دو عالم مورد توجه قرار گرفته است. هر چند شیخ مفید برخلاف استادش، بیش‌تر بر عقل و دلایل کلامی تأکید داشت اما در نهایت این دو عالم نقش بسیاری در دفاع از حقانیت تشیع و اثبات آن بر عهده داشتند. واژگان کلیدی: شیخ صدوق، شیخ مفید، عیون اخبارالرضا، الارشاد، تاریخ‌نگاری شیعه، کلام شیعه