آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهرادیو با ویژگی‌های منحصربه فرد خود از جمله: در دسترس بودن، وسعت و سرعت انتقال پیام، رسانه‌ای مهم و فراگیر، با نقش انتقال مفاهیم دینی تلقی می‌شود. باتوجه به اینکه اجرای برنامه‌های مناسبتی- مذهبی در اکثر ایام سال حضور پر رنگی دارد،اهمیت تولید برنامه‌های مناسبتی دینی روشن می‌شود. هدف اصلی این تحقیق هم شناسایی الگوی مطلوب برای برنامه‌های مناسبتی- مذهبی رادیو ایران است. تحقیق حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌ای، به مطالعه موضوع پرداخته است. مهم‌ترین نتیجه به دست آمده طی مطالعات و بررسی‌های کتابخانه‌ای تدوین یک الگوی کاربردی برای تولید برنامه‌های مناسبتی رادیویی بود. این الگو شش اصل مهم دارد که از این اصول می‌توان در تولید برنامه‌های مناسبتی در رادیو استفاده کرد: توجه به همگرایی کارکردی میان رسانه‌های سنتی و مدرن دینی، توجه به مزیت‌های نسبی رادیو در کارکردهای دینی، قالب‌های مناسب رادیو در برنامه‌های دینی، توجه به علایق و انتظارات مخاطبان رادیو، تأکید بر بصیرت‌گرایی در برنامه‌های دینی و توجه به مقتضیات فرهنگی- دینی کشور. برنامه‌ساز و تهیه کننده برنامه‌های مناسبتی بایستی با توجه به این اصول و استفاده از آنها در امر برنامه‌سازی، برنامه‌ای فاخر و جذاب برای مخاطب تولید کند.واژگان‌کلیدی: رادیو، دین، برنامه مناسبتی- مذهبی، ایران

یکى از نیازهاى بنیادى و دیرپاى انسان که همواره به گونه هاى متفاوت و متناسب با درک و تقاضاى فردى و جمعى و امکانات محیطى، در قالب کنش هایى پاسخ یافته است، نیاز به سرگرمى و پر کردن اوقات فراغت به شیوه هاى متنوع و خلّاق بوده است. فراغت اگر در گذشته به صورتى درهم آمیخته با کار و تلاش و روندهاى معمول زندگى بدون نیاز به تمهیدات و چاره اندیشى هاى ویژه، پوشش مى یافت و یا بیشتر در میان کودکان و نوجوانان یا اقشار متمکن و مرفه احساس مى شد، امروزه به یکى از فرصت هاى همگانى مستقل از روندهاى عادى کار و تلاش رسمى، و به شدت نیازمند سیاست گذارى و برنامه ریزى، تمهید مقدمات و تخصیص امکانات تبدیل شده است. هم اکنون با نهادى شدن همه سازوکارها و مجارى معطوف به نیازهاى جمعى، تأمین این نیاز نیز به مجموعه اى از نهادها و سازمان هاى اجتماعى داراى گستره ملى و بین المللى محول شده است. پرسشى که این نوشتار درصدد پاسخ بدان است اینکه اسلام به منزله یک دین و فرانهادى اجتماعى در جامعه اسلامى ایران، درباره این نیاز و اقتضائات و ملزومات آن چه موضعى دارد؟ خطوط هنجارى عام مستفاد از شریعت اسلام که در مقام ارضاى این نیاز از مجراى کنش هاى فردى یا اقدامات سازمانى باید منظور شوند، چه ویژگى هایى دارند؟ اتهام تاریخى به ادیان مبنى بر بى اعتنایى و کم التفاتى و بلکه معاندت با این سنخ خواست ها و کراهت و تحذر اغلب مؤمنان و متشرعان از این قبیل اشتغالات، بررسى و مطالعه و موضع گیرى در این باره را به یکى از جدى ترین و ضرورى ترین نیازها در قلمرو پژوهش هاى دینى معطوف به مطالبات اجتماعى تبدیل کرده است.

پژوهش پیش رو، بر محور مسأله «چیستی طنز منطبق با اهداف و موازین اسلامی» در پی کارکردها و هنجارهای اسلامی طنز در رسانه تلویزیون است که با سوال از مفهوم طنز آغاز می‌شود. ابتدائا درک این مفهوم، مستلزم واژه‌شناسی، تعریف‌شناسی و تبیین کارکردهای آن است و بر این مبنا، تحقیق به دنبال واکاوی معنای صحیح طنز و مشابهات آن، جایگاه آن در هنرها، تعریف دقیق و اَشکال و قالب‌های موجود آن بوده است. برای شناخت عمیقی از طنز، عناصر ذاتی آن از قبیل ماهیت، هدف، کارکرد و درونمایه، نیز مورد کنکاش قرار گرفته که منتج به ارائه تعریف مفهومی جدیدی شده است. نگاه اجتماعی به طنز، ضرورت توجه به کارکردهای آن را در جامعه اثبات می‌کند. با نظری به منابع، می‌توان سه کارکرد انتقاد، سرگرمی و سرکوبگری را در رابطه با مخاطب شناخت و آنها را بعنوان کارکردهای طنز تصویری با کارکردهای رسانه تلویزیون تطبیق داد. کارکردها با پشتوانه نظریه هنجاری منشا شکل‌گیری هنجارهای طنز در رسانه خواهند شد و همین امر، بازشناسی کارکرد و هنجار به همراه ادبیات ارتباطی حول آن دو را در این تحقیق ضروری می‌نماید.تحقیق برای کشف موضع دین اسلام در قبال کارکردهای طنز، به شیوه «موضوع‌شناسی» به بررسی تطبیقی در متون اسلامی دست زده و شواهدی برای این سه کارکرد و ضرورت آن برای جامعه اسلامی به عناوین ادخال سرور، تذکار عیوب و برائت یافته است و نتیجه می‌گیرد که می‌توان این کارکردها را با رعایت چارچوب‌هایی ایجابی و سلبی، در رسانه‌ای با اهداف دینی به کار گرفت. در ادامه، تحقیق ابتدا بر اساس مطالعات مشابه، با استمداد از آیات و روایات، هنجارهای اسلامی‌ای را عنوان و بر اساس آن، قواعد حاکم بر کارکردهای طنز را از متون اسلامی استخراج کرده است. این قواعد، با قرارگیری در دو دسته ایجابی (بایدها) و سلبی (نبایدها) هنجارهای اسلامی طنز را ایجاد می‌کند. سپس با بکارگیری بخشی از هنجارها، به تحلیل انتقادهای سریال تلویزیونی «مرد هزار چهره» پرداخته و پس از بررسی با استفاده از روش تحلیل گفتمان تصویری و تعیین شاخصه‌ها، آن را از نظر موضوعات انتقاد، مطلوب و از نظر کیفیت آنها تا حدی مطلوب ارزیابی کرده است.

نظریه‌های علوم انسانی و اجتماعی به لحاظ چگونگی نگاه به هستی، انسان، معرفت بشری، و غایت نظریه‌پردازی بی‌طرف نیستند. هر نظریه پیش‌فرض‌های انسان‌شناختی، معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی و نیز پیش‌فرض‌های دیگری مانند پیش‌فرض های اَکسیولوژیک (ارزش‌شناختی) و پراکسیولوژیک (رویه‌شناختی) دارد. این پیش‌فرض‌های فرانظری در نظام کلی فرانظریه‌هایی قرار دارند که خود منبعث از سنت‌های فلسفی غرب هستند. بر همین اساس، برای نظریه‌پردازی اسلامی در علوم اجتماعی و انسانی به طور کلی، و در ارتباطات انسانی به طور خاص، باید به مولفه‌های چندگانه فرانظری پرداخت و آن‌ها را از منابع معرفت دینی – ناظر به تولید نظریه در ارتباطات انسانی- استخراج کرد. در همین راستا، این پایان‌نامه تلاشی است برای مطالعه مقایسه‌ای مولفه‌های انسان‌شناختی فرانظریه‌های ارتباطات انسانی در آراء متفکرین غربی قرون 19 و 20 میلادی و مفسرین معاصر شیعی. این مقایسه با نشان دادن تفاوت‌های بنیادین در اندیشه‌های بنیادین انسان‌شناختی مرتبط با نظریه‌پردازی ارتباطات انسانی، ضرورت توجه به مبانی انسان‌شناختی اسلامی در نظریه‌پردازی ارتباطات را نشان می‌دهد.این پژوهش که به لحاظ ماهیّت فلسفی و نظری آن، از روش تحقیق کتابخانه‌ای- تحلیلی استفاده می‌کند، هدف مذکور را از رهگذر پاسخ به این سوال اصلی پی می‌گیرد: تفاوت‌ها و شباهت‌های میان آراء انسان‌شناختی مفسران معاصر شیعی و متفکران غربی قرون 19 و 20 میلادی در زمینه مولفه‌های انسان‌شناسی فرانظریه‌های ارتباطات انسانی، سبب چه تفاوت‌هایی در شناخت و نظریه‌پردازی ارتباطات انسانی می‌شوند؟

امروزه، کودکان ما در سپهر بیکران اطلاعات و ارتباطات، و در معرض پیام های بیشمار دینی قرار دارند که این مسئله، هشیاری دربارة این مخاطبان کم سن وسال را وظیفه ای انکارناپذیر میسازد. یکی از مباحثی که دست اندرکاران حوزة تعلیم و تربیت دینی باید به طور گسترده با آن آشنایی پیدا کنند، نحوة استنباط کودکان در سنین مختلف، از موضوعات و مفاهیم دینی است. بهیقین، شالودة تفکر دینی آنان را میتوان در همین مفاهیم و برداشت های گوناگون جست وجو کرد. اگر درصدد هستیم تا پیام رسانی مذهبی، متناسب با ویژگیهای دانش آموز را برنامه ریزی کنیم، ناچاریم در دنیای کودکانة آنان گام نهاده، از دید آنها به معارف دینی بنگریم.مراحل رشد و تکامل درک دینی کودکان و نوجوانان، به دوره های سه گانة تفکر مذهبی شهودی، مذهبی عینی و مذهبی انتزاعی تقسیم میشود.براین اساس، میتوان تعلیم و تربیت دینی کودکان را در دو دورة کلی خردسالان 5 تا 9 سال و کودکان 9 تا 13 سال برنامه ریزی کرد. تعلیم و تربیت دینی خردسالان باید توأم با بازی، شوخی، سرگرمی و داستان گویی باشد تا ارتباط مربی و متربی از جاذبه و تأثیر لازم برخوردار شود؛ در دورة دوم نیز استفاده از داستان، شعر، سرود، نمایشنامه و فعالیت های عملی و هنری مختلف و سرگرمیهای گوناگون، یکی از ضرورت های تعلیم و تربیت به شمار میآید.

این پژوهش با رویکرد توجه به منابع اسلامی در علم ارتباطات، به بررسی قرآن و استخراج هنجار‌های ارتباطات میان فردی از قرآن می پردازد. قرآن هنجار‌های قابل توجهی در حوزه ارتباطات میان فردی بیان کرده است. به بسیاری از رفتار‌های ارتباطی در قرآن کریم امر شده و از بسیاری رفتار‌ها نهی شده است. به شهادت آیات قرآن، ایمان مفهومی است در مقابل کفر، و مومن در مقابل کافر بوده و ملزوماتی همچون اسلام، تقوا، هدایت و عمل صالح با آن همراه است. البته از مفهوم نفاق و منافق نیز به عنوان مفاهیم مقابل ایمان نباید غافل شد.مسئله این پژوهش این است که ادبیات موجود ارتباطات میان فردی فارغ از دیدگاه‌ها و هنجارهای دینی است و انبوه دستاورد‌های این حوزه نمی تواند در فرهنگ وارتباطات اسلامی- ایرانی راهگشای جامعه و آحاد جامعه اسلامی باشد. حال آنکه میراث عظیم فرهنگ و ارتباطات اسلامی پیش روی ما قرار دارد، ولی برای جامعه ایمانی هنوز هنجار‌های ارتباطی آن به درستی استخراج نشده است. لذا باید دید هنجار‌های ارتباطات میان فردی بین مومنان در قرآن کریم کدامند؟ و آیا می‌توان دسته بندی مناسبی از این هنجار‌ها ارائه داد؟برای پاسخ به این سوال ابتدا نیاز به تعریفی عملیاتی از هنجار‌های ارتباطات میان فردی مومنان احساس می-شود. همچنین روش معنی شناسی ایزوتسو برای فهم معنای ایمان و مومن در قرآن به کار رفته است. پس از ارائه تعریف عملیاتی، استخراج و دسته بندی هنجار‌ها صورت گرفت. آنگاه پس از جمع بندی از فصول، نتیجه‌گیری و تحلیل یافته‌ها، در ضمن ارائه یافته‌ها به سوال پژوهش پاسخ داده شد که چه دسته بندی از هنجار‌های ارتباطات میان فردی مومنان در قرآن می‌توان ارائه داد. در دسته هنجار‌های گفتاری به هنجار‌های خاص ارتباط با رسول خدا و اولیاء الهی و نیز هنجار‌های گفتاری مرتبط با مومنان پرداخته شد. در مورد مومنان نیز دو دسته ی «هنجار‌های سخن نیکو» و «اجتناب از سوء کاربرد زبان» مد نظر قرار گرفت.اما در هنجار‌های رفتاری، پس از برشمردن آداب ارتباط با رسول خدا و اولیاء الهی، در ارتباط با مومنان دو دسته خانواده و جامعه شکل گرفت. در دسته خانواده، به هنجار‌های شکل گیری و انحلال خانواده (ازدواج و طلاق)، روابط با والدین، همسران و فرزندان، و نزدیکان اشاره شد. در دسته جامعه نیز هنجار‌های معاشرت با سایر مومنان، هنجار‌های ناظر به اجتماع و با غایت تعالی اجتماعی، هنجار‌های دوستی، حجاب و عفاف و هنجار‌های میهمان شدن آمد. سپس در انتها پیشنهاد‌هایی برای پژوهش‌های آتی مطرح می‌شود.

از آنجا که در نظام تعلیم و تربیت اسلامی شناخت اسوه ها و روش آنها در هدایت و تربیت مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار است و قرآن کریم حضرت ابراهیم(ع) را اسوه و الگوی مسلمانان معرفی کرده است تحقیق حاضر با هدف شناخت و معرفی ایشان و شیوه های تربیتی که در هدایت مخاطبان خود به کار برده اند در یک مقدمه و پنج فصل ارائه شده است. فصل اول با عنوان کلیات به جایگاه داستان حضرت ابراهیم (ع) در میان عرب پرداخته و در ضمن مقایسه ای اجمالی نیز با قصه ایشان در تورات و انجیل صورت گرفته است. فصل دوم با عنوان اوصاف حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم به تبیین شخصیت ایشان اختصاص یافته و با تبیین نوزده صفت ، مشخص شد که دو صفت حلم و صدق بیشترین نمود را در جریان رسالت ایشان داشته است . فصل سوم به اصول تربیتی که حضرت ابراهیم (ع) در جریان دعوت مد نظر داشته اند اشاره دارد از جمله مهمترین این اصول ، اصل تشویق و تنبیه و تدرج می باشد . در ادامه ، در فصل چهارم روش های تربیتی حضرت ابراهیم (ع) بررسی شده است ، مهمترین روش های بکار گرفته شده توسط ایشان روش پرسش و پاسخ ، جدول ایفای نقش و مشاهده می باشد. و بالاخره فصل پایانی عهده دار تبیین اهداف تربیتی بیان داستان حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم است که عبارتند از : بیان سنن الهی ، ایجاد امت اسلامی و الگو سازی. سیره و سیرت حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم می تواند الگوی تمام عیار برای مربیان محترم و متربیان عزیز قرار گیرد و تاسی به ایشان می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات در نظام تعلیم و تربیت باشد.